'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA ''

" Żyj tak, aby strach przed śmiercią

nigdy nie wszedł do twego serca.

Nie rób nikomu trudności za jego religie.

Szanuj poglądy innych i wymagaj żeby oni szanowali twoje ' Kochaj swoje życie, staraj się je doskonalić, nadawaj piękno wszystkiemu w twoim życiu. Staraj się aby twoje życie było długie i pełne służby dla twego ludu.

Przygotowuj szlachetną pieśń śmierci

na dzień w którym przekroczysz wielką granice. Zawsze pozdrawiaj słowem lub znakiem kiedy spotkasz swoich przyjaciół, lub nawet obcych ludzi kiedy spotkacie się na pustkowiu. Szanuj wszystkich ale nie upokarzaj się przed nikim. Kiedy wstajesz rano, podziękuj za światło, za twoje życie, za twoja siłę.

Podziękuj za pokarm, za radość życia.

Jeśli nie widzisz powodu żeby dziękować, to wina jest po twojej stronie. Nie dotykaj trującej wody ognistej, która zmienia ludzi mądrych w głupców i która odbiera duchowi jego wizje.

Kiedy nadejdzie twoja śmierć, nie bądź jak ci,

których serca są tak pełne strachu przed śmiercią, że kiedy przychodzi ich śmierci oni płaczą i modlą się o więcej czasu, żeby przeżyć ich życie inaczej. Zaśpiewaj swoją pieśń śmierci i odejdź jak bohater, wracający do domu "

Na tropach kościółka w Bursch czyli Bursz 1451 😉

Śladami przeszłości Część I

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊W 1351 roku, Gunther von Hohenstein obdarował bezludne tereny na południowym wschodzie okręgu między Nidą a granicą z Mazowszem słudze Mertenowi von Wyrssbanowi zapisem na 27 włók dóbr służebnych,wyznaczając mu dziewięć lat wolnizny i jedną służbę lekkozbrojną według zwyczaju pruskiego ' Wykształciły się tu nieliczne,ale wielkie majątki należące do potężnego i rozgałęzionego rodu Wiildenauów,które także poza Działdowszczyzną władały bogatymi posiadłościami ziemskimi np: w okręgach nidzickim i szczycieńskim ' W roku 1371 do majątku,który od nazwiska właściciela przyjął nazwę Wiersbau czli Wierzbowo, do majątku doszły jeszcze 3 włóki nadmiaru ' I tutaj w przywileju dla Wierzbowa z 1451 roku wspomniano po raz pierwszy dobra Bursz,którego mieszkańcy w 1489 roku,otrzymywali od wielkiego mistrza Hansa von Tiefenn,nowy za utracony podczas wojny,przywilej na 20 włók ziemi z obowiązkiem jednej służby z ogierem i w pancerzu 😉 Majątek w Burszu Bursch założony w średniowieczu przez rodzinę Burskich herbu Jastrzębce 👍O tym już w następnej częsci 😉 W połowie XVI wieku, co stwierdza rejestr sporządzony w 1542 roku, na żądanie ks. Albrechta Hohenzollerna,ludność tego obszaru stanowili niemal wyłącznie Polacy ' Do wsi zamieszkałych tylko przez ludność polską należał między innymi Bursz ' Jedyną pozostałością założenia dworskiego z końca XIX wieku jest park ' Dwór zniszczony został podczas wojny ' Cmentarz ewangelicki o powierzchni 0,1 ha, położony w polu na południe od zabudowań dawnego folwarku, po prawej stronie drogi Bursz - Wierzbowo Obręb Bursz, działka nr 10/2 ' Kiedy zwiedzałem te miejsce w latach 1987 bylo widać jeszcze fragmenty nagrobka ' Układ cmentarza nieczytelny, zarośnięty ' Drzewostan stanowią lipy, brzozy i klony ' Park jest pozostałością założenia dworskiego z końca XIX wieku ' Dwór zniszczony został podczas wojny, zlokalizowany w N - W części założenia ' Zespół gospodarczy zlokalizowany był w N części, park ma kształt trójkąta, zamknięty jest dwoma drogami ' Od strony W ogrodzony był kamiennym murem, na jego terenie istniał kanał przechodzący w sadzawkę ' Obecnie pozostałością jest jedynie starodrzew głównie lipy ' C.d.n........

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

W kolejnym już cyklu '' Historia Nieznana '' przybliżę państwu dziś dwie wsie, gdyż obszar nadania obejmował ziemie znajdujące się między dobrami Burcharda i Niestoji oraz Krasnołąki 😉 Jedziemy '' Śladami przeszłości na tropach tajemnic '' Filice i Niestoja 😉 DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ...CZĘŚĆ XXX Filice ✊ Pierwszy raz wzmianka o tej okolicy pojawiają się w dokumencie z 6 październik 1350 roku ' Wówczas komtur ostródzki Gunter von Hohenstein nadaje swojemu wiernemu słudze Hansowi Quelicz 20 łanów na prawie chełmińskim w celu zasiedlenia ' Nazwa dóbr Quelicz, wywodząca się od imienia patronimika - polskie imię Kielicz odbiorcy z czasem została przemianowana na Fylycz, czyli obecnie Filice ' Hans zobowiązany był po 10 latach wolnizny ekspediować 1 konną służbę średniozbrojną, oraz opłacić roczny czynsz na św.Marcina w wysokości 2 korców pszenicy z każdego łanu lub 1 korca żyta i 1 korca pszenicy z każdego radła ' Dobra te zostały w późniejszym czasie poszerzone ' 6 listopada 1420 roku, pewien Andreas z Filic otrzymał od przebywającego wówczas na zamku w Działdowie wielkiego mistrza Michała Küchmeister von Sternberg, nadanie 20 łanów z pobliskiej '' mniejszej '' Krasnołąki oraz podmokłe łąki, które położone były nad Szkotówką, między posiadłością Wentzka Sucke Klęczkowo i Wilamowo ' Obszar ten połączono z Filicami ' Z nadanych łanów Andresa musiał odprowadzać jako połużne 1 korzec pszenicy i 1 korzec żyta z każdego łanu lub 1 korzec pszenicy z radła ' W dokumencie nie ma informacji o dodatkowych zobowiązaniach wojskowych związanych z nadaniem ' Z tekstu wynika wręcz,że nadanie to stanowiło pewną rekompensatę i '' pomoc '' dla jego dóbr oraz służby ' Nadal właściciele Filic zobowiązani byli do jednej służby,co potwierdzają z 1437 roku, zawarte w Wielkiej księdze czynszów ' W XVII wieku, jako właściciele Filic figurują: Jurkowicze, Albert Krajewski i Tyszkowie kiedy to powstaję nazwa mała Ameryka, ale o tym już w innym poście 😉 Niestoja ✊ Znajdujące się obok Burkatu dobra Nestey, czyli Niestoja pojawiają się w kolejnych Źródłach dopiero w 1437 roku, kiedy napotykamy je jako dobra chełmińskie z obowiązkiem jednej służby średniozbrojnej później jeszcze pojawiają się przy Skurpiach w 1480 roku ' Źródła pokazują, że Niestoja zmieniła swoją osobowość prawną i z dóbr wolnych stała się wpierw dobrami na prawie magdeburskim, później wsią czynszową na prawie chełmińskim ' Dobra te w momencie przekształcenia były opuszczone ' Albrecht Hohenzollern, '' w piątek po Tomaszu apostole '' 24 grudnia 1523 roku, nadał 20 łanów w Niestoi Melchiorowi Liehenauowi z obowiązkiem służby w pancerzu i z ogierem 'Jeżeli zaś Melchior zmarłby bezpotomnie, to kolejny posesor zamiast służby wojskowej zobowiązany musiał do płacenia na zamek w Działdowie z każdego łanu 1 grzywnę czynszu ' Ostatecznie po śmierci Liebenaua dobra Niestoja zostały przejęte przez urzędników książęcych i stały się wsią czynszową, w której w 1553 roku,sołtysem został niejaki Mikołaj,który zakupił swój urząd za 60 grzywien zobowiązując się do zasiedlenia ' 1571 roku, wieś stała się wsią starościńską ' Niestoja leży na trasie linii kolejowej Mława - Malbork należącej do Marienburg - Mlawaer Eisenbahn ' Odcinek 50 km. Montowo - Iłowo oddano w dwóch terminach: Montowo - Działdowo 15.05.1877 roku i Działdowo - Iłowo - Mława 01.09.1877 roku ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

PAMIĘTAJMY !!! kiedy przejeżdżamy przez Uzdowo o zwycięskich Bohaterach bitwy pod Grunwaldem takich, jak król Władysław Jagiełło, książę Witold, Zawisza Czarny z Garbowa, Zyndram z Maszkowic, Paweł z Wrocimowic, Zbigniew Oleśnicki czy Mszczuj ze Skrzynna, choć upłynęło od niej już ponad sześć wieków…Batalia grunwaldzka z 15 lipca 1410 roku, obok odsieczy wiedeńskiej i pokonania Turków w 1683 roku oraz przegnania Sowietów w 1920 roku, rozpoczętego zwycięstwem na przedpolach Warszawy, stanowi jedno z trzech najważniejszych victorii oręża polskiego 🇵🇱 DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM '

CZĘŚĆ XXXI Część I Uzdowo i Kościół pw.św.Michała Archanioła a także odlany dzwon w Gdańsku przez mistrza Gerdta Bennigka ' 👍👍👍Dziś już wiemy że pierwotna nazwa miejscowości brzmiała za pewnie Ujazdowo 🤔🤔🤔ale Niemiecka administracja pisała nazwę wsi jako Usdau ' Uzdowo położone jest na obszarze Działdowszczyzny, jak już wiele razy pisałem obszar zamieszkany był pierwotnie przez pruskie plemię Sasinów ' Dziś wiemy że 1260 roku ziemia sasińska należała do państwa krzyżackiego ' Z dokumentu 15 VIII 1321 roku mistrz krajowy,Frederyk von Wildenberg nadał 1440 włók w pobliżu zamku dąbrowskiego,położonych między Weli a Szkotówką,rycerzom z ziemi chełmińskiej Piotrowi z Leszcza,Heinemanowi z Wądzynia i jego bratu Konradowi z Grzybin ' Potomkowie ich przybrali nazwiska Leskich,Wądzyńskich i Bażyńskich ' Było to największe,precedensowe nadanie lenne w ziemni sasińskiej,gdyż w póżniejszych dokumentach lokacyjnych spotyka się bardzo często zwrot '' na takich warunkach,na jakich otrzymali ziemię Piotr z Leszcza i towarzysze '' Do obowiązków tych rycerzy należało dostarczenie sześciu służb w ciężkiej zbroi a jedna służba na 80 włók ' Dotyczyło to zatem ziemi,którą przeznaczyli oni na własny użytek,gdyż każdy z nich zatrzymał dla siebie po 160 włók , Na owych 1440 włókach powstało w XIV - XV wieku 29 osad, w tym Uzdowo ' Istniało ono już w 1382 roku kiedy to Heineman z Uzdowa był sędzią ziemskim ostródzkim ' Pierwszymi osadnikami byli koloniści z ziemi dobrzyńskiej ' Z Uzdowa wywodzili się Uzdowscy,potomkowie rycerzy chełmińskich ' W wieku XIV Krzyżacy budują we wsi kościół,a z tamtego czasu pochodzi kościelna wieża ' Parafia katolicka w Uzdowie powstała w 1450 roku ' Akt erekcyjny wydał komtur dąbrowiecki ' O przejściu wojsk Jagiełłowych nie bedę tu się rozpisywał tylko wspomnę że datą przejścia był 13 lipiec 1410 rok ' Wspomnę jeszcze że klęski Zakonu w starciach z Polską 1414,1422,1431 i 1435 spowodował powstanie opozycji szlacheckiej w Państwie Krzyżackim ' A 1440 roku utworzono Związek Pruski,wśród członków Związku był m.in. Jan z Uzdowa,sędzia Ostródzki ' Po sekularyzacji Prus Książęcych kościół w Uzdowie został przejęty przez luteranów ' W 1578 roku do parafii ewngielicko - augsburskiej w Uzdowie 80 włók należały następujące miejscowości Turza Wielka 8 włók,Szenkowo 40 włók Kramarzewo 40 włók i Myślęta 27 włók ' W Uzdowie około 1542 roku pastorem był Stanisław z Krakowa,poprzednio proboszcz Działdowski,a w latach 1597 - 1600 również Polak,Stefan Petrasius, póżniejszy proboszcz w Gardei 👍👍👍Dziś już wiemy że po wizytacji parafii Uzdowskiej w 4 V i 3 VI 1579 roku przez biskupa pomezańskiego Jana Wiganda we wsi była szkoła ' W roku 1712 wprowadzono rozporządzenie,by w zależności od liczby dzieci pobliskie wsie wysyłały jedno lub dwojga dzieci do pobliskiej szkoły parafialnej ' Te rozporządzenie świadczy że szkoła we wsi Uzdowie była 👍👍👍Wróćmy do kościółka gdyż w roku 1599 stojący już kościółek zostaje wyposażony w doskonałej jakości dzwon,odlany w Gdańsku przez mistrza Gerdta Bennigka ' Został on zarekwirowany przez wojskowe władze Niemieckie w czasie I wojny światowej 😡😡😡Ołtarz z 1674 roku został w 1740 roku zastąpiony nowym barokowym i miejscowym zwyczajem połączony w jedną całość z amboną ' W 1675 roku kościół został częściowo przebudowany,z zachowaniem gotyckiej wieży ' Lata mijąją i kiedy to na przełomie XIX - XX wieku następuje kolejny remont kościoła gdyż świątynia zostaje uszkodzona w sierpniu 1914 roku gdzie wojska Niemieckie stoczyły 27 VIII 1914 roku krwawą bitwę o Uzdowo z wojskami rosyjskimi ' Po unormowaniu sytuacji kościół zostaje znacznie przebudowany ' W północnej jego części jest zakrystia,od południa kruchta,a kwadratowa wieża od zachodu ' Pięknym dniem był dzień 18 I 1920 roku kiedy Wojsko Polskie wkroczyło do Uzdowa i zajmuje też Kramarzewo i Myślęta ' Na urząd powraca Fryderyk Wallasch i organizuje lokowanie żołnierzy polskich w baraku szkolnym a zarazem zostaje utworzona ekspozytura celna i strzeżenie granicy ' Smutny okres kościoła ewangelickiego następuje w 1945 roku,to okres niszczenia i dewastacji aż do roku 1957 kiedy zostaje przejęty przez parafię katolicką w Turzy Wielkiej,gdy jej proboszeczem był ks.Michał Borzyszkowski 👍👍👍Podczas remontu kościoła pod posadzką znaleziono szczątki ludzkie ' c.d.n. pt : Zabytkowe wyposażenie kościoła w Uzdowie ' Jeszcze wspomnę o Cmentarzu Ewangelickim o powierzchni 0,55 ha, położony na południe od wsi, po

prawej stronie drogi Uzdowo - Działdowo, między drogą a nasypem nieczynnej linii kolejowej Obręb Uzdowo, działka nr 121 ' Cmentarz mocno prześwietlony, drzewostan wycięty ' Pozostałości nagrobków, krzyży i mogiła żołnierska z

kamieniem pamiątkowym ' Zachowane klonowe samosiewy. Ostatni pochówek miał miejsce w 1950 roku '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM '

CZĘŚĆ XXXV Dla mieszkańców Uzdowa 😉

C.d CZĘŚĆ XXXI Uzdowo czyli Kościół filialny pw. św. Michała Archanioła 😉 Usdau adliche village, za Goldbeck, Topogr ' Prus Wschodnich ' Cammer - Departamenty należące do różnych szlachetnych więźniów i podlegające jurysdykcji dziedzicznego kapitana Gilgenburga '

Protestancki kościół macierzysty pod patronatem władców zamku w Gilgenburgu, którego powstanie i budowa, zgodnie ze stylem znalezionej budowli, z pewnością sięga średniowiecza ✊Kościół zbudowany z kamieni polnych ma zasadniczy kształt 63 stopy na 38 stóp prostokąt i 15 stóp wysokości w ścianach ' Od środka głównego frontonu

kwadratowa dzwonnica wznosi się z 20 stóp kwadratowych

na wysokość 70 stóp ' Składa się z czterech pięter; dolna, złożona z kamieni polnych, zawiera ostrołukowe wejście główne do kościoła i jest zaopatrzona w przypory na wolnych narożach , które są ustawione pod kątem ' Następujące piętra są murowany z cegły o nierównej wysokości, tak, że najwyższy jest dolny, z grubsza

przecinający się z kalenicą kościoła i ozdobiony z trzech wolnostojących boków dwoma wysokimi spiczastymi panelami ' Trzecie piętro jest mniej wysokie i

ma dwa wysokie okna lancetowe po każdej stronie,

ostatnim piętrze, w końcu, jest najniższy i i pokazuje dwa płasko łukowe otwory dźwiękowe ze wszystkich czterech stron ' Dach składa się z czterech ceglanych bioder, które

wznoszą się do umiarkowanie wysokiej piramidy ' W wiatrowskazem jest rok 1685, v. Herb Finkensteina i

litery EF v. F., w odniesieniu do ówczesnego patrona kościoła, dziedzicznego kapitana Ernsta Finka v. Finkenstein na Gilgenburgu ' Sam kościół jest bardzo prosty i jest spięty na trzech rogach przyporami wystającymi daleko po przekątnej wyróżniać się raz długim zboczem ' Czwarty róg wschód ma żadnego Buttress powodu zakrystii przylegającej go do południa '

Pośrodku strony północnej znajduje się kolejne

ostrołukowe wejście z dobudowanym później przedsionkiem ' Zachowały się tylko dwa z oryginalnych ostrołukowych okien, reszta jest częściowo powiększona ' częściowo całkowicie włamany ' Na zewnątrz jest bez tynku ' Wewnątrz ściany bielone, tona szalowana,

ale sklepienie nie jest starte ' Dach z blachy jest szczelny ' prawdopodobnie autorstwa Adolfa Bernharda Gutowskiego ' Od 1848 roku był proboszczem kościołów ewangelickich w Usdau i Szczuplinen ' Ołtarz i ambona stanowią całość z

napisami z 1740 roku - Anioł chrzcielny '

Dwa dzwony z 1599 i 1707 roku '

Organy kupiono za stare w 1834 roku '

Srebrne puchary zostały skradzione '

Pieczęć kościoła dla Usdau i Gardienen

przedstawia kościół '

Ołtarz

Bezpośrednio nad ołtarzem znajduje się ambona, po obu stronach których znajdują się skrzydła, na jednym z nich jest 17 werset z Objawienia Johannis C ip 22 złotymi literami, na drugim Psalmie 42 pne 3 ' Pod bardzo słabo zabarwioną akwarelą folią ołtarzową, przedstawiającą Ostatnią Wieczerzę, stoi Anno 1740 '

Ambona

drewniana nad ołtarzem, niedokończony sześciokąt ' Evang jest napisane na 3 stronach ' Marius, Lucas, Johannes i pod słowami Krzyczcie pewnie, nie przejmujcie się, podnieście głos - Izajasz 58, 1 '

Chrzest

Mosiężna misa chrzcielna stoi na drewnianym okrągłym stole o prostym kształcie i wypolerowanej czerni ' Ponadto przed ołtarzem wisi drewniany anioł chrzcielny, który z pewnością trzyma chrzcielnicę w dawnych czasach i daje się wciągać i opuszczać '

DZWONY - dwa w wieży '

Większy ma 3 stopy średnicy, ma zwykły kształt i następujące napisy:

Si Deus pro nobis, quis contra nos. Anno Domini 1599 ' Z Bożą pomocą Gerdt Benningk wlał mnie do Danzicka '

Mniejszy ma 2 stopy średnicy i posiada następujące napisy:

Sit nomen Domini benedictum. Fecit AW Gedani. Anno 1707 ' Si Deus pro nobis, quis contra nos znaczy '' Jeśli Bóg jest z nami, kto może być przeciwko nam ?

Sit nomen Domini benedictum oznacza W imię Boga '

W wieży kościoła do dziś znajduje się zabytkowy dzwon z 1707 roku oku ' Został odlany w Gdańsku przez ludwisarza Absalona Wittwerka 1634 - 1716 roku '

Organy

Znajdują się w owczym pojemniku i stoją nad wejściem do wieży na chórze organowym od zachodu ' Został kupiony za stary w 1834 roku ' Napisy, daty ... nie są takie same ' Ma 7 stóp wysokości i 5 stóp szerokości '

Naczynia kościelne

W miejsce skradzionego srebrnego kielicha i 2 rodziców chrzestnych około 1,5 roku temu dobrotliwy patron podarował kościołowi kielich ze srebra niklowego i chrzestnego ' W tym czasie patronem kościoła był porucznik Negenborn na zamku Gilgenburg ' Kupił część majątku hrabiów Finckenstein, który popadł w kłopoty po stresach wojen napoleońskich i w wyniku reform Stein -Hardenberg i został przymusowo zlicytowany w 1831 roku ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱 '' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM 📷

CZĘŚĆ XXXVIII Dla mieszkańców Narzymia 👍

Cd... Dodatek do historii wsi Narzym 😉

Pastor Emanuel Eduard Moritz Reskoss z Królewca, w latach 1849 - 1875 był proboszczem w Narzymiu ' Niestety nie ma streszczenia pastora Otte 😞Zapewne raport pastora Otte zaginął został tylko i kwestionariusz MH i UK ' Na pierwszej kartce znajduje się notatka: Otrzymano z raportem pastora Otte zu Fröhden z 7 maja 1869 roku ' Roczniki były dostępne w parafii, ale w szczególności zawierały doświadczenia poszczególnych duchownych ' Jeden z tych roczników zawierał wiadomość o pochodzeniu nazwy miejscowości, która została odtworzona w ankiecie w następujący sposób 😉

Według rocznika kościoła narzymskiego, z którego pochodzi nazwa miejscowości, legenda głosi:

''Dawniej, jak naturalnie na tym terenie, znajdowała się duża, dzicz wysokich drzew i bardzo gęstych krzewów, tak że można było wysiłek może przeniknąć ' Rolnik z '' Kischinen, który potrzebował łyka z lipowego drewna”, przybył na miejsce, gdzie obecnie znajduje się kościół i wieś Narzym ” i zastał mur „do kościoła i wieży całkowicie zabudowanej, aby „teraz ponownie znaleźć to miejsce, w drodze powrotnej do Kishinen wyciął między drzewami '' Język polski, czyli słowiański, był tutaj taki, jaki jest teraz '' Zwykły u. zdecydowanie inaczej wymawiane ' Zgodnie z „tym językiem” „rozciąć” oznacza narznac, w konsekwencji „mówi się, że nazwa Narzym pochodzi od narznac 😉 '' W Polsce jest jeszcze szanowana rodzina, która wzięła płeć od tego miejsca i Narzymski ' Jej przodek podobno przebywał na zamku '' Narzym '' mógł być tylko bardzo mało znaczący, skoro w tym miejscu znajduje się kuźnia - niegdyś i Narzym ", Wiersbau, Rywoczyn, Brodau, Illowo i inni. Kraschewo posiadał "mają ' Podobno w niefortunnej grze karcianej przegrał wszystkie '' wspomniane wioski '' księciu pruskiemu na

'' Zamku w Soldau '' za 12 000 dukatów ' Jego następstwa

'' Jest taki szczególny Narzymski, który był w służbie pruskiej jako

'' pułkownik '' , chciał znowu te wsie odkupić, ale ''dostał odpowiedź od regenta, że ​​żadna ''wioska nie zawodzi '' z nim '

Według informacji ówczesnego proboszcza, fundamenty wspomnianego zamku w Narzymiu nadal zachowały się, a fosy są nadal rozpoznawalne ' Niedaleko Narzymia miałby również stanąć dwór Illowo w nowej, tradycyjnej konstrukcji ' Obecny właściciel Donath ' 13 lat temu komornik Ruehe ' Przed ostatnią wojną przez długi czas był własnością rodziny von Oelschnitz ' W raporcie też podano następujące informacje dotyczące budowy kościoła, wystroju kościoła, wyposażenia kościoła oraz otoczenia kościoła '

Budynek kościoła

Kościół w Narzymiu jest kościołem macierzystym mecenatu królewskiego ' Jest zbudowany z kamieni polnych i cegieł i zbudowany w stylu krzyżowców ' Ma 67 stóp długości, 31 stóp szerokości i 22 stopy wysokości ' Kościół został oczyszczony 14 lat temu ' Wieża od południa również jest kamienna, na szczycie której znajduje się pruski orzeł ' Dwa wejścia od strony południowej i zachodniej w stylu gotyckim z ostrołukowymi łukami ' Zamknięta sala przed drzwiami, jednocześnie dostawiona do drzwi ' Okna wysokie na 6 stóp, dawniej sklepione ostrołukami ' Prostokątny od czasu remontu i czyszczenia kościoła, który zupełnie nie nadaje się do starożytnej konstrukcji ' Przed ścianami bez dekoracji znajdują się przypory ' Dach jest chroniony przed wilgocią, w większości pokryty dachówką, tylko niewielka część wciąż jest z zakonnicami,

Kościół jest przerzucony płaskim stropem ' Ściany są bielone ' Ołtarz znajduje się na parterze i jest prosty ' Po prawej i lewej stronie wejścia od południa znajdują się dwa drewniane chóry męskie ' Jest sklepienie zakrystia ' Jest on wykonany z cegły i znajduje się na wschód od kościoła '

Dekoracja kościoła

Ołtarz od strony wschodniej nakryty jest bardzo prostym stropem ' Ambona znajduje się nad ołtarzem ' Jest prosty i wykonany z drewna ' Chrzest jest również wykonany z drewna i przykryty prostym kocem ' Stoi po lewej stronie ołtarza. Chrzcielnica to miska z cyny ' W wieży wiszą dwa dzwony; jedna ma 2 stopy 2 cale, druga 2 stopy średnicy ' Obie mają 1,5 stopy wysokości i zostały odlane w 1650 roku ' Małe organy wykonane w 1818 roku mają zwykły kształt '

Naczynia kościelne, szaty, itp... W kościele znajduje się mały kielich i patena wykonane z blachy, posrebrzane do użytku podczas komunii ' Podobny, większy i srebrny kielich oraz srebrna patena z 1845 roku '

Otoczenie kościoła

Kościół otoczony jest cmentarzem ogrodzonym płotem ' Na cmentarzu przykościelnym znajdują się dwa gotyckie pomniki nagrobne 'Nie można odczytać napisu na tablicy ' Pomniki są z cegły, urny z piaskowca '

Pierwszy kościół powstał około 1400 roku ' Po pożarze w 1410 roku kościół odbudowano dopiero pod koniec XV wieku, ponownie wykorzystując dolne partie muru ' W latach 1728/29 kościół został odnowiony według planu mistrza budowlanego Johanna Caspara Hindersina, a około 1745 roku ' Gruntownie wyremontowany przez mistrza stolarskiego Johanna Schrötera ze Schlobitten i mistrza murarskiego Andreasa Zänkera z Soldau ' Od 1772 roku, ludność protestancka przenosiła się także na sąsiednie tereny Polski, które po rozbiorach należały do ​​pruskiej prowincji '' Prusy Nowowschodnie '' Do kościoła w Narzymiu przylegali zwłaszcza ewangelicy z Mławy i okolic ' W 1818 roku kościół otrzymał nowe organy, które wykonał organmistrz Zieliński ' W 1848 roku odnowiono dach, powiększono stare gotyckie ostrołukowe okna poprzez wybicie ostrołukowych łuków, a poprzedni budynek z surowej cegły oczyszczono wapnem ' W 1911 roku dobudowano zakrystię, a organmistrz Noack - Jerutten zbudował nowe organy ' Organy zostały zniszczone podczas wojny światowej ' Sam kościół został zachowany, ale ucierpiał w wyniku walk ' Wkrótce jednak został odrestaurowany, a nowe dzwony odlane w Stoczni Gdańskiej zainaugurowano w 1927 roku '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM CZĘŚĆ XXXIX Dla mieszkańców Uzdowa 😉 Cd... Dodatek do historii wsi Uzdowo 👍 Gdzie Rzym, gdzie Krym, gdzie działdowskie Uzdowo i gdzie Warmia 😉 W Uzdowie niedaleko pomnika urządzono w drugiej połowie 20 sierpnia 1939 roku dożynki ' Filmik pokazuje posterunki graniczne na terenie jedynego w II Rzeczpospolitej mazurskiego powiatu na kilka dni przed wybuchem wojny ' Manifestacja miejscowej ludności, przy dużym udziale Związku Mazurów Karola Małłka, była okazją do prezentacji mazurskich strojów i zwyczajów żniwnych ' W obchodach brało udział wojsko, ułani z Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, która w tamtych dniach rozlokowana była w rejonie Lidzbarka Welskiego na pozycji umocnień Jamielnik - Cibórz - Lidzbark Welski ' Jej dowódcę, generała Władysława Andersa można rozpoznać na filmiku ' Jak już wspomniałem Członkowie Związku Mazurów wystąpili w strojach ludowych przygotowanych specjalnie na ten dzień ' Źnwiarze na wozach drabiniastych... Na uroczystość przybyły tłumy ludzi z Działdowa i powiatu ' Gdy impreza do chodziła do punktu kulminacyjnego, nagle poszła szarża kawaleryjska w stronę odległej o kilkaset metrów granicy... Ciekawym epizodem w tej manifestacji, są nieznane wiadomości od rodziny Pasterników z Uzdowa 😉 Cytuje '' Przed wojną mieliśmy w Uzdowie dożynki ' Wieś leżała tuż przy granicy, pomnik tam stal upamiętniający niedaleki Grunwald ' Wielka to była manifestacja, przy pomniku, tuż nad samą granicą ' Uczestniczyło w niej wojsko ' Dopiero znacznie później dowiedzieliśmy się, że w tym właśnie czasie na wieży kościoła w Uzdowie siedzieli niemieccy żołnierze i obserwowali, co się dzieje...dodam tutaj do cytowanego przez Pasterników dość obszernego przekazu o losach rodzin z Uzdowa, że na wieży kościoła siedzieli żołnierze Gen. Johannes " Hans " von Seect a na granicy stacjonowała 1 Dywizja Piechoty gen. von Dassel’a ' Ale to niejedyna inf. jaką Wam tu podaję ..... Jednym słowem były to ostatnie obchody, połączone z manifestacją patriotyczną, latem 1939 roku, z uwagi na wzrost napięcia pomiędzy II Rzeczpospolitą i III Rzeszą oraz bliskość granicy polsko - niemieckiej, miały one już wyraźnie charakter mobilizujący do walki ' Wehrmacht zajął Uzdowo 2 września 1939 roku ' Opis sekwencji

00:00:01:16 Kamień graniczny z napisami " Granica Rzeczypospolitej Polskiej, powiat Działdowo ". 00:00:04:09 Słupek graniczny "I 107", "P". 00:00:06:12 Szlaban graniczny i idący żołnierz KOP-u. 00:00:09:18 Grupa KOP-owców obserwuje granicę. 00:00:21:13 Dwaj żołnierze obserwują przez lornetkę granicę niemiecką. 00:00:24:22 Posterunek celny w Uzdowie. 00:00:28:22 Pomnik w Uzdowie wybudowany na cześć Bohaterów Grunwaldu. 00:00:35:14 Uroczystość na błoniach Uzdowskich. Panorama tłumu uczestniczącego we mszy. 00:00:59:20 Poczty sztandarowe młodzieżowych organizacji kobiecych. 00:01:02:08 Biskup poświęca wieniec dożynkowy. 00:01:10:05 Trybuna honorowa z władzami powiatu i jednostki wojskowej. 00:01:11:11 Mieszkańcy wsi w odświętnych strojach. 00:01:15:12 Korowód dożynkowy na furmankach. 00:01:44:09 Pokazy kawalerii.

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM

CZĘŚĆ XL ' Część I Sarnowo ✊ Tak tak mili Państwo czy wiecie że wieś Sarnowo w powiecie nidzickim to wieś która pojawiła się jako sceneria w powieści Karla Maya '' Die Liebe des Ulanan '' Akcja powieści toczy się w czasie wojny francusko - niemieckiej i jest szczegółowo opisana w Wikipedii 👍Ale dobrze czas na historię wsi Sarnowo, którą zaczniemy zaczniemy od starego kościoła w Scharnau 😉 Dokładniej: stary drewniany kościół w Sarnowie został zbudowany około 1695 roku i zastąpił zniszczony poprzedni budynek ' Od 1809 do 1832 roku, był to kościół filialny Borchersdorf, następnie filia Saberau do 1894 roku, a następnie samodzielna parafia ' Został '' zbudowany w Gehrsaß ” i prawdopodobnie został zbudowany jeszcze przed reformacją ' Do budowy wykorzystano drewno z mocnego świerku, który stał na sąsiednim Schönwieser Feld ' W tym czasie deski były jeszcze robione z całego pnia i ścięte tak, aby zawierały tylko twardziel ' Podczas renowacji kościoła w 1848 roku, stwierdzono, że stare drewno ścienne było bardzo trwałe i nadal bardzo zdrowe ' Pierwotny charakter zewnętrznego wyglądu nawy został w tym czasie zmieniony przez fakt, że ściany zostały oszalowane pionowo na zewnątrz w celu ochrony przed warunkami atmosferycznymi ' Wieża kościoła była konstrukcją szachulcową z deskami ' Dobudowana w 1780 roku zakrystia była masywna ' To było na wschodnim krańcu południowej strony ' Przedsionek po stronie północnej był konstrukcją szachulcową z przedziałami murem ' Pomimo remontu przeprowadzonego w 1848 roku ' Kościół stopniowo popadał w ruinę ' Po latach negocjacji w 1910 roku na kawałku ogrodu parafialnego zbudowano nowy kościół, który konsekrowano w 1912 roku ' W listopadzie 1914 roku został poważnie uszkodzony w wyniku walk, ale wkrótce został naprawiony ' Oryginalne późnogotyckie stalle około 1560 roku ' Z płaskimi rzeźbami zostały zniszczone w 1945 roku ' To jeden z najpiękniejszych kościołów wiejskich w powiecie Nidzickim ' Obecnie kościół jest katolicki i poświęcony św. Antoniemu ' W latach 2007 - 2015 kościół przeszedł renowację i jest obecnie jednym z najbardziej okazałych i najpiękniejszych kościołów w powiecie ' Dodam że zastosowane materiały nadają nowemu kościołowi niemal średniowieczny charakter : cegły mają większy format, który był powszechny w średniowieczu, a dachówki tworzą specjalny kształt '' mnicha i mniszki '' Z wyposażenia starego kościoła przejęto organy, ołtarz, dzwony i starą kropielnicę ' Organy z około 1750 roku, prawdopodobnie autorstwa Adama Gottloba Caspariniegomade, pierwotnie znajdowało się w Haffstrom na południe od Królewca, zostało tam nabyte w 1851 roku i przeniesione do Sarnowa ' Trzy dzwony odlano w Kulm w 1881 roku, chociaż nie jest jasne, czy przetrwały one gospodarkę wojenną II wojny światowej ' Prawdopodobnie zaginęły stalle z około 1560 roku, ale rzeźbiony ołtarz z około 1700 roku wciąż istnieje, aczkolwiek został przeprojektowany ' Co do trzech dzwonów postaram się dotrzeć do nich i pokazać Wam jak wyglądają ....oczywiście za zgodą Proboszcza 😉

🇵🇱Grzegorz Pflaume Śliweczka

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM

CZĘŚĆ XLI Klein Koslau Kozłowo część I

Co dziś wiemy o kościółku w Kozłowie 😉 Z pisma Friedricha Goldbeckak dowiadujemy się że w 1785 roku opublikował On '' Kompletną topografię Departamentu Kamery Wschodnich Prus '' Klein Koslau nazywany jest tam szlachecką wioską z kościołem macierzystym i 23 kominkami czyli domami, która należy do biura głównego w Soldau 😉 Klein Koslau według lokacji Goldbeck wieś arystokratyczna, która w tym czasie

około 1780 roku, wraz z Gross Koslau była własnością

por. v. Zimetzki i różni osadzeni, jurysdykcja była jednak królewska ' Według Gause kościół w Kl. Koslau istniał już przed reformacją ' W 1692 roku, był tak zrujnowany, że gmina poprosiła elektora o bezpłatne drewno na nowy budynek ' Ale konstrukcja nie doszła do skutku ' Kościół można było odbudować dopiero w latach 1732 - 38, po wyburzeniu zniszczonego średniowiecznego poprzedniego budynku ' Został zbudowany według planów mistrza budownictwa Oberland Hindersina ' W załączonym zdjęciu widać w rzucie i w rzucie od frontu, prostą konstrukcję hali z wieżyczkami dachowymi, oknami łukowymi i nieozdobionym wejściem od południa, gdyż powstała w latach 1733 - 38 XX wieku ' W kościele znajdowały się również dwa chóry, zakrystia i chrzest ' Urodzony w Klein Koslau nauczyciel Gustav Boltner pisze w swojej niepublikowanej książce '' Heimat an der Skottau '' z 1969 roku, że jego ojciec powiedział mu, że dzwony znajdują się nad dachem kościoła, prawdopodobnie w wieżyczce dachowej ' Kiedy mury kościoła zaczęły cierpieć z powodu ciężaru dzwonów, dobudowano wieżę ' Nie wiadomo, kiedy powstała pierwsza wieża ' Ale była już tam w 1850 roku i jest niższa niż nawa ' Była to drewniana konstrukcja na masywnej podkonstrukcji ' Oryginalne wejście południowe zostało zastąpione oknem ' Wejście prowadziło teraz przez wieżę w zachodniej części kościoła ' Mała wieża została później zastąpiona wyższą, prawdopodobnie około 1900 roku ' W okresie od 1719 do 1749 roku, inwentarz kościoła jest również opisany w księdze kościelnej por. Erich Kuß, op. Cit. Str. 49 ' Niestety trzeba znać język niemiecki 😉 Mówi się o '' pozłacanym metalowym kielichu księcia ” Podobnie jak brąz, Prinz - Metall jest kompozytem miedziowo - cynkowym ' Ponadto mówi się o '' misie chrzcielnej Mößing '' Według Dehio - Galla , kościół w Klein Koslau posiada również '' mosiężną chrzcielnicę z XVII wieku '' Upadek Człowieka ” Mosiężna misa chrzcielna i kielich z pozłacanego brązu mogły więc być tymi samymi przedmiotami, które wymieniono w inwentarzu kościoła w latach 1719 - 1749 roku, wtedy miały by co najmniej 100 lat do 1850 roku i być może były już obecni w starym kościele '

Na pytanie ile dzwonów ma kościół i gdzie one wiszą 🤔🤔🤔oraz zadaje się pytanie o wielkość, kształt oraz napisy, daty, herby itp....to nie więcej tak: ” w ankiecie udzielono odpowiedzi: 2 dzwony w wieży 2 ' - 2 ½' 1848 J. Groß przeniósł je do Królewca w 1848 roku ' Pierwszy dzwon z napisem '' Ku chwale Boga w górę ...

Drugi dzwon autorstwa Freuda & Cierpienie. '' oli deo gloria '' ...... Co do Johannesa Großa to był ostatnim fundatorem dzwonów w Królewcu ' Po nim nie odlano już dzwonów w Królewcu ' Alexander von Laverne - Peguilhen był wówczas starostą w Nidzicy ' Pastorem w Klein Koslau był Ernst August v. od 1847 do 1881 roku pastor Giżycki ' Nowy prosty organ czyli pozytyw z 7 rejestrami o wysokości 7½ stopy, długości 5 stóp i szerokości 3 stóp został zakupiony dopiero w 1763 roku ' Był to stary pozytyw z kościoła w Heinrichsdorfie ' Parafia Koslau zapłaciła za to 45 talarów i zleciła naprawę organ Scheffler w Usdau ' W 1848 roku, organy ponownie naprawiono ' C.d.n.....

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM

CZĘŚĆ XLII Gęsia Kuźnia pod naszym Belwederem w dolinie rzeki Wkra - Działdówka 😉 W dawniejszych czasach na podgrodziu pod Belwederem w dolinie Wkry było dość spore pastwisko, gdzie sprowadzano z Mazowsza Gęsi ' Właśnie tutaj gęsi były przygotowywane na wędrówkę do Prus aż po Królewiec ' Miejsce znane było jako '' Gęsia Kuźnia '' Hodowla zwierząt w naszym miasteczku i bliskiej okolicy sięgała dość sporych rozmiarów ' Choć bardziej na ziemi Działdowskiej dominowała hodowla krów, owiec a także Bartnictwo to drób taki jak gęsi, kaczki i kapłony trzymane w folwarkach szedł na potrzeby krainy Prus ' Oczywiście też na potrzeby własne i wyżywieniowe naszego zamku i miasteczka 😉 Sami doskonale wiemy że od niepamiętnych czasów nasi przodkowie delektowali się mięsem drobiowym różnych gatunków, ze względu na jego walory smakowe ' Czy coś się w tym zmieniło do naszych czasów ....... Na pewno wiele 😉 Spośród licznej grupy drobiu rzeźnego w miasteczku naszym, szczególnym uznaniem od zawsze cieszyła się tłusta, dorodna gęś, podawana w różnych postaciach ' Jej obecność na stole świadczyła o zamożności gospodarza ' Żadna książka kucharska przełomu XIX i XX wieku nie mogła obyć się bez receptur potraw z gęsiny, które pojawiały się na stołach ziemiańskich i mieszczańskich nie tylko na św. Marcina 😂 Ceniono nie tylko mięso, ale i gęsi smalec, o którym jakże często mówi się, że to produkt... niezdrowy ! Na szczęście jego niewątpliwe walory przebijają się z wolna do konsumenckiej świadomości 👍Warto także pamiętać, że gęsi smalec był niegdyś nie tylko dodatkiem wzbogacającym smak potraw, ale również lekiem na wiele dolegliwości..... Chowane obecnie gęsi pochodzą od szarej gęsi gęgawy udomowionej około 3000 lat, gęsi garbonosej pochodzącej od suchonosa, udomowionej około 1000 lat temu oraz od bernikli kanadyjskiej, udomowionej dopiero w XVIII wieku ' W Polsce hodowla gęsi znana była na długo przed Piastami i Jagiellonami, o czym świadczą zapiski Galla Anonima czy Wincentego Kadłubka na temat piastowskiego grodu i podgrodzia oraz polskiej wsi ' Dzisiejsze ziemie działdowszczyzny leżały na trasie szlaku bursztynowego, dzięki czemu wiele zdobyczy cywilizacyjnych Zachodu zagościło wśród działdowskiego pogranicza ' Prawdopodobnie doprowadziło to do zdobywania wiedzy niezbędną do hodowli trzody i gęsi już w naszych warunkach ' W XIX wieku gęsi sprzedawane do Prus same musiały przejść tę wędrówkę ' Jednak zanim to nastąpiło ptaki te musiały wcześniej przejść przez płynną smołę i drobny piasek, by w ten sposób gruba '' podeszwa '' zabezpieczała łapy przed okaleczeniem w czasie tej wędrówki ' I takie właśnie miejsce mieściło się na podgrodziu naszego miasteczka w dolinie rzeki Wkra, miejsce zwane przez mieszkańców Działdowa Belweder - czyli Gęsia Kuźnia 😉Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM CZĘŚĆ XLII '' Kuzle us de Wildnis '' czyli Klein Koslau część II Kozłowo - Koslau ✊ Miejsce wsi na południowy zachód od Neidenburga zostało po raz pierwszy wspomniane w dokumencie z 1328 roku, Kiedy to zakon, reprezentowany przez Lutra z Brunszwiku, braci Dobeslaus i Wenzelaus, przeznaczył obszar 120 kopyt na pustyni do kolonizacji w zamian za trzy usługi z jeźdźcami w pancerzach ' Powstałe tutaj miejsce nosiło nazwę '' Kuzle us de Wildnis '' W tym czasie w pobliżu Koslau znaleziono tak dużo potażu, że można go było eksportować do Europy Zachodniej ' W ciągu stulecia ziemia wróciła do zakonu, gdyż w 1397 roku, została ponownie nadana właścicielowi von Pierlawken, a w niewymienionym czasie miejscowość została podzielona na duże i małe Koslau ' Były to szlacheckie wioski, które na przestrzeni wieków należały do ​​różnych szlacheckich właścicieli ' W XVIII wieku majątek Klein Koslau najwyraźniej przeszedł na własność państwa jako domena i pozostał nim do 1945 roku ' Jeszcze przed reformacją w Klein Koslau był kościół ' Parafia była odpowiedzialna za kilka parafii głównego biura w Soldau ' W 1697 roku kościół był już bardzo zniszczony, ale nowy budynek powstał dopiero w latach 1732 - 1738 ' W dokumencie wspomniano o nauczycielu już w 1578 roku ' Budynek szkoły został zbudowany w 1778 roku, ale musiał być ponownie bardzo zniszczony w 1844 roku ' Aż do XIX wieku językiem wykładowym był polsko - mazurski ' Jak już wspomniałem w pierwszej części Klein Koslau, według Goldbeck op. Cit. Wieś arystokratyczna, która w tym czasie ok. 1780 roku, podobnie jak Gross Koslau, była własnością por. v. Zimetzki i różni osadzeni; jurysdykcja była jednak królewska ' Kościół ewangelicki pod patronatem królewskim ' Jest to wydłużony kwadrat o wymiarach 60 × 35 ' powierzchni i 20 ' wysokości, wykonany z cegły w tynku ' Na każdej ścianie znajduje się 5 prostokątnych okien ' Wejście znajduje się od zachodu i prowadzi przez niedawno wybudowaną drewnianą wieżę w miejsce wcześniejszej kalenicy, nowszej niż kościół ' Sufit jest płaski i pobielony jak ściany ' Ponieważ cztery ściany kościoła są konsekwentnie tej samej wysokości, dach pokryty blachami jest czterospadowy po obu wąskich bokach ' Ołtarz i ambona tworzą całość, bez malowania i rzeźbienia ' Chrzcielnica mosiężna z wytłoczonym przedstawieniem upadku człowieka ' Dwa dzwony, jeden z 1848 roku, drugi z napisem '' Wszechdoskonały '' Małe organy z 7 rejestrami ' Kielich z pozłacanego brązu, patena i srebrne pudełko na opłatek ' Pieczęć kościoła przedstawia kościół ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM

CZĘŚĆ XLIV Klęczkowo Clenczkau,Clenczk, Klenzkau ✊ W 1369 roku Peter von Heselicht , współwłaściciel 1440 włók lub prawdopodobne jego potomek, zapisał Bartłomiejowi 4 włóki w swojej nowej wsi Klęczkowo, jako wolny od czynszu majątek lenny w zamian za jedną służbę konną ' Wasal otrzymał tylko trzy lata wolnizny i miał osadzić na owych 4 włókach czterech chłopów ' Klęczkowo jako wieś szlachecką założono niedługo przedtem ' Ponieważ w zasadzie zachowały się tylko dokumenty lokacyjne wystawione przez zakon, ten prywatny przywilej jest interesującym świadectwem działalności kolonizacyjnej szlacheckich właścicieli ' Wcześniejsze nazwy wsi to Clenczkau, Clenczke ' Nazwa Niemiecka brzmiała Klenzkau ' Pochodzenie wsi wywodzi się od imienia Klemensa, Klęcka ' Teren wsi Klęczkowo, położonej na obszarze Działdowszczyzny, zamieszkany był pierwotnie przez Pruskie Plemię Sasinów ' Od 1260 roku ziemia ta należała do państwa Krzyżackiego ' Pierwsza wzmianka o Klęczkowie pochodzi z 1369 roku kiedy to Piotr, dziedzic na Leszczu i starych Jankowicach, nadał '' uczciwemu '' Bartłomiejowi cztery włók lemiańskich na prawie chełmińskim we wsi Klęczkowo ' Świadkami tego wydarzenia byli Gerold z Leszcza, rycerz, Jan z Ruszkowa, rycerz, i Tomasz z Kozłowa ' W żródłach odnotowano że w 1542 roku mieszkali we wsi sami Polacy ' Wieś Klęczkowo należała do parafii w Burkacie ' W 1530 roku na terenie Działdowszczyzny i Państwa Pruskiego wprowadzono protestantyzm ' Klęczkowo, liczące wtedy 40 włók ziemi, należało do parafii ewangielicko - augsburskiej w Burkacie ' Dzieje Klęczkowa są ściśle związane z historią parafii w Burkacie i ziemi Działdowskiej, co wskazuje jedynie na pewny i charakterystyczny element ' Odnosi się on do tego że mieszkańcy wsi uzyskiwali w XVI wieku opłacony od mieszczan Działdowskich czynsz, za użytkowanie przez nich łąki w okolicach Klęczkowa ' Po utworzeniu w 1860 roku parafii katolickiej pw. św. Wojciecha w Działdowie, wieś Klęczkowo została włączona do tej parafii ' Od 1861 roku należała do nowego powstałego dekanatu pomezańskiego ' Zatem od 1860 roku katolicy z Klęczlowa jeżdzili do kościoła w Działdowie, a ewangelicy nadal do świątyni w Burkacie ' Po zakończeniu I wojny światowej, decyzją konferencji pokojowej w Wersalu, Działdowszcyzna, w tym i Klęczkowo, została włączona do odradzającej się II Rzeczypospolitej ' Gmina Klęczkowo, liczyła 7,34 km kwadratowych powierzchni ogólnej, w tym 6,30 km kwadratowych użytków rolnych, w których było 6,12 km kwadratowych gruntów ornych ' We wsi w 1921 roku znajdowało się 28 budynków mieszkalnych, a dziesięć lat póżniej było ich 29 ' W okresie międzywojennym była tu jednoklasowa szkoła powszechna, do której w 1928 roku uczęszczało 26 uczniów, w tym 9 katolików i 17 ewangelików ' Analogicznie w 1937 roku na 52 uczniów przypadało 34 katolików i 18 ewangelików ' Po zajęciu terenów Działdowszczyzny przez wojska Niemieckie w 1939 roku zostały one ponownie wcielone do prowincji Prusy Wschodnie ' Wieś należała do parafii pw. św. Wojciecha w Działdowie ' Po zakończeniu II wojny światowej Klęczkowo znów znalazło się w ramach odrodzonego Powiatu Działdowskiego, będąc częścią działdowskiej parafii pw. św. Wojciecha ' Na początku lat 60. XX wieku we wsi powstał w czynie społecznym wiejski dom kultury ' W tym okresie działał tu amatorski zespół artystyczny, założony staraniem Tadeusza Stępkowskiego 👍👍👍 W 1984 roku została tu zbudowana kaplica publiczna pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski ' Należy ona do parafii pw. św. Wojciecha w Działdowie ' Przejeżdżając przez Klęczkowo warto się zatrzymać i spacerkiem po oglądać zabudowania a także odwiedzić Wilamowo gdzie znajdziemy zabytki takie jak dwór z końca XIX wieku, murowany z czerwonej cegły, kamienny cokół, obecnie budynek mieszkalny, a także pozostałość parku dworskiego z około 1900 roku, obecnie stan poważnie zubożony, park trudny do identyfikacji, kuźnia niewielki budynek z przełomu XIX i XX wieku, murowany z kamienia z uzupełnieniami z czerwonej cegły cmentarz ewangelicki, nieogrodzony, stanowi skupisko zieleni, brak śladów po nagrobkach ' Pamiętajmy że większość miejscowości tej części powiatu działdowskiego istniała już w końcach XV wieku ' I z końcem XV wieku, kolonizację można uznać za zakończoną ' W okresie późniejszym powstały już tylko nieliczne wsie i majątki ' W połowie XVI wieku, co stwierdza rejestr sporządzony w 1542 roku, na żądanie ks. Albrechta Hohenzollerna ludność tego obszaru stanowili niemal wyłącznie Polacy ' Do wsi zamieszkałych tylko przez ludność polską należało między innymi Klęczkowo 👍 Dodam jeszcze że w Klęczkowie stacjonowała Placówka Straży Granicznej I linii '' Klęczkowo '' - jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko - niemieckiej w okresie międzywojennym ' Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł siedzibę placówki I linii '' Wiliamowo '' do Klęczkowa ' Okres pełnienia służby ' Przodownik Alojzy Grzegorek 30 IX 1936 W placówce '' Uzdowo '' starszy strażnik Stanisław Mikołajczak 23 X 1936 Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Z dedykacją dla mojej rodziny z Wąpierska i wszystkich Mazurów z okolic ' Grądy i Tarczyny to dwa akweny wodne które są mi bardzo bliskie ! Mało dziś ludzi wie że bojery były i są czymś wyjątkowym ✊ W dzisiejszych czasach nikt już nie pamięta, że na tych dwóch jeziorach, byli i żyli ludzie, gdzie w latach swej młodzięczej drogi uprawiali tak wspaniały sport ✊ Jak już niektórzy wiedzą moją pasją jest pływanie kajakiem po Polskich rzekach ' Przepłynąłem ich dość dużo.....Ale moje najważniejsze rzeki to nasza Wkra i Wel ' Skoro tyle razy pływałem rzeką Weli to w tym poście chciałbym Wam przybliżyć historię wsi Grądy ' Historię zacznę za czasów biskupa Stanisława Leskiego, który bardzo często przebywał w Hartowcu ' On też odnowił w 1750 roku tutejszą kaplicę.....

W okresie jego rezydencji 1747 - 58 stwierdzić można ożywienie gospodarcze, widoczne szczególnie w nasileniu akcji osiedleńczej 😉 Nowe osady powstałe w XVIII wieku w kluczu lubawskim zgrupowane były wokół Hartowca, a w inwentarzach dóbr Biskupstwa Chełmińskiego są one określane jako '' nowe kolonie przy lasach hartowieckich '' Są to następujące wsie: Kopaniarze, Gostkowo Kostkowo, Gronowo, Grabacz, Wery, Zarybinek, Grądy ' Ich powstanie było połączone z eksploatacją lasów i zarośli '' A więc zapraszam ! DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊

CZĘŚĆ XLVI Pustkowie w Hartowieckich borach czyli Grądy niem. Grondi, właść. wies, powiecie lubawskim, nad jeziorem Turczynskim, stojącym w związku z jeziorem Welskim, przez nie rzeka Weli przechodzi,1\2 mili od bitego traktu lidzbarsko - lubawskiego, w okolicy lesistej i niezbyt urodzajnej ' Obszaru ziemi obejmuje mr.728.bad.31,dm,mieszk,15 katolickich,125 ewangelickich 11 ' Parafia Rumian, szkoła i oczęta Kiełpiny ' Grądy należały od dawna do dóbr stołowych chełmińskich biskupów, zapewne póżniej dopiero powstały za polskich czasów, stare biskupie inwentarze nazywają je pustkowiem w Hartowieckich borach ' W tym miejscu wyciągnę co jest napisane w inwentarzu z roku 1759 ' Grądy za kontraktem jednym Illmi Laski z roku 1754 wydanym osadzają jako to Józef Deptowicz sołtys, Michal Wolski, Kazimierz Witkowski, Wawrzyniec Ozimkowski, Balcer Rogoziński leśny ' Grunta tylko w 2 polach trzymają, budynki swoje i zasiewki mają ' Za to każdy z osoby swej w każde pole po 2 dni orać, kosą dni 3 o swojej strawie robić, tłuki dni 3 sierpem o pańskiej strawie odrabiać na folwarku hartowieckim, na łąkach pańskich przy Grądach leżących według potrzeb grabić, przy założeniu siana za proporcjonalne poczesne bywać, do niewodu i przy włók według dawnych zwyczajów z innymi gospodarzami i komornikami tę powinność mającymi za konsolacją ryb chodzić ' Podczas rezydencji pańskiej w Hartowcu straż odprawiać, przy wikcie naznaczonym, drwa do folwarku hartowieckiego wozić razy 3 na rok, czynszu według pomiarkowania między sobą płacić zł.pr.75,hiberny i pogłównego na cały rok zł.8gr.12 oddawać obligowani ' Karczmarz na Grądach z między innych wyżej wyrażonych gospodarzy piwo i gorzałkę szynkować, łaszówki 11- stą beczkę i 11-sty achlet mieć, czynszu i usługę prócz niewodu wystawiać, a leśny od wszelkiej usługi wolny być powinien ' Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego ' Pierwsze wzmianki w źródłach historycznych na jej temat pochodzą z około 1410 roku, kiedy to wchodziła w skład wójtostwa lidzbarskiego ' W późniejszym czasie należała do dóbr stołowych biskupa chełmińskiego ' W 1574 roku w Grądach było zaledwie sześć zagród, leśniczówka oraz karczma ' W 1754 roku ponownie zasiedlono wieś, sołtysem został wówczas Józef Deptowicz ' Osadnicy mieli obowiązek świadczyć usługi na rzecz folwarku w Hartowcu ' W 1919 roku na mocy Traktatu Wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej, do 1932 roku wchodziła w skład powiatu lubawskiego ' W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Schönwiese - Krasnołąka czyli Piękna Łąka 😉

DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊ CZĘŚĆ XLVII

Krasnołąka - wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Działdowo ' W latach 1975 -1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego ' Obok miejscowości przepływa Szkotówka, niewielka rzeka dorzecza Wisły, dopływ Wkry ' Wieś istniała prawdopodobnie już przed rokiem 1350 ' Nie zachowały się szczegółowe dane na temat daty założenia ' Wieś znana była także jako Schönwiese ' Po raz pierwszy wspomina się o łące 1397 ' Według zeznań, piękna łąka w tym roku podzielona była na dwa obszary: duża łąka z 60 kopyt i mała piękna łąka z 20 kopyt, które w 1420 roku Hochmeister Michael Küch, mistrz Sternberg, przepisał Andreasowi von Qui Filitz ' 1781 mieszkało w pięknym łące: 23 mężczyzn, było 8 oddziału, 3 pasterzy, 3 ogrodników, 1 nauczyciel, 1 Schneider ' W czasie wielkiej wojny z Zakonem 1410 roku, przewodnikiem wojsk Polskich był Trojan z Krasnołąki ' Wieś, według opisów Emilii Sukertowej Biedrawiny, od początku była zamieszkana głównie przez osoby polsko - mazurskiego pochodzenia ' Świadczyły o tym także napisy na nagrobkach tutejszego cmentarza, do dziś można odczytać nazwiska Wischnewski i Kowalski ' Cmentarz obecnie jest nieczynny, brak jakichkolwiek śladów ' W umowie wersalski, piękna łąka została przeniesiona do Polski ' Ludność tego obszaru stanowili niemal wyłącznie Polacy ' Piękna łąka miała własną szkołę, która była prowadzona w dwóch klasach ' Nauczyciel był pan Kronberg, który zaginął prawdopodobnie w trakcie ucieczki, kiedy to wkraczała na te tereny armia Radziecka ' W domu Gustav Jacob Falkus był jedyny telefon ' A 1939 roku dotarł tutaj prąd ! W 1921 roku stacjonowała tu placówka 13 batalionu celnego ' W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Celnej „ Krasnołąka ” a następnie placówka Straży Granicznej I linii „ Krasnołąka ” Placówka Straży Granicznej I linii „ Krasnołąka ” jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w okresie międzywojennym ' Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną ' Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych ' Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku ' Placówka Straży Celnej „ Krasnołęka ” weszła w podporządkowanie komisariatu Straży Celnej „ Działdowo ” z Inspektoratu SC „ Działdowo ” W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej ' W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej ' Ochronę granicy północnej, zachodniej i południowej granicy państwa przejęła powołana z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczna ' Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski określił strukturę organizacyjną komisariatu SG „ Działdowo ” Placówka Straży Granicznej I linii „ Krasnołąka ” znalazła się w jego strukturze '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Myślęta Meischlitz, Meuslitz wymieniane są w dokumentach z 1544 roku Od poł. XVI wieku do XVII wieku, należały do Oleśnickich ze Szczuplin ' W 1909 roku, majątek wraz z folwarkiem w Uzdowie należał do Hermanna Kunkela ' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊ CZĘŚĆ XLVIII Pierwsza wzmianka o wsi Myślęta w dokumentach pochodzi z 1544 roku, kiedy to sędzia Albrecht Fink z Zybułtowa odstąpił ją, wraz z majątkiem Turzy Wielkiej i Prusach, marszałkowi nadwornemu Fryderykowi von Oelznitz w zamian za Frygnowo i Korsztyn ' Od drugiej połowy XVI wieku i XVII wieku wieś należała do rodziny Oleśnickich ze Szczuplin ' W 1885 roku dobra w Myślętach miały 893 ha powierzchni, w majątku była gorzelnia i cegielnia ' Pałac w obecnej postaci został wybudowany w 1880 roku przez oficera pruskiego Waldemara Hugo Kressmanna ' Pałac zamieszkiwał wraz ze swoją żoną Marthą i trzema córkami ' Prawdopodobnie, w tym samym okresie powstały pozostałe zabudowania: gorzelnia, spichlerz, owczarnia, obory ' Najstarszym zachowanym obiektem jest stajnia koni z wozownią i spichlerzem, których powstanie datuje się na pierwszą połowę XIX wieku ' W 1909 roku majątek w Myśletach wraz z podległym folwarkiem w Uzdowie należał do Hermana Kunkela ' Jego łączna powierzchnia wynosiła 929 ha, ponadto w majątku hodowano konie, bydło, owce ' W tym czasie w Myślętach funkcjonowały gorzelnia i wytwórnia spirytusu ' W 1913 roku właścicielem majątku i folwarku był Tadeusz Bogdański ' Powierzchnia majątku wzrosła w tym czasie do 960 ha, a liczba inwentarza uległa podwojeniu ' Po zakończeniu I wojny światowej w wyniku plebiscytu Myślęta znalazły się w granicach Polski ' W księgach adresowych z lat 1928 -1929 jako właścicielka majątku widniała Maria Gromanowa, jego powierzchnia wynosiła wówczas 767 ha. Ostatnim właścicielem, prawdopodobnie od 1929 roku aż do końca II wojny światowej, był Zygmunt Górski, zamordowany na przełomie lat 1944/1945 '

Po 1945 roku majątek przeszedł na własność skarbu państwa ' W 1948 roku utworzono tam Państwowe Gospodarstwo Rolne '

W 1954 roku, po reformie podziału administracyjnego państwa, Myślęta należały do gromady Uzdowo w powiecie działdowskim, w województwie olsztyńskim ' W 1972 roku, kolejna reforma przywracała podział państwa na gminy ' Obszar sołectwa Myślęta włączono do gminy Uzdowo ' W latach 1975 -1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego ' W 1976 roku, na mocy ustawy z 11 czerwca, gminę Uzdowo, a wraz z nią sołectwo Myślęta, włączono do gminy Działdowo ' Wieś należy do parafii w Turzy Wielkiej '

Obecnie Pałac Myślęta stanowi własność prywatną '

Majątek w Myślętach założony na planie przylegających do siebie prostokątów ' Część rezydencjalna zajmuje zachodni kraniec założenia ' Od wschodu sąsiaduje z częścią

folwarczną, od pozostałych stron otoczona jest łąkami ' Na wschodnim krańcu części rezydencjalnej, na granicy podwórza folwarcznego zlokalizowany jest pałac skierowany

frontem w kierunku południowo - wschodnim. Dojazd do pałacu prowadzi od strony wjazdu zlokalizowanego na północnym krańcu założenia '

Zabytki to zespół dworski, 2 poł. XIX

pałac zbudowany w II poł. XIX w. na planie prostokąta, piętrowy z bocznym ryzalitem, narożna wieżyczna płasko zwieńczona ' Południowa fasada posiada klasycystyczny detal, pozostałe bezstylowe ' Obok rozległy park i zabudowa folwarczna,

park i budynki gospodarcze '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊

CZĘŚĆ XXXVII Sękowo sɛnkɔvɔ niemiecki : Schönkau 1423 wspomniano Sękowo Schönkau, Szenkowo jako własność Wildenauów jako Sunkau, a potem już Szenkowo w okręgu dąbrówieńskim 😉 Sękowo leży na obszarze, który dokumentem z 15.08.1321 roku, mistrz krajowy Fryderyk von Wildenberg, nadał rycerzom z ziemi chełmińskiej: Piotrowi z Leszcza, Heinemanowi z Wądzyna i jego bratu Konradowi z Grzybin ' Było to największe nadanie lenne w ziemi sasińskiej i nadanie precedensowe, w późniejszych dokumentach lokacyjnych widniej zwrot " na takich warunkach, na jakich otrzymali ziemię Piotr z Leszcza i towarzysze " Nadanie to rozpoczęło bardzo intensywną kolonizację ' Nowy etap kolonizacji rozpoczął się po zawarciu pokoju w 1379 roku ' Oprócz majątków rycerskich nadawano teraz również wsie czynszowe ' Do czasu budowy szosy Działdowo - Dąbrówno w 1861 roku, biegł tu jeszcze średniowieczny szlak handlowy ' W 1928 roku, obszar Sękowa połączono z obszarem dworskim w Kramarzewie ' Wieś wymieniana jako własność Mikołaja von Wildenau ' Sękowo to wieś w powiecie gminie Działdowo, w ramach Powiat działdowski, warmińsko - mazurskie, w północnej Polsce ' Leży około 9 km. 6 mil na północny - zachód od Działdowa i 59 km 37 mil na południowy - zachód od stolicy regionu Olsztyna ' W okresie międzywojennym stacjonowała tu placówka Straży Celnej „ Sękowo ” Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych ' Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku ' Placówka Straży Celnej „ Sękowo ” weszła w podporządkowanie komisariatu Straży Celnej „ Uzdowo ” z Inspektoratu SC „ Działdowo ” W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej ' W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej ' Ochronę granicy północnej, zachodniej i południowej granicy państwa przejęła powołana z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczna ' W strukturach nowo powstałej formacji nie odtworzono placówki „ Sękowo ”

Funkcjonariusze placówki : Przodownik Józef Nowicki (2529) był w 1926 ' Obsada personalna placówki w 1926 roku ' przodownik Józef Nowicki (2529) strażnik Wojciech Walkowiak (3244) strażnik Michał Anioł (2328) strażnik Stanisław Łabędzki (517) strażnik Franciszek Piasecki (3209) strażnik Stanisław Runowski (3213) strażnik (Józef Kwiatkowski (2470) Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊ CZĘŚĆ XXXVI Dla mieszkańców Płośnicy 😉 C.d CZĘŚĆ III Płośnica niem. Heinrichsdorf czyli Królewska wioska 😉 Protestancki kościół macierzysty pod patronatem królewskim , którego fundację zakłada się w średniowieczu ' Wobec braku wszystkich informacji rok 1694 na kościelnym kielichu komunijnym jest jedyną cechą co najmniej ówczesnego Kościoła, w którym dokonano znaczących napraw od 1729 roku ' A roku w 1854 roku ren zostały stworzone ' Kościółek jest zbudowany z kamieni polnych, częściowo również z cegły , i został oczyszczony podczas ostatniego remontu ' Podstawowy kształt ma kształt prostokąta o wymiarach 72 x 40 ′ z dwukondygnacyjną wieżą o konstrukcji szachulcowej wystającą przed środek strony zachodniej ' Drzwi i okna były kwadratowe, ale w 1854 roku dodano kilka nowych okien łukowych ' Przebielone wnętrze nakryte jest owalnym drewnianym sklepieniem , dach pokryty deskami pokrywają blaszki ' Zakrystia stanowi przedłużenie na wschodnim krańcu północnej strony ' Murowany ołtarz ma na szczycie kilka figur apostołów wyrzeźbionych z drewna w pozycji do modlitwy ' Drewniana ambona pozbawiona jakichkolwiek dekoracji ' Miska chrzcielna z mosiądzu nie posiada napisu ' Pod kościołem znajdowała się pochowana obecnie krypta, będąca prawdopodobnie dziedzicznym pochówkiem parafialnego majątku szlacheckiego Grodtken, który powstał pod koniec XVII wieku i na początku XVIII ' Century of the Family v. Gottschen a około 1780 roku, do Captain Küchmeister v. Sternberg należał ' Por. Goldbeck loc. Cit., OS 59 ' Niewątpliwie w kościele przechowywanych jest kilka przedmiotów pochodzących od tych właścicieli ziemskich : dwa herby z 1705 roku ' Namalowane na blaszanych płytach, stary miecz z pasem i flaga z hasłem Landwehry z wojen o wolność ' Dwa dzwony z 1717 i 1811 roku ' Organy z lat 1764/68 ' Duży srebrny kielich z pateną, na którym widnieje prezent od spadkobierców Siegmund v. Gottschen, spadkobierca Grottkena, gr. oraz Kl. Przellenk ' George, Christoph and Michael v. Gottschen z 1694, mały kielich bez dekoracji ' Dwie pieczęcie kościelne, jedna z kościołem, druga z orłem pruskim ' Następujące informacje o dzwonach: Są dwa dzwony ' Duży 3 3 stopy wysokości i 2 stopy szerokości z napisem - 1717 odlany w Elbing Michael ' Drugi wysoki na 2 stopy i szeroki na 1 stopę z napisem - 1811 - Kaznodzieja Bolk, burmistrz kościoła Jakub Zywietz i Samuel Erdmann ' Organy zostały zbudowane przez organmistrza Schefflera w Usdau ' Jak podaje pastor Leipholz, widniał na nim napis: '' Dzieło to zostało zbudowane na cześć Boga w 1764 roku ' Zostało namalowane w 1768 roku za czasów kaznodziei JF Knisiusa '' Kościół w Heinrichsdorf istniał już w czasie zakonu ' Jest wzmiankowany w 1404, 1407 i 1409 w książce Tresslera ' Po stacjonowaniu kościoła w 1666 roku, w wyniku zniszczeń wojennych szwedzkich, budynek kościoła był mocno zniszczony ' Mur był nadal dobry, ale dach był poważnie uszkodzony, podłoga zgniła od deszczu, a wieża została zburzona ' Kościół odbudowano w 1730 roku ' W latach 1766/67 ponownie konieczne stały się prace remontowe, które przeprowadził architekt powiatowy Theophilus Haasenberg ' W 1839 roku kościółek znów był bardzo zniszczony, a nawet w 1848 roku, z nakazu policji musiał zostać zamknięty, ponieważ groziło zawalenie się szczytu ' W 1853 roku kościółek został odnowiony przez cieślę Chmielewskiego z Gilgenburga i ponownie konsekrowany w 1854 roku ' Wieża została zniszczona pociskami podczas I wojny światowej, zburzona w 1916 roku, ale odbudowana w starym kształcie ' Grzegorz Pflaueme Śliweczka 🇵🇱

Dodatek do wsi Bursz 😉Kapliczka Matki Bożej z roku 1934😘 Kapliczki, przydrożne krzyże i figurki świętych obecne są w całym chrześcijańskim świecie 😏Reformacja, nie uznając kultu świętych, nie zezwalała na tego typu budowle 😠😠😠😠Budowali je zwykli ludzie, nie z nadmiaru pieniędzy, lecz z potrzeby serca 👍 W żadnym kraju oprócz Polski nie spotyka się tylu świętych Franciszków, Antonich, Janów Nepomucenów, Florianów, Jezusków, krzyży Męki Pańskiej czy kapliczek Matki Bożej 👍Są czymś tak naturalnym w krajobrazie, że często nie zastanawiamy się nad przyczynami ich powstania ' Nigdzie też, poza Polską, nie zrosło się z przydrożnymi kapliczkami, krzyżami i figurami tyle legend, podań, zwyczajów i wierzeń ' Powodów dla których je budowano jest bez liku ' Stawiano je z wdzięczności za otrzymaną nieoczekiwaną łaskę, w podzięce za wyleczenie z choroby, za uchronienie od pomoru, głodu, pożaru, powodzi i od każdego innego nieszczęścia ' Za wybawienie od niebezpieczeństwa, ale też stawiano je za popełnione grzechy, jako pokutę ' Były też one wyrazem modlitwy za dusze nieszczęśliwych i niewinnie zamordowanych, znakiem upamiętniającym miejsce śmierci lub miejscem spoczynku ludzi, których nazwiska utonęły w głębinie czasu 😉 Stawiano je najczęściej na rozwidleniu dróg i w siedliskach złych mocy ' U wejścia do wsi lub miasta, w miejscach mordu, mogiły dziecka nie ochrzczonego, w miejscu znalezienie ludzkich kości, lub miejscu samobójstwa ' Stawiano je w miejscu spalenia czarownic, w miejscach zbiorowego pochówku, ludzi zmarłych na panującą zarazę ' Powstawały na mogiłach pochowanych przy drodze żołnierzy i partyzantów, ale też i w miejscu objawienia się Matki Bożej lub któregoś ze świętych ' Stawiano je koło źródeł i studni, których wodę uznawano za cudowną ' Fundatorami takich kapliczek były osoby prywatne, rodziny, grupy społeczne a także mieszkańcy wsi, osiedli i miasteczek 👍Kapliczki za wsią odgrywały także ważną rolę w obrzędzie pogrzebowym, szczególnie we wsiach odległych od kościoła i cmentarza parafialnego ' Przy kapliczce, na rozdrożu następowało pożegnanie ze zmarłym ' Gdy ktoś udawał się w daleką podróż, lub z pielgrzymką, tutaj był odprowadzany i żegnany, by szczęśliwie powrócił do rodzinnego domu ✊ Kapliczki za wsią, u rozstaju dróg, jakże częsty motyw literacki ' Pięknie opisał takie oczekiwanie Adam Mickiewicz w wierszu ‘' Powrót taty " Jeszcze dzisiaj kapliczki, a szczególnie te poświęcone Matce Bożej, są miejscem, gdzie w maju zbierają się okoliczni mieszkańcy, by przy ustrojonej zielem i kwiatami kapliczce śpiewać litanię do Matki Bożej i pieśni maryjne ✊ Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Na tropach kościółka w Bursch czyli Bursz 1451 😉

Śladami przeszłości Część I

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊W 1351 roku, Gunther von Hohenstein obdarował bezludne tereny na południowym wschodzie okręgu między Nidą a granicą z Mazowszem słudze Mertenowi von Wyrssbanowi zapisem na 27 włók dóbr służebnych,wyznaczając mu dziewięć lat wolnizny i jedną służbę lekkozbrojną według zwyczaju pruskiego ' Wykształciły się tu nieliczne,ale wielkie majątki należące do potężnego i rozgałęzionego rodu Wiildenauów,które także poza Działdowszczyzną władały bogatymi posiadłościami ziemskimi np: w okręgach nidzickim i szczycieńskim ' W roku 1371 do majątku,który od nazwiska właściciela przyjął nazwę Wiersbau czli Wierzbowo, do majątku doszły jeszcze 3 włóki nadmiaru ' I tutaj w przywileju dla Wierzbowa z 1451 roku wspomniano po raz pierwszy dobra Bursz,którego mieszkańcy w 1489 roku,otrzymywali od wielkiego mistrza Hansa von Tiefenn,nowy za utracony podczas wojny,przywilej na 20 włók ziemi z obowiązkiem jednej służby z ogierem i w pancerzu 😉 Majątek w Burszu Bursch założony w średniowieczu przez rodzinę Burskich herbu Jastrzębce 👍O tym już w następnej częsci 😉 W połowie XVI wieku, co stwierdza rejestr sporządzony w 1542 roku, na żądanie ks. Albrechta Hohenzollerna,ludność tego obszaru stanowili niemal wyłącznie Polacy ' Do wsi zamieszkałych tylko przez ludność polską należał między innymi Bursz ' Jedyną pozostałością założenia dworskiego z końca XIX wieku jest park ' Dwór zniszczony został podczas wojny ' Cmentarz ewangelicki o powierzchni 0,1 ha, położony w polu na południe od zabudowań dawnego folwarku, po prawej stronie drogi Bursz - Wierzbowo Obręb Bursz, działka nr 10/2 ' Kiedy zwiedzałem te miejsce w latach 1987 bylo widać jeszcze fragmenty nagrobka ' Układ cmentarza nieczytelny, zarośnięty ' Drzewostan stanowią lipy, brzozy i klony ' Park jest pozostałością założenia dworskiego z końca XIX wieku ' Dwór zniszczony został podczas wojny, zlokalizowany w N - W części założenia ' Zespół gospodarczy zlokalizowany był w N części, park ma kształt trójkąta, zamknięty jest dwoma drogami ' Od strony W ogrodzony był kamiennym murem, na jego terenie istniał kanał przechodzący w sadzawkę ' Obecnie pozostałością jest jedynie starodrzew głównie lipy ' C.d.n........

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

CZĘŚĆ XIV '' KSIĘŻY DWÓR NEUDORF 😉 '' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊W XI I XII WIEKU BYŁA TU OSADA SŁOWIAŃSKA, O CZYM ŚWIADCZY ODNALEZIONE TU CMENTARZYSKO ' DZISIEJSZA WIEŚ POWSTAŁA NAJPRAWDOPODOBNIEJ OKOŁO ROKU 1400, KIEDY TO KRZYŻACY ZAŁOŻYLI TU SWÓJ FOLWARK MAJĄCY ZAOPATRYWAĆ POBLISKI ZAMEK W DZIAŁDOWIE ' POCZĄTKOWO MAJĄTEK NIE POSIADAŁ NAZWY, DOPIERO W ROKU 1557 WYMIENIANY JEST JAKO NIEDERE HOF PÓŹNIEJSZY NIEDERHOF ' OD 1771 ROKU W KSIĘŻYM DWORZE ZNAJDOWAŁ SIĘ ZARZĄD DOMENY KRÓLEWSKIEJ, PRZENIESIONY TU Z ZAMKU W DZIAŁDOWIE ' REJON WSI KSIĘŻY DWÓR NEUDORF W OKRESIE ŚREDNIOWIECZA ZWIĄZANY BYŁ Z MAJĄTKIEM W NARZYMIU ' W POŁOWIE XIV WIEKU BYŁ W POSIADANIU MIECZYSŁAWA Z NARZYMIA ' W 2 POŁOWIE XVI WIEKU, DOBRA ZOSTAŁY PRZEJĘTE PRZEZ ALBRECHTA HOHENZOLLERNA I WŁĄCZONE W SKŁAD DOMENY KSIĄŻĘCEJ ' WIEŚ ZAŁOŻYŁ W 1811 ROKU, RADCA ZIEMSKI ADAM ZALESKI, KTÓRY NABYŁ OD KSIĄŻĘCEGO NADLEŚNICTWA W NAPIWODZIE KOŁO NIDZICY 178 WŁÓK ZIEMI ' W 1855 ROKU, KSIĘŻY DWÓR KUPIŁ BERNHARD VON FRANKENSTEIN, ODBUDOWAŁ ZANIEDBANY MAJĄTEK I UCZYNIŁ Z NIEGO JEDEN Z NAJZAMOŻNIEJSZYCH Z POWIECIE NIDZICKIM ' ŻADEN Z OBIEKTÓW POWSTAŁYCH PO 1811 ROKU, NIE ZACHOWAŁ SIĘ ' ISTNIEJĄCE BUDYNKI POCHODZĄ GŁÓWNIE Z 2 POŁOWY XIX WIEKU ' NEOKLASYCYSTYCZNY PAŁAC W KSIĘŻYM DWORZE ZOSTAŁ ZBUDOWANY W 1855 ROKU Z FUNDACJI RODZINY FRANKENSTEINÓW ' W SKŁAD ZESPOŁU PAŁACOWO-PARKOWEGO WCHODZĄ: PAŁAC, DWOREK,PÓŹNIEJSZA RZĄDCÓWKA Z XVIII WIEKU, LICZNE ZABUDOWANIA GOSPODARCZE Z PRZEŁOMU XIX I XX WIEKU I PARK KRAJOBRAZOWY ZAŁOŻONY W XIX WIEKU ' PAŁAC SKŁADA SIĘ Z PARTEROWEGO KORPUSU GŁÓWNEGO I PIĘTROWEGO SKRZYDŁA ' PODPIWNICZONA REZYDENCJA ZOSTAŁA WZNIESIONA NA PLANIE LITERY T I NAKRYTO JĄ DWUSPADOWYMI DACHAMI ' W OSI KORPUSU USYTUOWANO GANEK WEJŚCIOWY, ZWIEŃCZONY TRÓJKĄTNYM SZCZYTEM WSPARTYM NA JEDNEJ KOLUMNIE ' PRZY PAŁACU URZĄDZONO ROMANTYCZNY PARK, W KTÓRYM PO DZIŚ DZIEŃ ZNAJDUJE SIĘ RODOWY CMENTARZ FRANKENSTEINÓW ' POTOMKOWIE FRANKENSTEINÓW BYLI WŁAŚCICIELAMI MAJĄTKU DO 1945 ROKU ' PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ CAŁY FOLWARK Z PRZYLEGŁYMI ZIEMIAMI ZOSTAŁ WCIELONY DO MIEJSCOWEGO PGR-U, KTÓRY MIAŁ SIEDZIBĘ W ZABYTKOWYM PAŁACYKU ' OBECNIE PAŁAC, PARK ORAZ BUDYNKI GOSPODARCZE ZNAJDUJĄ SIĘ W RĘKACH PRYWATNYCH WŁAŚCICIELI I DZIĘKI ICH STARANIOM PRZESZŁY GRUNTOWNĄ RENOWACJĘ ' OBIEKTY MOŻNA PODZIWIAĆ TYLKO Z DROGI PUBLICZNEJ ' KSIĘŻY DWÓR JEST POŁOŻONY 2,5 KM NA POŁUDNIE OD DZIAŁDOWA 😉 ZABYTKI

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty '

• zespół pałacowy i folwarczny, k. XVIIIpałac dworek park cmentarz ewangelicki (rodzinny) w parku
  

• folwark:bażanciarnia, ob. muzeum magazyn zbożowy stodoła owczarnia dwie obory kuźnia gorzelnia czworak

DODATEK DO HISTORII WSI KSIĘŻY DWÓR CZĘŚĆ XIV

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' 16.11.1914 ROKU, ODDZIAŁY ROSYJSKIE NATARŁY NA DZIAŁDOWO, KSIĘŻY DWÓR I GRÓDKI - BYŁ TO TZW. " CZARNY DZIEŃ " DLA GDAŃSKIEGO 21 PUŁKU PIECHOTY LANDWEHRY, KTÓRY PONIÓSŁ DUŻE STRATY ' W DWÓCH MIEJSCACH POCHOWANI SĄ ŻOŁNIERZE III BATALIONU 21 PUŁKU PIECHOTY I 2 PUŁKU PIECHOTY OBRONY KRAJOWEJ ZAMORDOWANYCH PRZEZ ROSJAN ' CMENTARZ ZLOKALIZOWANY PRZY DRODZE Z KSIĘŻEGO DWORU DO WSI KURKI OBRĘB KSIĘŻY DWÓR, DZIAŁKA NR 607 ' W CENTRALNEJ CZĘŚCI CMENTARZA GRANITOWY GŁAZ WYSOKOŚCI OK. 3 M Z WYRYTYM ZNAKIEM KRZYŻA ŻELAZNEGO I INSKRYPCJĄ: L. J. R. 21 III BTL 16.11.1914 ' PRZED GŁAZEM ZARYSY DWÓCH ZBIOROWYCH MOGIŁ JUŻ ZATARTYCH ' POCHOWANYCH JEST TU 42 ŻOŁNIERZY Z III BATALIONU 21 PUŁKU PIECHOTY I 14 ŻOŁNIERZY Z 2 PUŁKU PIECHOTY OBRONY KRAJOWEJ ' W 1914 ROKU NA POLU MAJĄTKU KSIĘŻY DWÓR STAŁA STODOŁA NALEŻĄCA DO EMILA FRANKENSTEINA, RÓWNIEŻ WŁAŚCICIELA WSPOMNIANYCH DÓBR ' PODCZAS WALK TOCZONYCH W PAŹDZIERNIKU 1914 ROKU, KWATEROWALI W NIEJ ŻOŁNIERZE NIEMIECCY ' POD OSŁONĄ NOCY WOJSKA ROSYJSKIE SPALIŁY STODOŁĘ, ZASKAKUJĄC ŚPIĄCYCH W NIEJ MĘŻCZYZN ' ŻYWCEM SPŁONĘŁA BLIŻEJ NIEZNANA LICZBA WOJSKOWYCH, KTÓRZY SPOCZĘLI W KILKU MOGIŁACH. 42 Z NICH POCHODZĄCYCH Z 5 I 9 KOMPANII 21. PUŁKU OBRONY KRAJOWEJ LANDWEHR INFANTERIE REGIMENT 21, POCHOWANO W ODLEGŁOŚCI OK. 300 M OD MIEJSCA TRAGEDII, W GROBIE NR 99, NA POLU P. BORKOWSKIEGO ZA CMENTARZEM ŻYDOWSKIM W KIERUNKU DROGI NA LIDZBARK ' W 1915 ROKU MOGIŁĘ UPORZĄDKOWANO, WYTYCZAJĄC MIEJSCE SPOCZYNKU KRAWĘŻNIKAMI Z CIOSANEGO KAMIENIA POLNEGO ' WOKÓŁ GROBÓW NA MUROWANYCH, OTYNKOWANYCH SŁUPKACH URZĄDZONO PERGOLE POKRYTE DZIKIM WINEM ' W SZCZYCIE MOGIŁY, NA MURACH UMIESZCZONO CZTERY DUŻE ŻELAZNE TABLICE ZAWIERAJĄCE NAZWISKA I STOPNIE WOJSKOWE 47 POLEGŁYCH ' NA PIĄTEJ TABLICY UMIESZCZONO NAPIS:

" Der König rief zum Kampf • fürs Vaterland - • Lest hier am Stein, ob er • bereit uns Fand ! "

Nowy właściciel gospodarstwa, p. Jan Więcek, w 1935 roku, wystąpił do Ministerstwa Spraw Wojskowych z prośbą o likwidację mogiły, położonej zaledwie 60 m od jego domu ' W swoim piśmie skarżył się na młodzież, która spotykała się tu wieczorową porą i zakłócała ciszę nocną ' Innym razem wskazywał na bydło, które przez brak ogrodzenia wchodziło na teren mogiły, lub narzekał na ludność zadeptującą obsiane pole ' Choć argumenty okazały się słabe, cmentarz ten został zlikwidowany ' Decydujący okazał się czynnik finansowy ' Utrzymanie mogiły w tej formie okazało się bardzo kosztowne ' Tym bardziej, że potrzebny był pilny remont ' W trakcie przeprowadzonej lustracji stwierdzono odpadanie tynku wraz z kawałkami cegieł ' W związku z powyższym wojewoda pomorski zaproponował likwidację mogiły i przeniesienie poległych na cmentarz wojenny przy szosie do Burkatu ' 25 X 1935 roku, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zezwoliło na usunięcie pomnika ' 8 XI 1935 roku, dokonano ekshumacji ' Po odkryciu grobu wydobyto zwłoki 42 żołnierzy i przewieziono je na cmentarz wojenny w Działdowie przy dzisiejszej ul. Grunwaldzkiej. Tu zostały złożone w zbiorowym grobie oznaczonym nr 97 ' W trakcie ekshumacji okazało się, że z wymienionych na tablicach 47 poległych, czterech jest pochowanych na cmentarzu w Księżym Dworze przy drodze do Kurek, zaś jeden w grobie masowym w lasku brzozowym p. Barana Rudolfowo ' Otaczające mogiłę murki i pergole zostały rozebrane ' Cztery metalowe tablice ze spisem poległych zostały przewiezione na nowe miejsce spoczynku ' Piąta tablica zawierająca cytowany wyżej napis została umieszczona na wojennej mogile wojskowej znajdującej się na cmentarzu ewangelickim w Działdowie ' W 1936 roku, nie było już śladu pomnika ' Grób nr 99 został zlikwidowany ' Było to elementem prowadzonej komasacji cmentarzy wojennych i mogił porozrzucanych po polach w celu uchronienia prochów żołnierzy od możliwej profanacji a grobów od zniszczenia i zapomnienia ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Część X Hohendorf - Wysoka '' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊Historię wsi Wysoka zacznę od epizodu z dnia 3.07.1410 lipca 1410 roku kiedy to część wojsk krzyżackich pod wodzą wielkiego marszałka Fryderyka Wallenrode zajęła pozycje między Działdowem i Lidzbarkiem ' Na wieść o pochodzie Jagiełły pod Kurzętnik, wszystkie wojska stacjonujące na terenie Działdowszczyzny także tam ruszyły ' Cały teren przygraniczny od Działdowa do Brodnicy pozostał bez obrony, jeżeli nie policzymy garstki żołnierzy jacy pozostali na zamku w Działdowie ' Miasto opuścili również niemieccy mieszczanie ' Po odwrocie spod Kurzętnika wojska polskie i litewskie skierowały się ku Działdowu by stanąć obozem koło wsi Wysoka ' Tu na wzgórzu zwanym Łysa Góra ustawiono namiot królewski ' Cała armia rozlokowała się w widłach dopływów Nidy - Działdówki tj. rzeczek Wysoka Wiseko i Pierławka ' Miejsce musiało być gościnne, a woda czysta i w wystarczającej ilości skoro wojsko stacjonowało tu prawie trzy dni nabierając sił do ostatecznej rozgrywki i bitwy po wsze czasy zwanj Bitwą na Dwóch Polach ' Wysoka nazwa wsi pochodzi od pobliskiego strumyka zwanego w dawnej histografi Wiseko ' Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego ' Założona została w 1372 roku na 60 łanach i jako jedna z nielicznych na Działdowszczyźnie została zasiedlona osadnikami niemieckimi ' 10 lipca 1410 roku pod Wysoką rozbiła obóz armia króla Władysława Jagiełły, która zatrzymała się tu na trzy dni przed wyruszeniem pod Grunwald ' W połowie XV wieku dobra w Wysokiej znalazły się w rękach Mikołaja Wildenau z Kozłowa, a następnie właścicielem został Jan Głuchowski, który nadał sześć łanów na prawie chełmińskim sołtysowi Wawrzyńcowi ' W połowie XVI wieku we wsi mieszkała już tylko ludność polska ' W 1641 roku właścicielem Wysokiej był Zygmunt Kostka, a później inni przedstawiciele polskiej szlachty Stanisław Małachowski, Jerzy Rębiewski, Kierscy, Piątkowski, Rywoccy, Węclewscy, Lenart Sątopski ' Wieś należała do parafii ewangelickiej w Działdowie ' W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś wraz z całą Działdowszczyzną przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej ' W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką ' W połowie lat 50 Wysoka krótko była siedzibą gromady ' Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Działdowie ' Przebiega tędy jeden ze szlaków grunwaldzkich Lidzbark - Gródki - Wysoka - Działdowo - Uzdowo - Grunwald ' Zabytki to budynek szkoły z 1890 roku, murowany z czerwonej cegły budynek mieszkalny i budynek gospodarczy z pierwszej ćwierci XX wieku, murowany z czerwonej cegły cmentarz ewangelicki, w rejestrze figuruje jako teren zielony, brak śladów po nagrobkach własność parafii ewangelickiej ' Historia pożarnictwa w Wysokiej sięga 1909 roku, Wtedy to mieszkańcy wsi założyli pierwszą ochotniczą jednostkę straży pożarnej ' Po włączeniu Działdowszczyzny do Polski w 1920 roku, nastapiła reorganizacja jednostki, w której władzę przejęli Polacy ' W 1922 rroku, w liczącej 18 osób straży najaktywniejszymi członkami byli ' - Władysław Lichocki, - jego brat Bronisław, - Leon Milewski, - Franciszek Krajewski, - Jakub Krajewski, - Władysław Wolski, - Wincenty Kugler. Funkcję prezesa powierzono Władysławowi Lichockiemu, który po przegranym plebiscycie na Warmii i Mazurach, pozostawił rodzinną wieś Napierki i w drodze wymiany gospodarstw przybył do Wysokiej ' Sekretarzem wybrano Leona Milewskiego- pierwszego polskiego nauczyciela we wsi, będącego zarazem kierownikiem szkoły ' W tym czasie jednostka posiadała sikawkę ręczną, syrenę zaprzęg konny i remizę ' Wszyscy druhowie byli umundurowani ' Dzięki zaangażowaniu mieszkańców Ochotnicza Straż Pożarna w Wysokiej zajmowała wysokie miejsca w międzygminnych zawodach strażackich: - w 1924 roku, II miejsce w Iłowie, - w 1926 roku,III miejsce w Uzdowie, - w 1930 roku, II miejsce w Działdowie ' Sporym wyróżnieniem dla strażaków w Wysokiej był udział w wojewódzkich pokazach strażackich w Toruniu w 1939 roku, oraz w uroczystościach dożynkowych w Uzdowie w 1939 roku na granicy ' W okresie II wojny światowej władze okupacyjne rozpoczęły represje w stosuku do Polaków, których wykluczyli z szeregów straży pożarnej ' Wielu z nich zostało wysiedlonych, inni zostali wywiezieni na przymusowe roboty, bądź do obozów ' Po wyzwoleniu Działdowszczyzny spod okupacji hitlerowskiej mieszkańcy Wysokiej przystąpili do odnowienia Ochotniczej Straży Pożarnej ' Już w lutym 1945 roku, ukonstytuowała się jednostka z prezesem Władysławem Wolskim na czele ' W pierwszych latach powojennych druhowie kompletują sprzęt strażacki, porządkują i urządzają remizę ' W kolejnych latach pobudowano basen przeciwpożarowy i tzw. " Dom Wiejski " W 1967 roku. powołano do życia Drużynę Młodzieżową ' W 1977 roku, z inicjatywy starych działaczy strażackich odbyło się spotkanie organizacyjne, na którym wybrano nowy zarząd Ochotniczej Straży Pożarnej w Wysokiej ' Nowym prezesem został Edmund Dramiński, który funkcję tę pełnił przez kolejnych 19 lat ' Jednostka w momencie przejęcia przez nowe władze dysponowała motopompą z osprzętem i elektryczną syreną alarmową ' Pierwszą decyzją zarządu było podjęcie uchwały o budowie nowej remizy z miejscem na samochód gaśniczy ' Troską, staraniem i społecznikowską pasją druhów strażaków, obiekt pobudowano już w listopadzie 1977 roku ' Dwa lata później, trud został wynagrodzony ' Jednostka z Wysokiej otrzymała samochód gasniczy " STAR " z 1965 roku ' W kolejnych latach strażacy i mieszkańcy z Wysokiej angażowali się w liczne prace społeczne przy budynku remizy ' Posesję ogrodzono, oczyszczono basen przeciwpożarowy, położono nowe tynki i pokrycie dachowe, założono rynny, wymieniono drzwi, położono chodnik, a wjazd został utwardzony ' Te i inne działania zostały docenione w 1984 roku, w czasie jubileuszu 75 - lecia powstania straży pożarnej w Wysokiej ' W trakcie podniosłych uroczystości jednostka OSP w Wysokiej otrzymała sztandar a wyróżniający się druhowie zostali odznaczeni medalami " Za zasługi dla Pożarnictwa ''

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱️

Część XI Prusinowo Heyde czyli pastwisko 😉

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊ Prusinowo wymieniono po raz pierwszy pod nazwą Preussenau w przywileju dla sołtysa Wysokiej z datą 1410 - 1445 - 1460 ' Prawdopodobnie dobra już wtedy opustoszone,ponieważ nie wzmiankowano o nich ani w rejestrze czynszów z 1437 roku,ani w rachunkach urzędowych z czynszów książęcych ' Na mapie Samuela Suchodolca z 1687 roku oznaczono to miejsce jako '' Prusinowo Heyde '' i służyło za pastwisko dla owiec z Księżego Dworu ' Tak więc Folwark Prusinowo - Pruschinowo prawdopodobnie nierozłącznie związane jest z Księżym Dworem a cały rejon wsi w okresie średniowiecza związany był z majątkiem w Narzymiu ' W połowie XIV wieku był w posiadaniu Mieczysława z Narzymia ' W 2 połowie XV Iwieku dobra zostały przejęte przez Albrechta Hohenzollerna i włączone w skład domeny książęcej ' Radca ziemski Adam Zaleski nabył od książęcego nadleśnictwa w Napiwodzie koło Nidzicy 178 włók ziemi leżącej na południe od Działdowa, w dolinie rzeki Działdówki ' W 1705 roku, założno tam dobra szkatółowe i osadnictwo, najczęściej na nowiznach i wpuszczy chłopów, którym zwiększano obciążenie w formie czynszu i znacznie ograniczono robocizny,nadto zwolniono ich z szwarku w folwarku domenalnym ze świadczeń na rzecz wojska ' Nazwa wywodzi się stąd,że zarówno fundusze na osadnistwo, jak i uzyskiwane z niego dochody,pochodziły z zasobów szkatuły władcy i wpływały do niego pozostając poza kontrolą stanów ' W 1855 roku, Księży Dwór kupił Bernhard von Frankenstein, który odbudował zaniedbany majątek Prusinowski i uczynił z niego jeden z najzamożniejszych z powiecie nidzickim ' W początku XX wieku, powierzchnia majątku administrowanego przez Juliusa Hoffmanna, wynosiła 1495 ha ziemi, łącznie z folwarkiem w Prusinowie ' Prusinowo z 10 włókami,po Pruskach i Subolczynie to trzeci dowód na to, że nazwa terenowa może przetrwać przerwę w kolonizacji ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Część IX Steffensgut czyli Gródki 😉

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊Gródki zamieszkałe były już w odległych czasach, świadczą o tym liczne znaleziska archeologiczne ' Już we wczesnym średniowieczu zamieszkała tu ludność słowiańska, podobnie jak w pobliskim Łęcku ' Przypuszcza się, że te obszary należały do parafii w Nicku ' Wieś została założona przez polskich osadników ' Na układ przestrzenny wsi wpłynęło przede wszystkim położenie miejscowości na trakcie z Lidzbarka do Działdowa, a także na trakcie do Przełęka ' Wokół tych szlaków zostały usytuowane zagrody ' Początkowo wieś nazywała się Grodków ' Nazwa pochodzi od dawnej polskiej nazwy osobowej '' Grodek '' Jednak w dokumentach niemieckich nazwa została zniemczona na Grotkau ' Taki zapis pojawia się po raz pierwszy w 1328 roku ' W 1333 roku wielki szatny zakonu i kantor dzierzgoński Gunter z Szwarcburgu nadał rycerzowi Stefanowi z Rusinowa Rewssenaw 80 włók ziemi w istniejącej już wsi Gródki ' Obowiązkiem Stefana było służba w lekkiej zbroi w siłach zakonnych ' Nadano mu też 16 lat wolnizny, czyli zwolnienia od danin na rzecz państwa ' W dokumencie nadania zaznaczono, że leżą one między dobrami Waltera ze Zgniłego Błota mieszkającego w Przełęku oraz dobrami Stefana,który posiadał ziemie nad Nidą Działdówka ' Świadkami wydania tego dokumentu byli inni rycerze z tej okolicy ' Okresowo w XIV wieku pisano nazwę miejscowości jako Steffensgut, od imienia właściciela, Stefana z Rusinowa ' Tenże rycerz sprowadził tu grono niemieckich osadników ' Kolejnymi właścicielami wsi byli potomkowie Stefana z Rusinowa ' W dniu 12 lipca 1410 roku, jeszcze przed bitwą grunwaldzką, armia polsko-litewska właśnie tędy maszerowała po odwrocie spod Kurzętnika ' Przemarsz wiódł przez Wielki Łęck i Gródki, przewodnikami armii królewskiej byli pochodzący z tych stron: Trojan z Krasnołąki i Jan Grynwald ' W czasie tego przemarszu wielu mieszkańców wsi doznało strat ' Byli to: panicz Hanko, Jakub Eribger, Mikołaj sołtys, Piotr Lorenc, Mikołaj Polan Polak, Mikołaj karczmarz, Hanusz Husenberg, Jakub Greber, Jakub Mergenwald i Marcin ' Jak widać większość z nich to była ludność pochodzenia niemieckiego ' Właśnie Niemcy przeważali w tej wsi w początkowym okresie ' Jak wspomniano właścicielami wsi byli potomkowie Stefana z Rusinowa ' W 1438 roku wielki mistrz odnowił przywilej posiadania 80 włók dla Stefana z Gródek i Bartosza z Gródek 'Jednak w ciągu wojny trzynastoletniej 1454-1466 ten dokument zaginął i Barbara z Gródek,wdowa po Stefanie, uprosiła Marcina Truchsesa, komtura ostródzkiego o odnowienie przywileju ' W następnych latach wśród właścicieli ziemskich w tej wsi spotyka się Polaków ' Również ludność plebejska stała się polska. Polscy właściciele ziemscy posiadali tą wieś jeszcze przez długie lata ' Dodatkowo po pokoju toruńskim i upadku państwa krzyżackiego w 1525 roku, żywioł polski miał tu przewagę, nastąpiła kolejna fala polskiego osadnictwa z Mazowsza i polonizacja miejscowej ludności '' tak, że roku 1542 już nie ma śladu innej od polskiej narodowości, jak to wykazują księgi rachunkowe starostwa działdowskiego, które tylko polską ludność znają '' Według spisu podatkowego z 1635 roku właścicielami Gródek byli: Albrecht Zieliński,Andrzej Burski i Krzysztof Masło ' Również w drugiej połowie XVII wieku dominowali polscy szlachcice ' W 1674 roku notuje się w Gródkach Piątkowskiego z Goczy alias von Gotschen ' Natomiast w dniu 17 marca 1680 roku w Gródkach wypisano po polsku następujacy dokument " Ja niżej podpisany zeznawam tym skryptem , żem sprzedał chłopa mego dziedzicznego w Karwacza na imieniu Mikołaja za złotych 100 Imci Zygmuntowi z Goczy Piątkowskiemu etc " podpisano Wiktor Szydłowski w obecności Kazimierza Szydłowskiego i Jana Stanisława Szydłowskiego ' Nie wiadomo czy Szydłowscy dziedziczyli w tej wsi, zapewne włścicielami byli Piątkowscy a Szydłowscy będąc u nich w gościnie sprzedali im chłopa Mikołaja ' W źródłach zapisano, iż przed reformacją istniał tu kościół katolicki „patronatu rządowego który w czasach reformacji został przyłączony do luterańskiej parafii w Płośnicy ' W 1739 roku ten kościółek był już zrujnowany i został zburzony 'W XVIII wieku państwo pruskie podjeło wielkie wysiłki, aby wprowadzić obowiązek szkolny ' Dzieci od szóstego roku życia chodziły do szkoły ' W związku z tym zorganizowano wiele nowych szkół ' Szkoła wiejska powstała również w Gródkach,koniec XVIII wieku Piątkowscy, właściciele wsi byli skoligaceni z różnymi rodami niemieckimi ' W 1710 roku miejscowy majątek ziemski przeszedł na własność wnuka,po kądzieli Piątkowskiego Jana Kuchmeistera von Stenberg ' Kolejnymi właścicielami była rodzina von Boddenów ' W źródłach niemieckich nazwę wsi pisano rozmaicie, spotyka się następujące zapisy: Grotkaw rok 1452, Grotkau 1541, Grondtken 1780, Grodtken 1796, Grodtken 1820,Grodken 1850 ' Początek XIX wieku to czas wielkich reform w państwie pruskim ' Zrezygnowano z pańszczyzny, ziemia stała się własnością chłopów, jednak ci musieli odstąpić część uprawianej ziemi lub zapłacić dotychczasowemu panu rentę ' W tym terenie ziemia była niezbyt urodzajna, chłopi posiadali jej dużo, ale nie chcieli jej oddać ' Dlatego pojawiły się problemy ze spłatą zobowiązań wobec panów ' Do tego dochodziły lata nieurodzajów i lata kryzysu gospodarczego ' Wielu z nich nie było w stanie się utrzymać i musieli w ogóle sprzedawać swoje gospodarstwa, kupowali je okoliczni właściciele ziemscy ' Na przykład w Gródkach jeszcze przed reformami 1807 było 28 gospodarstw chłopskich, po kilkunastu latach zostało ich zaledwie 1017 ' Według opisu z końca XIX wieku była to wieś w powiecie niborskim przy bitym trakcie działdowsko - lidzbarskim, przy polskiej granicy, około milę od Działdowa ' W latach 1905 -1908 miejscowi dziedzice, rodzina von Boddenów, wybudowała w Gródkach pałac, istniejący po dziś dzień ' Budynki majątku a także park z oczkami wodnymi, będące integralną częścią dworu, stanowią dziś dominantę przestrzenną miejscowości ' W państwie niemieckim istniał zupełnie inny system samorządu terytorialnego ' Gminę wiejską tworzyła właściwie każda wioska, oddzielnymi gminami na czele z dziedzicem były tak zwane '' obszary dworskie '' W 1920 roku po włączeniu tych terenów do państwa polskiego system samorządu terytorialnego pozostał bez zmian i trwał do połowy lat trzydziestych ' Wielu szczegółowych danych dostarcza spis powszechny z 1921 roku ' Gmina wiejska Gródki była niewielka, w tymże właśnie roku liczyła 9 domów i 68 mieszkańców ' Wśród nich 59 osób podało wiarę katolicką, 9 ewangelicką ' Pod względem narodowościowym przeważali Polacy, 65 osób podało tą narodowość, tylko 3 osoby niemiecką 19 ' Więcej ludzi mieszkało w '' obszarze dworskim '' Gródki, który dzielił się na folwark i leśniczówkę ' W folwarku było 25 budynków mieszkalnych i 364 mieszkańców, z czego 276 podało wiarę katolicką, a 88 ewangelicką ' Pod względem narodowościowym było podobnie, 294 osoby podało narodowość polską i 70 niemiecką 20 ' Gródki były zamieszkałe głównie przez ludność polską i mazurską ' Z tego powodu działały tu prężnie polskie organizacje polityczne ' W Gródkach siedzibę miało koło NPR Narodowa Partia Robotnicza, liczące 55 członków w 1924 roku ' W skład zarządu wchodzili: Bartłomiej Janowski,Franciszek Siński, Władysław Kynas ' Po 1926 roku coraz większą rolę w Polsce odgrywała sanacja ' W dniu 6 XI 1930 roku w sali R. Stodolskiego w Gródkach odbył się wiec poparcia dla BBWR, lecz ta organizacja została słabo przyjęta przez ludność, tylko małorolny Jan Zawadzki wyraził chęć współpracy ' Powiat działdowski leżał na przygranicznym terenie stanowiącym obszar rywalizacji wywiadu polskiego i niemieckiego ' W 1926 roku polskie władze wydaliły do Niemiec administratora majątku Gródki Kuhna po wykryciu, że jest on szpiegiem niemieckim ' Według danych z Księgi Adresowej Polski z 1929 roku właścicielem ziemskim w Gródkach był Stodolski ' Kołodziejem był Jankowski, kowalem L. Blautenberg, krawcem A. Kantorski, a murarzem J. Bartkowski ' W Gródkach był też sklep z nabiałem J. Dolnego, rzeźnictwem trudnił się B. Michalski ' Szewcem był J. Dunajec, wyszystkich trunków prowadziła J. Gorycka ' Majątek w Gródkach administrowany przez wyżej wspomnianego Rajmunda Stodolskiego liczył wówczas 1 376 ha lasów, łąk i użytków rolnych ' Do Stodolskiego należała też miejscowa gorzelnia i cegielnia, tartak oraz przedsiębiorstwo eksploatacji torfu ' Stodolski był inżynierem melioracji, okazał się dobrym gospodarzem ' Założył tu kółko rolnicze i wraz z miejscowymi gospodarzami prowadził poletka doświadczalne, na które sprowadzano nawozy sztuczne,co było wówczas nowością, rozpoczęto też hodowlę kur na skalę przemysłową ' W 1929 roku, z inicjatywy kółka rolniczego Ministerstwo Rolnictwa zorganizowało we wsi 3-miesięczny kurs gospodarczy,który ukończyło 12 dziewcząt ' We wsi w 1929 roku powstała mleczarnia, która wysyłała mleko do Grudziądza ' Była też stolarnia parowa, w której produkowano ramy okienne i drzwi dla Warszawy i Gdyni ' Rajmund Stodolski zniknął z Gródek wraz z rozpoczęciem wojny w 1939 roku, zostawił jednak żonę wraz z dziećmi ' Mimo że do Gródek wrócili Niemcy, zona Stodolskiego mogła bez żadnych trudności zabrać swój ruchomy majątek i wyjechać wraz z rodziną ze wsi ' Za czasów II Rzeczpospolitej w rejonie Działdowa bardzo słabo rozwijało się budownictwo ' Przybywało niewiele nowych domów, więcej powstało w latach 1915 -1918 w ramach odbudowy Niemiec po zniszczeniach I wojny światowej ' Sukcesem było, więc wybudowanie przed samym wybuchem II wojny światowej nowego budynku szkolnego w Gródkach ' Ostatnią dziedziczką Gródek była córka Augusta Boddena, żona niemieckiego feldmarszałka armii hitlerowskiej von Bocka ' W czasie II wojny światowej w Gródkach zamieszkiwali spadkobiercy Boddenów, a wśród nich od 1942 roku, wspomniany von Bock obszarnik pruski ' Był on cenionym wojskowym i cieszył się początkowo wielkim uznaniem Hitlera ' Jednak po pewnych niepowodzeniach na froncie wschodnim popadł w niełaskę i odszedł w stan spoczynku, zamieszkując w dobrach swojej żony w Gródkach ' Taki stan trwał do stycznia 1945 roku ' Przed 19 stycznia 1945 roku, czyli przed wkroczeniem wojsk radzieckich do Działdowa, wszyscy Niemcy opuścili Gródki i Przełęk '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Część VIII

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊Tauersee bei Kosel ", co oznacza " Turza Mała koło Koszelew " Troszkę odskoczę w kierunku północ przypomnieć Wam swoja wycieczkę rowerową z 2000 roku, bo warto odwiedzić Małą Turze a dlaczego mmmmm 🤔🤔🤔🤔 Średniej wielkości miejscowość położona przy wschodniej granicy Welskiego Parku Krajobrazowego ' Wieś posiada asfaltowe połączenie z Płośnicą 4 km i Koszelewami 6,5 km oraz częściowo piaszczyste połączenie z Lidzbarkiem Welskim 9 km ' Pochodzenie nazwy wsi kojarzone jest z turem, przodkiem bydła domowego, lub z turzycą - rośliną podobną do trawy, rosnącą na podmokłych i bagiennych terenach ' Nie można wykluczyć, że nazwa wsi ma związek z oddaloną od niej o kilkanaście kilometrów Turzą Wielką 🤔Powstanie osady datuje się na XIV wiek ' Pierwsza wzmianka o jej istnieniu zachowała się w aktach Rady Miasta w Działdowie z 1415 roku ' W 1418 roku założono tu wieś czynszową opartą na prawie magdeburskim ' W 1578 roku osada zajmowała powierzchnię 40 włók,około 720 hektarów ' Podlegała wtedy nowopowstałej parafii ewangelickiej w Płośnicy ' W okresie rozbiorów Polski, wieś należała do powiatu nidzickiego wchodzącego w skład prowincji Prus Wschodnich ' Jej urzędowa nazwa brzmiała Klein Tauersee z języka niemieckiego: klein - mały, tauen - Tajam, See - jezioro ' W pierwszej połowie XIX wieku z 17 gospodarstw pozostały tylko 3 ' Było to efektem uwłaszczenia chłopów przeprowadzonego w zaborze pruskim w 1811 roku ' Zbyt wysokie podatki nałożone w zamian za uzyskanie ziemi na własność nierzadko zmuszały ich do sprzedawania gospodarstw właścicielom folwarków ' W połowie XIX wieku majątek w Turzy Małej należał do Friedricha von Kownatzkiego ' Posiadał on wtedy znaczne dobra ziemskie ' W folwarku zbudował między innymi murowany, dwukondygnacyjny dwór 👍 Około 1870 roku powstało tu również kilka zabudowań gospodarczych, jak np. murowany z czerwonej cegły budynek gorzelni 1873 roku ' W latach osiemdziesiątych XIX wieku Kownatzki zbudował także okazały pałac ' Został on zaprojektowany w stylu renesansu północnego, zwanego też niemieckim, charakteryzującego się przede wszystkim bogato zdobionymi wykuszami, lukarnami i wysokimi frontonami oraz stosowaniem ornamentyki cekinowej, okuciowej i rolwerkowej ' Zauważalny jest tu także wpływ innych stylów, jak np. architektury angielskiej i francuskiej, zmodernizowanego neogotyku czy tzw. stylu ceglanego prostego 👍 Autor projektu nie jest znany ' Z pewną jednak dozą ostrożności, autorstwo można przypisać znanemu niemieckiemu architektowi Ottonowi March ' Ku tej hipotezie między innymi skłania bardzo duże podobieństwo tej okazałej budowli do zaprojektowanego przez niego pałacu w Morawicy koło Kościana,obecne woj. wielkopolskie ' Pałac w Turzy został wybudowany nad niewielką rzeczką Płośniczanką ' Jego dwukondygnacyjna bryła murowana jest z cegły na wysokiej kamiennej podmurówce ' Pałac został wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta z parterowym aneksem od zachodu i płytkimi ryzalitami od północy i południa ' Elewacja główna znajduje się od strony północnej ' Dach kryty jest dachówką ceramiczną tzw. essówką ' W jego połaci znajdują się ozdobne lukarny i powieki, a ponad wystają ozdobne ceglane kominy ' W części południowo -wschodniej posadowiona jest wieża zakończona ażurową sygnaturką ' Wokół pałacu znajdował się nieduży park oraz sadzawki ' Do pałacu prowadziła aleja dojazdowa zakończona kolistym podjazdem, w środku którego rósł okazały trawnik gazon ' Obiekt był zelektryfikowany i skanalizowany ' Układ wnętrz pałacu jest dwutraktowy ' Cechą charakterystyczną organizacji wnętrz jest to, że pomieszczenia reprezentacyjne ulokowane są w bocznych partiach parteru ' Szczególnie reprezentacyjny był tu tzw. wielki salon Pałac w Turzy Małej stanowi bardzo interesujący zabytek końca XIX wieku ✊ Warto więc bardziej szczegółowo przyjrzeć się jego elewacjom i wystrojowi wnętrz 👍 Elementami dekoracyjnymi elewacji są przede wszystkim ceglane gzymsy kordonowe i ceglane obramienia ' Dekoracja ta przecina pola pokryte jasnym tynkiem ' Uwagę zwraca również stolarka drzwi i okien oparta na wpływach manieryzmu niderlandzkiego ' Fasada znajduje się od strony północnej ' Przed wejściem głównym do budynku stoi arkadowy portyk ' W jej części zachodniej znajduje się taras ' Na piętrze natomiast uwagę zwraca wielkie okno balkonowe ' W szczycie, nad środkowym oknem znajduje się żelazny gryf trzymający tarczę herbową oraz maszt ' Nie mniej okazała jest elewacja północna ' Na parterze znajduje się okazały taras z balustradą ' Na piętrze uwagę przykuwa trójarkadowe okno balkonowe ' Nad nim widnieje dekoracyjna półrozeta ' Rozciągał się stąd piękny widok na płynącą obok rzeczkę oraz sadzawki ' Na parterze znajdowały się pomieszczenia reprezentacyjne ' Główny hall, do którego prowadziło główne wejście, był bogato dekorowany ' Uwagę zwracała klatka schodowa ze wspierającymi filarami, zdobiona gzymsami, opaskami oraz dekoracją ornamentalną i malarską stropu ' Najbardziej okazałym pomieszczeniem był wielki salon ' Używany był on wyłącznie na specjalne okazje, a spełniał funkcje sali balowej i bankietowej 👍 Cechą charakterystyczną było to, że główne wejście do niego prowadziło z tarasu od zewnątrz budynku ' Wnętrze było bardzo bogato dekorowane, a zwłaszcza bogata była dekoracja sztukatorska i malarska pokrywająca trójdzielny strop ' Zdobione były również ukształtowane w formie trzech arkad ściany ' Na wystrój wnętrza składała się także rzeźbiona stolarka ' Na środku wisiał okazały, kryształowy żyrandol. Inne reprezentacyjne pomieszczenia znajdowały się także na parterze ' Był to salon środkowy,z wielobocznym wykuszem, zdobiony boazerią i reprezentacyjna jadalnia, z dużym kredensem, zdobiona boazerią oraz skromną sztukaterią i dekoracją malarską na stropie 👍 Ponadto na parterze mieściły się: biuro, łazienka, garderoba, salon muzyczny, sypialnia i pokój dziedzica ' Na piętrze z kolei znajdowały się: sypialnie, pokój dziecięcy, pokój do nauki oraz strych ' Wysokie piwnice zajmowały następujące pomieszczenia: kuchnia, pralnia, kotłownia, spiżarnie i pokoje dla służby ' Jako ciekawostkę warto podać, że na desce przy wejściu na strych zachował się napis " Tauersee bei Kosel ", co oznacza " Turza Mała koło Koszelew " W 1905 roku majątek został sprzedany Alfredowi Oehlrichowi pochodzącemu z Prus Zachodnich ' Główny nacisk położył on na uprawę zboża i hodowlę bydła ' Sposób prowadzenia przez niego gospodarki rolnej należał, jak na ówczesne czasy, do nowoczesnych ' W 1919 roku majątek odziedziczył syn Herbert, który zalesił znaczną powierzchnię majątku ' W latach 1927-1938, po przymusowej parcelacji dóbr ziemskich, jego powierzchnia obniżyła się do około 1075 hektarów, z czego połowę stanowiły lasy ' Na pozyskanych z parcelacji gruntach założono gospodarstwa role, na których pobudowano drewniane zabudowania zwane popularnie poniatówkami ' W czasie II wojny światowej unieważniono zarządzenie, a poniatówki rozebrano ' W okresie międzywojennym w skład majątku w Turzy wchodził majątek we wsi Prętki ' We wsi istniała jednoklasowa szkoła, do której w 1928 roku uczęszczało 38 uczniów ' W 1928 roku we wsi mieszkało 150 katolików ' W 1945 roku majątek przeszedł na rzecz skarbu państwa, później założono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne ' W jego skład wchodziły również dawne dobra ziemskie we wsi Prętki ' Obecnie majątek ziemski wraz z budynkami gospodarczymi i pałacem znajduje się w rękach prywatnych ' Najbardziej okazałym zabytkiem architektury we wsi, a także jednym z najcenniejszych w Welskim Parku Krajobrazowym, jest XIX-wieczny pałac ' Ta reprezentacyjna, okazała budowla stanowi jedno z wcześniejszych dzieł sztuki renesansu północnoniemieckiego na ziemiach polskich ' Niewłaściwe użytkowanie oraz nieprzeprowadzanie odpowiednich remontów sprawiło jednak, że obiekt ten jest znacznie zdewastowany, zwłaszcza jego wnętrza ' Między innymi w latach sześćdziesiątych zniszczone zostało zwieńczenie wieży oraz zawalił się strop nad jadalnią ' Z wniosków zawartych w dokumentacji historyczno- -architektonicznej z roku 1978 wynika, że mimo nieźle zachowanej bryły, obiekt znajduje się w stanie wewnętrznej ruiny ' Wnętrza zostały zdewastowane prawie doszczętnie. Ściany są silnie zawilgocone i zagrzybione ' Widoczne są pęknięcia muru w narożnikach ' Zniszczeniu uległo również założenie parkowe, które zachowało się szczątkowo w części zachodniej i południowej ' Do czasów obecnych we wsi zachowało się kilka budynków folwarcznych o wartościach zabytkowych: dwór z XIX wieku, budynek gorzelni 1873 roku, kilka czworaków murowanych z czerwonej cegły, budynek mleczarni,znacznie już przebudowany po pożarze z lat siedemdziesiątych ' Na skraju wsi stoi budynek szkolny murowany z dużych kamieni polnych na zaprawie gliniastej ' Pierwotnie był on na rzucie kwadratu, po wojnie został rozbudowany do prostokątnego ' Grubość murów pierwotnej budowli wynosi około 80 cm ' W okresie międzywojennym od wschodniej strony stał tu budynek gospodarczy, również wykonany z materiału kamienno-gliniastego ' We wczesnych latach powojennych został on jednak rozebrany, a do dziś zachował się tylko rzut fundamentów ' We wsi znajduje się również cmentarzysko lateńsko-rzymskie oraz cmentarz choleryczny z drugiej połowy XIX wieku, w środku którego stoi ceglana figura ' Po olbrzymiej drewnianej stodole postały jedynie 3 pagórki, na przeciw budynku szkoły ' Natomiast stojąca niedaleko pałacu na znacznym wyniesieniu altana, została całkowicie rozebrana po wojnie w celu pozyskania budulca ' We wsi stał kiedyś młyn wodny ' Zachował się jeszcze rzut jego fundamentów przy moście na małej rzeczce Płośniczance ' W celu zwiększenia przepływu po sianokosach piętrzono tu wodę, która zalewała znaczne obszary łąk w kierunku wsi Płośnica, a następnie nagromadzoną wodę użytkowano do poruszania koła młyńskiego ' Młyn ten pracował sezonowo, głównie na potrzeby folwarku ' Został on rozebrany lub spłonął prawdopodobnie w XIX wieku ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Część VII

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊

Jeszcze zahaczę o historię wsi Murafken czyli Murawki 😉Murawki to wieś gdzie znajdowały się cegelnie i spore zasoby torfu 👍 Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko - mazurskiego, w odległości około 21 km na północny - zachód od Działdowa i 9 km od Płośnicy ' Murawki powstały w końcu XVIII wieku i są najmłodszą z miejscowością w gminie Płośnica ' Jej nazwa wywodzi się z od murawy tj. łąki rosnącej na podłożu suchym lub piaszczystym i silnie nasłonecznionym ' Pierwszych danych dostarcza mapa Schrottera z przełomu XVIII i XIX wieku ' Na mapie którą posiadam 👍👍👍 Zaznaczono tam miejscowość o nazwie Murafken ' Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego z końca XIX wieku informuje Murawki niem. Murawken al. Marawken, Murafken, Morawsken ' Gmina wiejska Murawki złożona była z wsi Murawki i pustej osady Smolniki ' Mieszkało tu w 1921 roku 304 osoby w 40 domach ' Wśród nich było 167 katolików i 137 ewangelików ' Pod względem narodowościowym 183 osoby podało przynależność polską i 121 niemiecką ' Z notatek które oglądałem w latach 1980 - 1989 zachowała się informacja, że w 1928 roku mieszkało tu 193 katolików podlegających parafii w Koszelewach '👍👍👍 Siedzibą ich gminy były wówczas Kiełpiny ' Co raz mniej zauważalne ale znajdziemy jeszcze nieliczne liczne zabytki budownictwa wiejskiego, w tym, drewniane zabudowania kryte strzechą 🤫🤔🤔🤔 Poza tym na przeciwległych krańcach wsi usytuowane są dwa murowane budynki leśniczówka Leśnictwa Płośnica ' Pomiędzy wsią Murawki a wsią Turza Mała, w kompleksie leśnym znajduje się lokalne wyniesienie Garbu Lubawskiego zwane Łysa Góra 174,3 m n.p.m.. Według legendy maja tu zlatywać się czarownice na nocne obrady ' Na zachód od Murawek, w obniżeniu terenu, znajduje się duży kompleks łąk ' W większości podmokłych, urozmaicony zakrzewionymi torfowiskami niskimi i otoczony zwartym lasem iglastym ' Największe powierzchnie zajmują tu obecnie gleby torfowo murszowe powstałe wskutek odwodnienia gleb torfowych, dawnych niskich torfowisk ' Występują one w dawnych misach jeziornych i w dolinach rzek, na podłożu zbudowanym z gytii ' Na tych glebach rozpościerają się łąki, których największe powierzchnie spotyka się w okolicach Murawek i Koszelewek ' Zwane dzisiaj '' Ostoje Koszelewskie '' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Część VI

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊Jak już czytaliście o wsi Płośnica to nie wsposób troszkę Was zapoznać z historią cmentarza wojennego,który znajduje się jakieś 3 km od Płośnicy 😉 Moja Historia DOMAJEWO !!!!! Pierwsze pochówki żołnierzy odbywały sie w pierwszych dwuch kopcach kurhanowych, dopiero po potyczce zebranych ułożono w prowizorycznym kwadracie .... Kawaleria była wyłącznie wojskowa czyli 15 eskadr ' 1. piechota. dywizja przygotowywała się do ataku w rejonie wysokości na zachód od Meixlitz i Klein Griben, 2. na zachód od Vassolovo i przy Gralau. 5 landv. brygada zajmowała pozycje między Heinrichsdorfem a Priomem oraz w zagajnikach na zachód od Rutkowitz potyczka stoczono na przedpolach Wesołowa i Rutkowitz ' Dodam że Korpus stał na linii Rutkowitz, Wessolowo, Meislitz itd .....Praktycznie Pułk leżał z kościami w pobliżu wioski Rutkowitz ' Data to 14 sierpnia ' Z tej potyczki na tym terenie są trzy cmentarze Domajewo-Gralewo-Rutkowice i jedna mogiła usypana z kamieni polnych na skrzyzowani Murawek 😉 Spotkałem starego mieszkańca Płośnica, którego celem były grzyby ' Widziałem, że na początku był trochę przerażony, widząc brodatego faceta który schodził w stronę samochodu w środku lasu gdzie nie było nikogo tylko cisza i piekny słoneczny dzień 😉 Ale po kilku chwilach był bardzo szczęśliwy, że mógł opowiedzieć historię cmentarza 👍 Wiedział dobrze jego dziadek i ojciec byli od zbierania i grzebania zmarłych ' W 1914 roku ziemia była również objęta gęstym lesem ' Żołnierze Musieli walczyć na bagnetem ... Jak powiedział znany rosyjski marszałek Suvorov: обмишулится Пуля, штык не обмишулится: пуля - дура, штык - молодец! Poulia obmichoulitsia, chtyk zaprzecza obmichoulitsia, poulia doura, chtyk molodietz ! Piłka będzie ośmieszyć bagnet nie ośmieszać - piłka jest głupia, bagnet jest odważny ! W dniu 26 sierpnia 1914 roku , w lesie Domajewo, bagnet nie została złamany podana zwycięstwo rosyjskich żołnierzy ... Kilka dni po walce niemiecki wojskowy nakazał mieszkańcom podnieść zmarłych ' Płacili dobrze i dał dużo wódki , ponieważ zadanie było bolesne .... Niemieccy żołnierze zostali pochowani w pojedynczych grobach a Rosjan w masowych grobach 10 do 15 osób ' Według źródeł niemieckich zostali pochowani na tym cmentarzu Kriegerfriedhof im Walde 32 niemieckich żołnierzy w tym 4 nieznane i 370 żołnierzy rosyjskich ' Wśród żołnierzy pułk grenadierów König Friedrich der Grosse Nr.4 i Infantry Regiment Graf Nr.44 Dönhoff którzy tu odpoczywają znaleziono nazwiska polskiego pochodzenia ... Grenadier Czuya Czuja, Drum Grajewski, Vizefeldfebel Koschorrek Kosiorek , Unteroffizier Žilinskỳ Zygmunt Zieliński ' Nikt nie wie, ilu Polaków było 370 z tych nieznanych żołnierzy rosyjskich ' W wojsku generała Samsonowa było tysiące rezerwistów zmobilizowanych w Warszawie ... Cmentarz całkowicie zniszczony w 1945 roku, i był to tylko geograficzny punkt na mapie ... Cmentarz znajduje się w środku lasu ' Można przejść 3 km pieszo lub samochodem, ale należy zachować ostrożność ... możemy złamać tłumiki i amortyzatory ' Prawdziwy Dakar hi hi ' Po raz pierwszy przyjechałem tu w 2007 ... To miejsce jest romantyczne i to na brzegu rzeki Płosńiczanki ' Domajewo - miejscowość nie istnieje - Cmentarz wojenny lokalizacja: 53.2721N, 20.0107E ' Cmentarz wojenny z 1914 roku, położony pomiędzy Płośnicą a stacją PKP Gralewo-Stacja ' Na rozwidleniu dróg, przy wyjeździe z Płośnicy w kierunku północnym, należy skręcić w prawo i jechać prosto ok. 3,5 km. Droga początkowo brukowana, następnie gruntowa. Cmentarz wojenny znajduje się w lesie, tuż za mostkiem na rz. Płośniczance ' Obiekt zachował pierwotny układ ' Dwie kwatery, położone bliżej drogi, składają się z czterech rzędów, po cztery groby każdy ' Za nimi znajdują się dwa duże groby i dwie pozostałe kwatery, które składają się z siedmiu rzędów, po dwa groby każdy ' Prawdopodobnie są to mogiły zbiorowe ' Według źródeł niemieckich na cmentarzu w Domajewie Heinrichsdorf pochowano 32 żołnierzy niemieckich w tym 4 nieznanych poległych 26 sierpnia 1914 roku, i 370 żołnierzy rosyjskich ' W latach 2007- 2009 cmentarz ogrodzono a alejki pomiędzy mogiłami wysypano drobnym tłuczniem ' Wymieniono także betonowe nagrobki ' Koło wejścia na cmentarz, od strony drogi, umieszczono głaz, na którym znajduje się tabliczka z napisem: ” TU SPOCZYWAJĄ • ŻOŁNIERZE • POLEGLI • W I WOJNIE • ŚWIATOWEJ ” 5 listopada 2010 roku na cmentarzu pochowano szczątki nieznanych żołnierzy poległych podczas pierwszej wojny światowej - odnalezione w okolicy Płośnicy ' Cmentarz pozostaje pod opieką gminy Płośnica i nadleśnictwa Lidzbark ' Do 1939 roku cmentarz był w idealnym stanie po 1945 popadał w zapomnienie .... W 2010 roku cmentarz został zmieniony i odnowiony 👍

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Część V

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊Wieś Pierławki Pierlawken prawdopodobnie zamieszkiwana w średniowieczu przez pruskie plemię Sasinów ' Nazwa wywodzi się z języka pruskiego per - przez oraz lauks - pole ' Pierławki pojawiają się w 1397 roku, jako majątek na 56 włókach ' W 1738 roku, powstała szkoła ' W 1844 roku, Pierławki były pierwszą wsią, w której przeprowadzono separację gruntów ' Oddzielono własność chłopską i szlachecką i scalono rozdrobnione gospodarstwa ' Pierławki wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim ' Wieś prawdopodobnie zamieszkiwana w średniowieczu przez pruskie plemię Sasinów ' Nazwa Pierławki wywodzi się z języka pruskiego od słów per - przez oraz lauks - pole ' Miejscowość położona w odległości 3 km na zachód od Działdowa ' Grodzisko znane jedynie z podań ludowych ' W bardzo odległych czasach z zakolu rzeczki, która nosi nazwę Pierławka, istnieć miał gród kniazia mazowieckiego ' Miał on córkę jedynaczkę jak się w baśniach i legendach powszechnie spotyka. Nie wiadomo, czy była piękna, ale oznaczała się walecznością, jak wszyscy jej rodacy ' Kiedyś, gdy podczas napadu pogańskich Prusów gródek bronić się musiał, dzielna kniaziówna walczyła na równi z mężczyznami ' Zobaczył ją wódz Prusinów, postanowił pochwycić i uprowadzić ' Dziewczyna walczyła jednak zajadle i padła z rąk napastników ' Grodzianie widząc śmierć swej uwielbianej kniaziówny, pałając zemstą, zdołali pochwycić pruskiego wodza ' Aby odstraszyć jego towarzyszy, zamordowali go, a zwłoki poćwiartowali i porozwieszali na drzewach, okalających gród ' Napastnicy pierzchli…Zrozpaczony po śmierci jedynaczki kniaź nie mógł wytrzymać w siedzibie, gdzie wszystko mu ją przypominało i przeniósł się wraz z grodzianami nad pobliską rzekę Nidę, nazwaną później Działdówką ' Opuszczony gródek zajęli niebawem Prusowie i nadali mu oraz rzeczce nazwę Perlauks, Pierławki, co oznacza '' przez pola '' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Część IV

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊ Prioma wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego ' Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach historycznych w 1437 roku jako własność Działdowa ' Obejmowała ona wówczas 20 łanów ziemi ' Wieś, powiat niborski, na wzgórzu, 5 kilometrów na północ od granicy Królestwa Polskiego, po lewej stronie traktu bitego z Działdowa do Lidzbarku,stacja pocztowa, telegraf i kolej żelazna Działdowo, 8 kilometrów na wschód odległa ' Prioma istniała już w 1437 roku ' Według językoznawców pierwotna nazwa brzmiała Priom i pochodziła od starosłowiańskiego słowa, które oznaczało miejsce gdzie pobierano opłaty, myto ✊Prioma pierwotnie stanowiła własność miasta Działdowa, które powstało w pierwszej połowie XIV wieku,zapewne również wtedy założono tę miejscowość ' Wioska zorganizowana była na prawie magdeburskim ' W końcu XV wieku sołtysem był tu niejaki Stanko 🤔 Mieszkańcy płacili ustalony czynsz na rzecz Działdowa, wioska liczyła 20 włók ' Prioma należała do Działdowa do roku 1544 ' Wtedy to mieszczanie zamienili się z władzami państwowymi, oddali wieś i otrzymali las ' Przez następne wieki wieś zamieszkiwali głównie Niemcy i oni też byli właścicielami ziemskimi ' Po zakończeniu pierwszej wojny światowej Prioma znalazła się w niepodległej Polsce 🇵🇱 Stało się to na mocy 28 artykułu Traktatu Wersalskiego podpisanego 28 VI 1918 roku ' W 1921 roku w miejscowości Pryoma tak pisano nazwę wsi na początku XX wieku ' Notowano 40 domów i 296 mieszkańców, wśród nich było 79 katolików i 217 ewangelików, 95 osób podało narodowość polską, a 201 niemiecką ' Przed II wojną światową właścicielami ziemskimi byli tu: Fryderyk Plewka 52 ha,Jan Rodzanowski 76 ha, Józef Rychcik 98 ha i Berta Zdunek 69 ha ' Działał tu zakład kowalski L. Blatenbergera i zakład krawiecki A. Montowskiego, murarzami byli: J. Bartkowski i F. Brzozowski, szewstwem trudnił się F. Dunajec ' Działał również zajazd F. Loewesteina ' II wojna światowa również nie ominęła terenów Priomy ' Nie ma jednak żadnych dokładnych informacji o losach miejscowej ludności w czasie działań wojennych ' Po II wojnie światowej wieś należała do utworzonego w styczniu 1945 roku powiatu działdowskiego, który został włączony do województwa warszawskiego ' W skład powiatu wchodziły dwa miasta Działdowo i Lidzbark Welski, oraz osiem gmin wiejskich: Działdowo, Filice, Iłowo, Kiełpiny, Lidzbark Welski, Płośnica,Rybno i Żabiny Powiat działdowski zajmował wówczas powierzchnię 834 km² ' Głównym zabytkiem w Priomie jest budynek dawnej szkoły podstawowej, wybudowany około roku 1900 ' Parterowy budynek z cegły ceramicznej, na fundamentach z kamienia polnego odwuspadowym dachu pokrytym dachówką ceramiczną typu '' holenderka '' to przykład tradycyjnej zabudowy charakterystycznej dla tego region ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Część III '' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊

Płośnica niem. Heinrichsdorf to obszar parafii znajdujący się w fragmencie grzbietu Garbu Lubawskiego,dochodzącym do rzeki Weli 'Obszar o pagórkowatej,czołowomorenowej rzezbie,opada ku zachodowi od kulminacji 199,0 m na północ od wsi Prioma do wysokości około 140 m.n.p.m. w dolinie Weli ' Pierwotną nazwą miejscowości jest nazwa niemiecka Heinrichsdorf 1426 roku ' W XVI wieku w okresie dominacji ludności polskiej wśród mieszkańców wsi,zaczęto używać nazwy Płośnica 'Podstawą tej nazwy jest płosa - dział roli 'powstała z prasłowiańskiego POLSA ' Płośnica tak jak kolejne wsie które opisuje położona na obszarze Działdowszczyzny,zamieszkany był przez pruskie plemię Sasinów ' Przybycie i utworzenie przez Piastów państwa ponadplemiennego wzrosła ekspansja polska na tereny pruskie ' I od tego momentu na terenie dzisiejszej Płośnicy została założona polska wieś kościelna ' Pamiętajmy że od 1260 roku ziemia sasińska należała do państwa krzyżackiego '24 VIII 1426 roku wielki mistrz krzyżacki Paweł von Rusdorf nadał niejakiemu Jerzemu z Płośnicy dziesięć włók w Płośnicy na prawie magdeburskim,wyższe i niższe sądownictwo z obowiązkiem jednej służby ' W 1445 roku darowano Płośnicę Mikołajowi z Dąbrowy ' W tymże 1445 roku dobra płośnickie 100 włók nabył od Mikołaja Dąbrowskiego sekretarz i pisarz wielkiego mistrza Marcin Rogwart,który od wielkiego mistrza Konrada von Erlichshausena uzyskał w 1445 roku przywilej nadający powyższe 100 włók na prawie magdeburskim ' W roku 1507 sołtysem wsi był Piotr Prus,a przeprowadzony w 1542 roku na żądanie ks.Albrechta Hohenzollerna rejestr osób zamieszkujących Księstwo Pruskie wykazał w Płośnicy tylko ludność Polską '👍Mieszkali wtedy we wsi m.in. Lesławicze,Negocki,Lanckoroński,Jan Głuchowski,Bażyński,Mikołaj Dąbrowski a wieku XVII mieszkał polski szlachcic Jakub Wierzbicki ' Nastaje rok 1404 kiedy to Krzyżacy budują kościół pw. św. Barbary a po sekularyzacji Prus Książęcych świątynia zostaje przejęta przez protestantów 'Przeprowadzona przez biskupa pomezańskiego Jana Wiganda wizytacja 9 - 20 XI 1578 roku nowo powstałych parafii ewangelickich wykazuje, że Płośnica była siedzibą parafii protestanckiej,która obejmowała następujące miejscowości - Płośnica 120 włók,Gródki 80 włók,Rutkowice 40 włók,Barwina 40 włók,Schreibersdorf pózniej zwane Pisarzewo,obecnie Prętki 20 włók i Turza Mała 40 włók ' W Płośnicy pierwsi pastorowie występują występują w 1599 roku ' Od 1671 roku należał do niej jako filialny kościół ewangelicki w Koszelewach ' Istniejący kościół był przebudowany w 1729 i 1854 roku ze środków gminnych ' W 1694 roku ufundowano świątyni srebrny kielich ' Pod posadzką kościoła znajdują się murowane cztery krypty,będące grobowcami właścicieli Gródek gdyż kościół ewangelicki w Gródkach został rozebrany w 1739 roku ' Z 1870 roku pochodzi zabytkowy prospekt organowy mmm nie wiem czy dzisiaj jeszcze jest ??? neogotycki,wykonany w pracowni G. Gehlhara w Królewcu ' Chrzcielnica w kościele przeniesiona z kościoła parafialnego pw. św. Wojciecha w Lidzbarku Welskim ' W XIX wieku katolicy z Płośnicy należeli do parafii katolickiej w Wielkim Łęcku ' W czasie działań I wojny światowej w 1914 i 1915 roku Płośnica,podobnie jak większość wsi ziemi działdowskie,poniosła znaczne straty ' Odbudowę zniszczonych terenów rozpoczęła administracja niemiecka już pod koniec 1914 roku ' Gmina Płośnica obejmująca wieś Płośnicę,dawną stację kolejową,pustkowie w Nadleśni,pustkowie w Płośnicy,folwarki w Sasorowie i Załąkach oraz osadę w Załąkach liczyła 20,86 km kwadratowych powierzchni ogólnej,w tym 19,60 km kwadratowych użytków rolnych,w których było 15,66 km kwadratowych gruntów rolnych 'Na terenie gminy w 1921 roku było 148 budynków mieszkalnych,a w 1931 roku 146 ' W okresie międzywojennym szkoła w Płośnicy była trzy klasowa ' W 1928 roku uczęszczało do niej 82 dzieci,w tym wszyscy byli katolikami 'Analogicznie w 1937 roku na 212 uczniów przypadało 132 katolików i 80 ewangelików ' Przez cały okres międzywojenny od 1 X 1919 roku pastorem w Płośnicy był Walter Skierlo ' Silnie zaangażował się on w działalność mniejszości niemieckiej,szczególnie po 1933 roku ' Był czołowym na Działdowszczyżnie działaczem Deutschtumsbundu NZO Praw Mniejszości w Polsce,JDP Partia Młodomiemiecka i NSDAP ' Za swoją działalność został w kwietniu 1939 roku wydalony do Niemiec ' Był to trzeci i ostatni pastor wydalony do Niemiec z terenu powiatu działdowskiego ' W 1923 roku taki los spotkał ks.Heinricha Heldta z Narzymia oraz w 1937 roku ks. Izodora Dosta z Burkatu ' W okresie międzywojennym w Płośnicy była nowoczesna spółdzielnia mleczarska,która swoje wyroby wysyłała nawet do Berlina ' W 1945 roku kościół ewangelicki w Płośnicy został przejęty przez katolików ' Parafia pw. św. Barbary została erygowana dekretem biskupa Kazimierza Józefa Kowalskiego 19 XI 1949 roku i wydzielona z parafii Koszelewy ' No cóż zwiedzałem ten kościółek w młodzieńczych latach urzekł mnie tajemnicami i wystrojem !!! Dziś żałuję że nie zrobiłem tam filmiku miałbym wspaniałą pamiątkę ' Grzegorz Pflaume Śliweczka

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM

CZĘŚĆ XLIII Kramarzewo Krämerrsdorf zostało założona w XV wieku ' Później pojawia się dopiero w księdze adresowej z 1909 roku ' Właścicielem majątku był wówczas Julius Blum z Iławy a jego rządcą Karl Lobfen ' Funkcjonowała gorzelnia ' W 1910 roku, majątek kupuje Max von Mandel, po włączeniu Działdowszczyzny w granice Polski majątek przeszedł na rzecz skarbu państwa ' Kramarzewo zaliczane było do Powiatu Borchersdorf czyli Burkat i miał powierzchnię 8837,5 ha, a według ostatniego spisu powszechnego w 1941 roku ' Łącznie 4214 mieszkańców ' Borchersdorf został wymieniony po raz pierwszy w 1350 roku jako Borchadis w certyfikacie odznaczenia z Fylitz, który został wydany przez komendanta Günthera von Hohensteina 6 października 1350 roku ' Oprócz kościoła ewangelickiego w Borchersdorf w dzielnicy Usdau istniał drugi kościół ewangelicki ' Kramarzewo to wieś sołecka położona w województwie warmińsko - mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Działdowo ' Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko - mazurskiego, w odległości około 16 km na północ od Działdowa, przy drodze wojewódzkiej nr 542 ' W 1954 roku, po reformie podziału administracyjnego państwa, Kramarzewo należało do gromady Uzdowo w powiecie działdowskim, w województwie olsztyńskim ' W 1972 roku, kolejna reforma przywracała podział państwa na gminy ' Obszar sołectwa Kramarzewo włączono do gminy Uzdowo ' W latach 1975 -1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego ' W 1976 roku, na mocy ustawy z 11 czerwca, gminę Uzdowo, a wraz z nią sołectwo Kramarzewo, włączono do gminy Działdowo ' W Kramarzewie zlokalizowany był Batalion Celny ' Pamiętajmy że w czerwcu 1921 roku bataliony meldowały swoje położenie z dokładnością do placówki ' Poszczególne pododdziały nie używały nazw miejscowości jako nazw własnych ' Było to określenie miejsca pobytu jednostki granicznej ' Stacjonowała tu 3 Kompania celna Działdowo - Kramarzewo '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ' CZĘŚĆ XXXV Dla mieszkańców Uzdowa 😉 C.d CZĘŚĆ XXXI Uzdowo czyli Kościół filialny pw. św. Michała Archanioła 😉 Usdau adliche village, za Goldbeck, Topogr ' Prus Wschodnich ' Cammer - Departamenty należące do różnych szlachetnych więźniów i podlegające jurysdykcji dziedzicznego kapitana Gilgenburga ' Protestancki kościół macierzysty pod patronatem władców zamku w Gilgenburgu, którego powstanie i budowa, zgodnie ze stylem znalezionej budowli, z pewnością sięga średniowiecza ✊Kościół zbudowany z kamieni polnych ma zasadniczy kształt 63 stopy na 38 stóp prostokąt i 15 stóp wysokości w ścianach ' Od środka głównego frontonu kwadratowa dzwonnica wznosi się z 20 stóp kwadratowych na wysokość 70 stóp ' Składa się z czterech pięter; dolna, złożona z kamieni polnych, zawiera ostrołukowe wejście główne do kościoła i jest zaopatrzona w przypory na wolnych narożach , które są ustawione pod kątem ' Następujące piętra są murowany z cegły o nierównej wysokości, tak, że najwyższy jest dolny, z grubsza przecinający się z kalenicą kościoła i ozdobiony z trzech wolnostojących boków dwoma wysokimi spiczastymi panelami ' Trzecie piętro jest mniej wysokie i ma dwa wysokie okna lancetowe po każdej stronie, ostatnim piętrze, w końcu, jest najniższy i i pokazuje dwa płasko łukowe otwory dźwiękowe ze wszystkich czterech stron ' Dach składa się z czterech ceglanych bioder, które wznoszą się do umiarkowanie wysokiej piramidy ' W wiatrowskazem jest rok 1685, v. Herb Finkensteina i litery EF v. F., w odniesieniu do ówczesnego patrona kościoła, dziedzicznego kapitana Ernsta Finka v. Finkenstein na Gilgenburgu ' Sam kościół jest bardzo prosty i jest spięty na trzech rogach przyporami wystającymi daleko po przekątnej wyróżniać się raz długim zboczem ' Czwarty róg wschód ma żadnego Buttress powodu zakrystii przylegającej go do południa ' Pośrodku strony północnej znajduje się kolejne ostrołukowe wejście z dobudowanym później przedsionkiem ' Zachowały się tylko dwa z oryginalnych ostrołukowych okien, reszta jest częściowo powiększona ' częściowo całkowicie włamany ' Na zewnątrz jest bez tynku ' Wewnątrz ściany bielone, tona szalowana, ale sklepienie nie jest starte ' Dach z blachy jest szczelny ' prawdopodobnie autorstwa Adolfa Bernharda Gutowskiego ' Od 1848 roku był proboszczem kościołów ewangelickich w Usdau i Szczuplinen ' Ołtarz i ambona stanowią całość z napisami z 1740 roku - Anioł chrzcielny ' Dwa dzwony z 1599 i 1707 roku ' Organy kupiono za stare w 1834 roku ' Srebrne puchary zostały skradzione ' Pieczęć kościoła dla Usdau i Gardienen przedstawia kościół ' Ołtarz Bezpośrednio nad ołtarzem znajduje się ambona, po obu stronach których znajdują się skrzydła, na jednym z nich jest 17 werset z Objawienia Johannis C ip 22 złotymi literami, na drugim Psalmie 42 pne 3 ' Pod bardzo słabo zabarwioną akwarelą folią ołtarzową, przedstawiającą Ostatnią Wieczerzę, stoi Anno 1740 ' Ambona drewniana nad ołtarzem, niedokończony sześciokąt ' Evang jest napisane na 3 stronach ' Marius, Lucas, Johannes i pod słowami Krzyczcie pewnie, nie przejmujcie się, podnieście głos - Izajasz 58, 1 ' Chrzest Mosiężna misa chrzcielna stoi na drewnianym okrągłym stole o prostym kształcie i wypolerowanej czerni ' Ponadto przed ołtarzem wisi drewniany anioł chrzcielny, który z pewnością trzyma chrzcielnicę w dawnych czasach i daje się wciągać i opuszczać ' DZWONY - dwa w wieży ' Większy ma 3 stopy średnicy, ma zwykły kształt i następujące napisy: Si Deus pro nobis, quis contra nos. Anno Domini 1599 ' Z Bożą pomocą Gerdt Benningk wlał mnie do Danzicka ' Mniejszy ma 2 stopy średnicy i posiada następujące napisy: Sit nomen Domini benedictum. Fecit AW Gedani. Anno 1707 ' Si Deus pro nobis, quis contra nos znaczy '' Jeśli Bóg jest z nami, kto może być przeciwko nam ? Sit nomen Domini benedictum oznacza W imię Boga ' W wieży kościoła do dziś znajduje się zabytkowy dzwon z 1707 roku oku ' Został odlany w Gdańsku przez ludwisarza Absalona Wittwerka 1634 - 1716 roku ' Organy Znajdują się w owczym pojemniku i stoją nad wejściem do wieży na chórze organowym od zachodu ' Został kupiony za stary w 1834 roku ' Napisy, daty ... nie są takie same ' Ma 7 stóp wysokości i 5 stóp szerokości ' Naczynia kościelne W miejsce skradzionego srebrnego kielicha i 2 rodziców chrzestnych około 1,5 roku temu dobrotliwy patron podarował kościołowi kielich ze srebra niklowego i chrzestnego ' W tym czasie patronem kościoła był porucznik Negenborn na zamku Gilgenburg ' Kupił część majątku hrabiów Finckenstein, który popadł w kłopoty po stresach wojen napoleońskich i w wyniku reform Stein -Hardenberg i został przymusowo zlicytowany w 1831 roku ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ...CZĘŚĆ XXXIV

Burkat w okresie międzywojennym 👍 c.d. CZĘŚĆ XXIX '

Borchersdorf czyli Burkat 😉 Wioska rolnicza ' Protestancki kościół macierzysty patronatu królewskiego ' W 1822 roku budynek kościoła musiał zostać zburzony przez policję, ponieważ był całkowicie zniszczony i od tego czasu kongregacja została skierowana do duchowieństwa protestanckiego w Soldau, który prowadził wszelkie prace kościelne ' W końcu, dzięki łasce Jego Królewskiej Mości, w 1854 roku można było przystąpić do budowy nowego kościoła ' Ze starego kościoła zachowały się dwa dzwony bez napisów,a także prosty srebrny kielich i patena ' Pieczęć kościoła przedstawia orła z berłem i kulą ' Nowy kościół został zbudowany przez wykonawcę budowlanego Appolt z Soldau i konsekrowany w dniu Pięćdziesiątnicy 1856 roku ' Nie został zbudowany na starym cmentarzu, ale po drugiej stronie ulicy ' Organy z pedałem i 10 głosami, wykonane przez organmistrza Rhona w Wormditt, zostały zainaugurowane w 1859 roku ' Ołtarz zdobi obraz '' Chrystus na Górze Oliwnej '' W okresie między wojennym szkoła w Burkacie była dwuklasowa ' W 1928 roku, uczęszczało do niej 56 dzieci, w tym 21 katolików ' Analogicznie w 1937 roku, na 74 uczniów przypadało 30 katolików i 44 ewangelików ' Pierwszym nauczycielem po przyłączeniu Działdowszczyzny do Polski był Krystian Kolm, posiadający pełne kwalifikacje ' Poziom szkoły był wysoki przez cały okres międzywojenny, gdyż korzystne położenie wsi przy stacja kolejowej i szosy do bliskiego Działdowa powodowało,że chętnie podejmowali tu pracę dobrzy nauczyciele ' W okresie międzywojennym do ewangelicko - unijnej parafii w Burkacie należały następujące wsie : Burkat, Filice, Klęczkowo, Kramarzewo, Niestoja, Skurpie, Szenkowo, Uzdowo i Wilamowo ' Do parafii należało 109,19 ha użytków rolnych, sady i ogrody 2,07 ha, grunty orne 70 ha, łąki i pastwiska 34,55 ha oraz inne 2,57 ha, które dzierżawiło 12 rolników ' Parafia dysponowała również trzema budynkami : jednym mieszkalnym i dwoma gospodarczymi ' W archiwum kościelnym były zachowane księgi od 1708 roku ' W kościele ewangelickim w 1933 roku, polichromię wykonał wtedy skurpianin Herman Schmidt ' Dzisiaj znany jest w środowisku olsztyńskim jako malarz Heronim Skurpski, który w okresie okupacji dokonał zmiany nazwiska ' Proboszczami parafii ewangelicko - unijnej w Burkacie byli, ks.Gustaw Jan Wilamowski zmarł w 1924 roku, i Izydor Dost 1924 - 1937 ' W 1937 roku, ks.Izydor Dost został wydalony z terenu Polski, za działalność oficjalnie antypolską, był kierownikiem placówki NSDAP w Burkacie ' Co do kościółka w Burkacie będzie filmik w którym troszkę przybliżę charakterystykę kościółka 😉

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Do mieszkańców gminy Kozłowo 😉 Piszecie na email i messenger kiedy zacznę opisywać wasze strony ..... Będzie też o waszej gminie bardzo dużo, ale zanim do tego dojdzie muszę najpierw podróż zakończyć na wsiach od Uzdowa po Wilamowo .... Tak więc wstawię wam dziś Zagrzewo 😉 DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ...CZĘŚĆ XXXIII ''53°19'30.38'' N 20°29'22.52'' E ✊ Zagrzewo Sagsse, Sagchse, niem. Sagsau ✊ Wieś musiała istnieć już przed 1412 rokiem, w którym poniosła szkody z powodu wojen polsko - krzyżackich ' Nieznana jest dokładna data lokacji oraz etymologia nazwy miejscowości ' W 1483 roku, Marcin Truchses nadał Mikołajowi Drużbicowi wieś Zagrzewo z 40 włókami na prawie magdeburskim ' Wśród podanych włók znalazły się 4 sołeckie ' Nowy właściciel otrzymał także pozwolenie na połowy ryb w jeziorze Sienno na potrzeby własne ' Został zobowiązany również do służby wojskowej na koniu i w pancerzu ' W 1537 roku, właścicielem wsi został Jakub z Zagrzewia ' W 1614 roku, Stefan Zadorski - sekretarz królewski kupił w Zagrzewiu 15 włók ' W 1632 roku, uzyskał we wsi 20 włók Bartłomiej Miecznikowski podkomorzy ziemi płockiej od Jerzego Wilhelma ' W 1666 roku, miejscowość zamieszkiwali Czapkowscy i Radzymińscy ' W 1717 roku, po raz pierwszy wymieniono majątek szlachecki, którego właścicielem była wdowa po generale Małachowskim ' W latach 80. i 90. XVIII wieku, dochodziło do częstych zmian właścicieli we wsi i dobrach ' W 1817 roku, było tu 67 mieszkańców ' W 1858 roku, wieś obejmowała 2980 mórg ziemi ' W okresie plebiscytów w 1920 roku, 13 osób z tej miejscowości opowiedziało się za Polską ' Nie zachowała się informacja o kształcie zabudowy wiejskiej ' Dwór we wsi, park i bogate zaplecze gospodarcze przetrwały czasy w dobrym stanie ' Do 1945 roku posiadłość należała do rodziny Franckenstein, obejmującej własność gruntów o powierzchni 830 ha i gorzelnię ' Imponujący dwór z eliptyczną werandą w stylu neobarokowym z odpowiednimi zdobieniami został zbudowany na początku XX wieku ' Na parterze i na poddaszu znajdują się okrągłe okna łukowe✊ Park został również stworzony na początku 20 wieku ' zgodnie z planami Ernsta Larassa, syna znanego architekta ogrodniczego Johanna Larassa, który w dużej mierze zachował się w tym stanie i ze swoimi bogatymi gatunkowo drzewami ' Szczególnie piękny klon uważany jest za pomnik przyrody ' Nieruchomość jest teraz własnością prywatną ' Cmentarz wojenny 😢😢😢Usytuowany około 400 m na północ od wsi, wśród polnej kępy drzew ' Na mogile głaz narzutowy z wykutym napisem: '' 26 RUSSEN • VOM INF. REGT. • 93 U. 99 • FIELEN • ENDE AUG. 1914 • BEI SAGSAU • IN DER SCHLACHT • VON • TANNENBERG '' Pochowano tu 26 żołnierzy armii rosyjskiej, poległych 30 sierpnia 1914 roku ' Stan zachowania w stanie szczątkowym '

Grzegorz Pflaume Śliweczka🇵🇱

Wielki Łęck część II Grodzisko 😉

DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM

...CZĘŚĆ XXXII '' Schanze lub Burgwal ''

Bitwa między Prusami a wojskami Bolesława Kędzierzawego w której poległ książę Henryk Sandomierski na Historycznym Grodzisku wczesnośredniowiecznym nieopodal wsi Wielkiego Łęcka 😉 Tutaj tylko tak wspomnę że w okolicach Wielkiego Łęcka i Płośnicy ciągnie się też wał graniczny ' Przebieg Wału Granicznego pokrywa się z linią granicy państwowej, ale pętelkowa linia, którą go oznaczono pozwala na jego wydzielenie ' Wał zaczyna się koło wsi Stare Borowe Jaybuty i idzie po Rywociny, z przerwami na obszarach bagien.... Do tego artykułu jeszcze wrócę 😉 Wracam do Grodziska - Gród miał być według niektórych siedzibą pruskiego władcy Warpoda a jego ziemię Lazanię i ukształtowanie terenów a także nazwy danych obszarów. mieli około 1206 roku, schrystianizować cystersi z Wielkopolski ' Jednak według archeologów grodzisko jest mazowieckie ' Było to też miejsce styku granic trzech historycznych krain Pomorza Ziemi Chełmińskiej i Prus Mazur wytyczonych w 1338 roku, oraz północnej granicy Mazowsza z 1343 roku i przetrwały one w niezmienionej formie aż do 1919 roku ' Grodzisko wczesnośredniowieczne na starych mapach oznakowane jako „ Schanze lub Burgwal ” okop lub wał grodziska tuż przy rzece Działdówka - Wkra, która stanowiła granicę z Mazowszem Księstwo Warszawskie ' Czasami wał grodziska nazywany był błędnie okopem szwedzkim ' Lokalnie często określane są jako okopy, kopce, góry np. lisie góry, szwedzkie góry lub szańce np. stare szańce, szwedzki szaniec, co zwykle błędnie wiąże ich funkcjonowanie z okresem późniejszym np. potopem szwedzkim

..... Ciekawym aspektem takich zapomnianych grodzisk jest wyróżniająca się specyficzną florą, gdyż występują na nich często gatunki, które były uprawiane przed wiekami, tzw. relikty dawnych upraw ' Stojąc na grodzisku tyłem do rzeki po prawej stronie znajdowały się Prusy Wschodnie po lewej Prusy Zachodnie ' Droga, którą dojechałem do grodziska jest starą granicą między Ost - i Westpreussen a obecnie granicą między gminami Lidzbark i Płośnica ' Granica ta biegła i biegnie nadal do rzeki Wel w miejscowości Koty ' Pozostałością są kamienie graniczne ' Dojazd najlepszy od Wielkiego Łęcka przy cmentarzu lub od Nowego Dworu przy ostrym zakręcie ' Ale proponował bym wszystkim zobaczyć grodzisko płynąc pózną jesieni kajakiem rzeką Wkra 😉 Teraz troszkę o Henryku Sandomierskim, mówiono o nim '' POLSKI BŁĘDNY RYCERZ '' W 1164 roku, na rządzonym przez Bolesława Kędzierzawego Mazowszu miały miejsce zuchwałe napady pogańskich Prusów i Jaćwingów ' Na wieść o zajściach w sąsiedniej dzielnicy w Henryku odżył duch rycerza krzyżowca ' Czym prędzej pospieszył wraz wojskiem na pomoc bratu ' Do Bolesława i Henryka dołączył również wielkopolski Mieszko ' Bracia postanowili, iż wyprawę pruską poprowadzi Henryk ' Nominacja na naczelnego wodza była uhonorowaniem jego dotychczasowego życia ' Przekroczywszy granicę polsko - pruską na rzece Ossie, siły polskie zgrupowały się w potrójnym szyku ' Pierwszym dowodził Henryk, drugim Mieszko, a trzecim Bolesław ' Henryk liczył na walną bitwę z poganami, ci jednak świadomi przewagi Polaków, unikali otwartego starcia ' Zniecierpliwieni książęta postanowili sprowokować Prusów do walki ' Rozpoczęli brutalnie pacyfikować napotkane osady, puszczając je z dymem ' Wskutek tych działań, Prusowie zwrócili się do książąt z prośbą o rozejm ' Bracia pewni swojej przewagi zażądali bezwarunkowego przejścia wszystkich plemion pruskich na wiarę chrześcijańską ' Prusowie niechętnie przystali warunki ' Zadowoleni Piastowie wraz z pocztami zawrócili do swoim domom ' Naiwni krzyżowcy, nie spodziewali się, że ledwo gdy ostatni polski rycerz opuści ziemie, Prusowie wydalą katolickich misjonarzy i powrócą do dawnych wierzeń ' Ponownie rozpoczęli napady na polskie pogranicze ' Zuchwałe działania pogan zmusiły książąt do podjęcia działań na północy ' W 1166 roku rozpoczęła się nowa piastowska krucjata ' Zdeterminowani książęta, tym razem za wszelką cenę chcieli zmusić Prusów do przyjęcia chrztu ' Przekupili nawet kilku z nich, aby służyli im za przewodników ' Nie wiedzieli, że owi '' przewodnicy '' są podstawieni i mają za zadanie wprowadzić Polaków w głąb nieprzebytych puszcz i bagien ' 18 października wysunięta część armii z Henrykiem na czele posuwała się wąską drogą pośród mokradeł ' Nagle zza kniei wyskoczyły oddziały Prusów ' Z dzikimi okrzykami zaczęli cisnąć w stronę polskich wojsk '' chmury '' strzał, oszczepów i kamieni ' Następnie z długimi włóczniami rzucili się na zaskoczonych Polaków ' Polscy rycerze ginęli nie tylko od ran zadanych przez strzały i włócznie, ale również wpadali do sąsiednich bagien i pod wpływem ciężaru zbroi zostawali '' wchłaniani '' przez mokradło ' Książę Henryk wraz z najwierniejszymi druhami walczył do ostatka ' Desperacka walka zakończyła się serią ukłuć pogańskich włóczni i mieczy ' Bohaterski książę zdobył palmę męczeństwa ginąc na Historycznym Grodzisku '' Schanze lub Burgwal ''

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Skoro już wspomniałem o młynie w Burkacie,to wypada Was wprowadzić w historię tej wsi 😉 Wieś istniała i jej nazwa jako Burkaty była znana w 1350 roku ' Potwierdza to dokument z tego roku nadający Janowi i Chwileowi ,słudze komtura ostródzkiego Guntera von Hohenstein,20 włók ziemi na prawie chełmińskim między Burkatem , Niestoją i Krasnołąką ' Na tym obszarze powstała wieś Filice 😉 DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM

...CZĘŚĆ XXIX

Burkat - Nazwa wsi pochodzi najprawdopodobniej od imienia jej założyciela, Burkata, bądź Burchardta ' Inne źródła przypisują nazwę ptakowi berkutowi, spokrewnionemu z sokołem, który występował na tych terenach w wiekach średniowiecznych ' W starych dokumentach spotykamy się również z występowaniem nazw: Burkaty, Burkarty, Burkasty, Burkiert oraz Burcharts ' Ostatnią używaną nazwą brzmiała Borchersdorf i była używana jeszcze w XX wieku ' Teren wsi oraz przyległych do niej okolic był pierwotnie zamieszkiwany przez plemię Sasinów, następnie przeszedł w ręce krzyżackie ' To właśnie Zakon postanowił założyć pierwszy w Burkacie drewniany kościół, który uległ zniszczeniu podczas wojen polsko - krzyżackich ' Na jego fundamentach pobudowano nową świątynię, która w 1530 roku, została przejęta przez wyznawców ewangelizmu ' 11 lat później, w 1541 roku powstała parafia ewangelicko - augsburska, w której skład wchodziły miejscowości: Burkat, Filice, Skurpie, Niestoja oraz Klęczkowo ' Akt erekcyjny parafii wydał Albert Brandenburski ' Pierwszy raz parafia była wizytowana przez luterańskiego biskupa pomezańskiego w okresie 9 - 20 XI 1578 roku ' W dobie reformacji zaczęto zakładać szkoły we wsiach 👍W raporcie ze wspomnianej już wizytacji buskupiej z 1578 roku,zachowały się wiadomości o szkole w Burkacie ' Budynek szkoły był w dobrym stanie,a nauczyciel zarabiał 12 grzywien rocznie ' Od 1712 roku parafialna szkoła w Burkacie była zobowiązana do przyjmowania,w zależności od liczby mieszkańców okolicznych wsi,jednego lub dwojga dzieci z polskiego terenu ' W 1717 roku,wprowadzono obowiązkowe nauczanie dzieci od szóstego roku życia ' W roku 1712 nauczycielem w Burkacie był niejaki Lenczke ' Budynek szkolny zbudowany był z kamienia i kryty słomą ' Połowę zajmowała klasa i mieszkanie nauczyciela,drugą połowę pomieszczenie dla bydła i skład opału ' W 1883 spłoną on w czasie pożaru,który wybuchł w karczmie i wyrządził wiele szkód we wsi ' Rok pózniej wzniesiono nowy budynek szkolny,szkoła była jednoklasowa ' Drugą klasę dobudowano dopiero przed I wojną światową ' W 1619 roku, do świątyni sprowadzono dzwony, które w 1898 roku, zostały wymienione w Elblągu na nowe ' Drugi drewniany kościółek burkacki zawalił się ze starości ' Proboszczem parafii w Burkacie był wtedy ks. Dopatka ' Tu napisze że po kongresie wiedeńskim 1815 roku,na terenie Prus Wschodnich zaczęto wprowadzać rozporządzenie z 29 V 1816 roku dotyczące reform agrarnych zapoczątkowanych w państwie pruskim w 1807 roku ' Tak że w Kisinach znajdowała się główna siedziba urzędników pruskich przeprowadzających uwłaszczenia na terenie Działdowszczyzny ' Ale o tym możecie już poczytać w historii wsi Kisiny 👍Nowy kościółek w Burkacie,był murowany neogotycki,bez wieży,z dwoma gotyckimi przyczółkami fasad,został zbudowany w latach 1854 - 1856 ' Obok kościółka postawiono drewnianą dzwonnicę ' Nowo wybudowany kościółek,istniejący do dnia dzisiejszego,został poświęcony w 1856 roku ' W 1886 roku parafia ewangelicko - unijna w Burkacie uzyskała ponownie samodzielność 'Nabożeństwa w burkackim kościółku odprawiano po polsku i po niemiecku,a od pastora wymagano znajomości języka '' mazurskiego '' Jako budulec kościoła posłużył kamień polny oraz cegła, z których wykonane zostały elementy wykończeniowe: narożniki, obramowania otworów oraz gzymsy stanowiące ozdobę elewacji ' Charakterystycznym elementem architektury jest brak wieży kościelnej ' Zamiast niej po obu stronach kościoła występują ceglane, schodkowe szczyty - wschodni i zachodni ' W świątyni jest prosty, drewniany strop, zdobiony w wielobarwne wzory, natomiast w prezbiterium występuje sklepienie żebrowe ' Posadzka i chór, na który można wejść schodami znajdującymi się po obu stronach nawy są także drewniane ' W tym stanie świątynia funkcjonuje do dziś ' Okres I wojny światowej nie spowodował zniszczeń ' Kościół przetrwał w stanie nienaruszonym ' Po zakończeniu wojny wieś została włączona do Rzeczypospolitej ' Po II wojnie światowej świątynia została przejęta przez polski kościół ewangelicko -augsburski, którego własnością pozostaje do dnia dzisiejszego ' Obecnie budynek jest dzierżawiony przez parafię św. Wojciecha w Działdowie i jako jej filia służy mieszkańcom Burkatu oraz okolicznych wsi ✊ Dodam jeszcze że w 2 połowie XIX wieku, Burkat otrzymał połączenie ze światem ' W 1860 roku.przeprowadzono szosę wiodącą z Działdowa do Dąbrówna,a w 1877 roku,wieś otrzymała stację kolejową na linii Mława - Malbork ' W 1891 roku zbudowano szosę Burkat - Skurpie '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM 😉 ...CZĘŚĆ XXVIII ŚWIĘTY LENSK CZYLI WIELKI ŁĘCK NIEM. GROSS LENSK ' JESZCZE BĘDĘ WRACAŁ DO HISTORII WIELKIEGO ŁĘCKA BO TEMAT JEST BARDZO OBSZERNY ✊ W SZCZEGÓLNOŚCI PRZEDSTAWIĘ HISTORIĘ ZWIĄZANĄ Z KSIĘDZEM WŁADYSŁAWEM ANTONI MOSIŃSKIM PROBOSZCZEM POMORSKICH KRESÓW 🇵🇱 BYŁ BUDOWNICZYM KOŚCIOŁÓW NA ZIEMNI LUBAWSKIEJ ' ALE HISTORIA ZACZYNA SIĘ W ROKU 1895 KIEDY TO ZOSTAJE ADMINISTRATOREM PARAFII ŚW. MIKOŁAJA W WIELKIM ŁĘCKU ✊TO BĘDZIE HISTORIA NIEPODLEGŁOŚCIOWA, OKOLICZNYCH WSI,KTÓRE PRZEZ STULECIA WŁADANE BYŁY PRZEZ RODY POLSKICH SZLACHCICÓW I RYCERZY ' TO HISTORIA BUDOWNICZEGO KOŚCIOŁA WIELKIM ŁĘCKU 🇵🇱ŚWIĘTY LENSK - MIEJSCE TO PO RAZ PIERWSZY WSPOMNIANO W DOKUMENTACH W 1328 ROKU ' JEGO POCHODZENIE ZWIĄZANE JEST Z OSADNICTWEM OBSZARU SASSEN POŁOŻONEGO NA ZACHÓD OD WISŁY PRZEZ ZAKON KRZYŻACKI NA POCZĄTKU XIV WIEKU ' W EPOCE RELIGIJNEJ MIEJSCE TO NOSIŁO NAZWĘ GROSS LENSK KOMTUREI OSTERODE ' PO RAZ PIERWSZY WZMIANKOWANA JEST W ŹRÓDŁACH HISTORYCZNYCH Z 1328 ROKU W PRZYWILEJU LOKACYJNYM WSI PRZEŁĘK ' KILKA LAT PÓŹNIEJ, W 1335 ROKU, KOMTUR DZIERZGOŃSKI GUNTER VON SCHWARZENBURG NADAŁ TUTAJ RYCERZOM PRUSKIM: WAPLOWI, NADROWOWI I SKAWOCIE 120 ŁANÓW NA PRAWIE CHEŁMIŃSKIM ' NAZWA WSI WYWODZI SIĘ OD SŁOWA ŁĘG - NADBRZEŻNEJ ŁĄKI, ROZCIĄGAJĄCEJ SIĘ NAD POBLISKĄ WKRA ' NA POCZĄTKU XVII WIEKU TUTEJSZE DOBRA TRAFIŁY W RĘCE RODZINY PRUS RYWOCKICH, WŁAŚCICIELI RÓWNIEŻ RYWOCIN I KOSZELEWEK ' PO RYWOCKICH MAJĄTEK POSIADALI ŁĘCCY I ŻBIKOWSCY, A W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM NALEŻAŁ ON DO JANA SKĄPSKIEGO ' KOŚCIÓŁ WE WSI POWSTAŁ JUŻ W CZASACH KRZYŻACKICH, PARAFIA ISTNIEJE OD 1335 ROKU ' PO REFORMACJI PRZEKSZTAŁCONO GO W ŚWIĄTYNIĘ EWANGELICKĄ ' WIELKI ŁĘCK NALEŻAŁ DO PARAFII EWANGELICKIEJ W LIDZBARKU ' NA POCZĄTKU XVII WIEKU STARANIEM MIKOŁAJA PRUS RYWOCKIEGO KOŚCIÓŁ ZOSTAŁ ZWRÓCONY KATOLIKOM ' PARAFIA ISTNIEJE OD 1335 ROKU ' PIERWSZY KOŚCIÓŁ W WIELKIM ŁĘCKU ZOSTAŁ ZBUDOWANY JESZCZE W CZASACH KRZYŻACKICH ' W CZASIE REFORMACJI DZIEDZIC WIELKIEGO ŁĘCKA PRZESZEDŁ NA PROTESTANTYZM I KOŚCIÓŁ ZOSTAŁ PRZEKAZANY EWANGELIKOM ' KATOLICY ODZYSKALI ŚWIĄTYNIĘ W XVII WIEKU ' W 1904 ROKU. DOBRA W WIELKIM ŁĘCKU ZOSTAŁY PRZEJĘTE PRZEZ RZĄD PRUSKI, KTÓRY OBJĄŁ PATRONAT NAD KOŚCIOŁEM ' W TYM SAMYM ROKU OCENIONO, ŻE DOTYCHCZAS ISTNIEJĄCY DREWNIANY KOŚCIÓŁ GROZI ZAWALENIEM ' PERTRAKTACJE Z RZĄDEM DOPROWADZIŁY WRESZCIE DO ROZPOCZĘCIA W 1914 ROKU, BUDOWY NOWEJ MUROWANEJ ŚWIĄTYNI, KTÓRĄ UKOŃCZONO W 1918 ROKU ' WIEŚ POWSTAŁA W RAMACH KOLONIZACJI POŁUDNIOWYCH TERENÓW PAŃSTWA ZAKONU KRZYŻACKIEGO ' TAK JAK JUŻWSPOMNIAŁEM WIEŚ PORA RAZ PIERWSZY WZMIANKOWANA JEST W ŹRÓDŁACH HISTORYCZNYCH Z 1328 ROKU W PRZYWILEJU LOKACYJNYM WSI PRZEŁĘK ' KILKA LAT PÓŹNIEJ, W 1335 ROKU, KOMTUR DZIERZGOŃSKI GUNTER VON SCHWARZENBURG NADAŁ TUTAJ RYCERZOM PRUSKIM: WAPLOWI, NADROWOWI I SKAWOCIE 120 ŁANÓW NA PRAWIE CHEŁMIŃSKIM ' NAZWA WSI WYWODZI SIĘ OD SŁOWA ŁĘG - NADBRZEŻNEJ ŁĄKI, ROZCIĄGAJĄCEJ SIĘ NAD POBLISKĄ WKRA ' W SIERPNIU 1914 ROKU, NA CZTERY DNI WIEŚ ZAJĘLI ROSJANIE I CZĘŚCIOWO JĄ SPALILI ' NA SZCZĘŚCIE OCALAŁA ŚWIĄTYNIA I ZABUDOWANIA PARAFIALNE ' RÓWNIEŻ FILIA W PRZEŁĘKU WRAZ Z WSIĄ NIE UCIERPIAŁY ' PIERWSZĄ POMOC, ZARÓWNO TĘ DUCHOWĄ JAK I MATERIALNĄ, MIESZKAŃCOM SPALONYCH DOMOSTW NIÓSŁ PROBOSZCZ ŁĘCKI ' ODBUDOWA WSI, PO WYPARCIU WOJSK ROSYJSKICH, PRZY WSPARCIU WŁADZ NIEMIECKICH TRWAŁA DO KOŃCA WOJNY ' USTALENIA POKOJU WERSALSKIEGO Z 1919 ROKU,WŁĄCZYŁY PARAFIĘ W GRANICĘ ODRADZAJĄCEJ SIĘ RZECZYPOSPOLITEJ ' POLSKĘ NA TEREN DZIAŁDOWSZCZYZNY PRZYNIEŚLI ŻOŁNIERZE FRONTU POMORSKIEGO GEN. JÓZEFA HALLERA ✊🇵🇱 W WIELU WSIACH PARAFII POLSCY ŻOŁNIERZE WITANI BYLI OWACYJNIE ' JEDNYM Z GŁÓWNYCH ORGANIZATORÓW PRZYJĘCIA BYŁ KS. MOSIŃSKI ✊ GDY POPOŁUDNIEM 17 I 1920 ROKU, POJAWIŁA SIĘ STRAŻ PRZEDNIA POLSKIEGO WOJSKA, KS. MOSIŃSKI PRZYJĄŁ ŻOŁNIERZY NA PLEBANII. ' WKRACZAJĄCYCH DO WSI WIELKI ŁĘCK, W POŁUDNIE NASTĘPNEGO DNIA ŻOŁNIERZY 2 BATALIONU 47 PUŁKU STRZELCÓW KRESOWYCH, POD DOWÓDZTWEM POR. JANA CZERKIESKIEGO, WITAŁA BRAMA TRIUMFALNA '' NICH ŻYJĘ POLSKA '' ŻOŁNIERZE ZOSTALI UGOSZCZENI PRZEZ POSZCZEGÓLNYCH GOSPODARZY,A PROBOSZCZ UFETOWAŁ KADRĘ OFICERSKĄ ✊WPÓŁ ROKU PÓZNIEJ,W SIERPNIU 1920 ROKU,PARAFIA DOŚWIADCZYŁA PIĘCIODNIOWEGO POBYTU ARMII BOLSZEWICKIEJ ' DO TEMATU WRÓCĘ W CZĘŚCI III 👌 JAK JUŻ PISAŁEM KSIĄDZ MOSIŃSKI PROBOSTWO OBJĄŁ PO KS. ANTONIM BETLEJEWSKIM ' PARAFIĘ, Z RĄK POPRZEDNIKA PRZEJĄŁ Z ODBUDOWANYMI ZABUDOWANIAMI GOSPODARSKIMI PLEBANII, KTÓRE W NOCY Z 9/10 I 1893 ROKU, ULEGŁY SPALENIU WRAZ Z BYDŁEM I ZGROMADZONYMI TAM NARZĘDZIAMI ROLNICZYMI ' KSIĄDZ A. BETLEJEWSKI ODBUDOWAŁ STODOŁĘ, WOZOWNIĘ, STAJNIĘ I SPICHLERZE ' JEGO PRACĘ KONTYNUOWAŁ KS. MOSIŃSKI ✊🇵🇱 NAJWIĘKSZE ZATROSKANIE MŁODEGO PROBOSZCZA BUDZIŁY BUDYNKI KOŚCIELNE, ZARÓWNO PARAFIALNY JAK I FILIALNY W NIEDALEKIM PRZEŁĘKU ' PARAFIA, KTÓRĄ OBJĄŁ OPIEKĄ DUSZPASTERSKĄ ERYGOWANA ZOSTAŁA W 1335 ROKU I NALEŻAŁA DO DIECEZJI POMEZAŃSKIEJ ' DREWNIANY KOŚCIÓŁ W WIELKIM ŁĘCKU ZOSTAŁ ZBUDOWANY JESZCZE W CZASACH KRZYŻACKICH, ALE POZOSTAWAŁ POD PATRONATEM PRYWATNYM ' FILIĄ PARAFII BYŁ KOŚCIÓŁ W PRZEŁĘKU ' W CZASIE REFORMACJI DZIEDZIC WIELKIEGO ŁĘCKA PRZESZEDŁ NA PROTESTANTYZM I KOŚCIÓŁ ZOSTAŁ PRZEKAZANY EWANGELIKOM ' KATOLICY ODZYSKALI ŚWIĄTYNIĘ W XVII WIEKU ' W CIĄGU SWEJ BOGATEJ HISTORII WIEŚ TA MIAŁA WIELU WŁAŚCICIELI ' W XVII WIEKU, WIELKI ŁĘCK NALEŻAŁ DO JEDNEJ Z BARDZIEJ ZNANYCH POSTACI POLSKIEGO RENESANSU MACIEJA RYWOCKIEGO HERBU PRUS, A NASTĘPNIE JEGO SYNÓW MARCINA I JAKUBA ✊ TO WŁAŚNIE MACIEJ RYWOCKI ODZYSKAŁ KOŚCIÓŁ DLA KATOLICYZMU ' PARAFIA WIELKI ŁĘCK NALEŻAŁA DO JEDNEGO Z NAJWARTOŚCIOWSZYCH MAJĄTKÓW W OKOLICY LIDZBARKA WELEWSKIEGO, O POWIERZCHNI OK. 100 HA. W 1904 ROKU, DOBRA W WIELKIM ŁĘCKU ZOSTAŁY PRZEJĘTE PRZEZ RZĄD PRUSKI, KTÓRY TYM SAMYM OBJĄŁ PATRONAT NAD KOŚCIOŁEM ' SKIEROWANA PRZEZ ADMINISTRACJĘ PRUSKĄ DO MAJĄTKU KOMISJA OCENIŁA, ŻE DOTYCHCZAS ISTNIEJĄCY DREWNIANY KOŚCIÓŁ GROZI ZAWALENIEM ' PO DŁUGOLETNICH PERTRAKTACJACH,ROZPOCZĘTYCH WNIOSKIEM PROBOSZCZA KS. MOSIŃSKI DOPROWADZIŁ DO ROZPOCZĘCIA W 1914 ROKU, BUDOWY NOWEGO KOŚCIOŁA ' ROZMOWY O BUDOWIE ŚWIĄTYNI BYŁY NIEZWYKLE UTRUDNIONE ZE WZGLĘDU TRWAJĄC Ą WALKĘ ADMINISTRACJI PRUSKIEJ Z KULTURĄ POLSKĄ ' W 1904 ROKU, KIEDY RZĄD PRUSKI ROZPOCZĄŁ PRZEŚLADOWANIE POLSKIEJ MOWY, SPOTKAŁ SIĘ Z OPOREM RODZICÓW WYSTĘPUJĄCYCH W OBRONIE POLSKOŚCI RÓWNIEŻ W WIELKIM ŁĘCKU ✊✊✊WYBUCHŁ STRAJK SZKOLNY, KTÓREGO ORGANIZATORAMI BYLI MIESZKAŃCY MIEJSCOWOŚCI RYNKOWSKI I ROMANOWSKI ORAZ KS. MOSIŃSKI ' MIESZKAŃCY SPOTKALI SIĘ Z REPRESJAMI ZE STRONY WŁADZ NIEMIECKICH, A ROZMOWY O BUDOWIE NOWEGO KOŚCIOŁA PRZECIĄGNĘŁY SIĘ NA OKRES 7 LAT ' DOPIERO NA POCZĄTKU II DEKADY XX WIEKU KS. MOSIŃSKI UZGODNIŁ Z WŁADZAMI PRUSKIMI WSZYSTKIE SZCZEGÓŁY BUDOWY ' WZNOSZENIE NOWEGO MUROWANEGO KOŚCIOŁA W STYLU NEOBAROKU UKOŃCZONO TUŻ PRZED WYBUCHEM WOJNY W 1918 ROKU ' POŚWIĘCENIA NA PROŚBĘ KS. MOŚIŃSKIEGO DOKONAŁ W DNIU 30 VI 1918 ROKU,DZIEKAN Z LIDZBARKA WOJCIECH KLATT ' JEDNYM SŁOWEM KSIĄDZ MOSIŃSKI OBEJMOWAŁ PARAFIĘ Z WIELKIMI TRADYCJAMI KULTUROWYMI I PATRIOTYCZNYMI 🇵🇱 W XIX WIEKU, KSIĘŻA WIELKIEGO ŁĘCKA PROWADZILI SKUTECZNĄ PRACĘ NIEPODLEGŁOŚCIOWĄ, KTÓRA MIAŁA ZADANIE POBUDZIĆ POLSKĄ ŚWIADOMOŚĆ NARODOWĄ 🇵🇱 PRZYNIOSŁO TO OCZEKIWANY SKUTEK, GDYŻ NP. WIELU MIESZKAŃCÓW WSI WŁĄCZYŁO SIĘ AKTYWNIE DO WSPIERANIA POWSTANIA W 1863 ROKU ' DZIĘKI NARODOWO NASTAWIONEJ LUDNOŚCI PRZEŁĘKU, PRZEZ WIEŚ PROWADZIŁ PRZEZ GRANICĘ KONSPIRACYJNY KANAŁ PRZERZUTOWY BRONI I LUDZI DO OBJĘTEGO POWSTANIEM KRÓLESTWA POLSKIEGO ✊🇵🇱 ZA PROPAGOWANIE HASEŁ POWSTAŃCZYCH ARESZTOWANY ZOSTAŁ ŁĘCKI PROBOSZCZ KS. RUDOLF GAWRZYJEWSKI, DO NIDZICKIEGO WIĘZIENIA TRAFIŁ RÓWNIEŻ CHŁOP O NAZWISKU PURZYNA, U KTÓREGO ŻANDARMI PRUSCY ZNALEŹLI BROŃ PRZEZNACZONĄ DLA POWSTAŃCÓW ' ZE SWOIM PATRIOTYCZNYM NASTAWIENIEM I DOTYCHCZASOWĄ PRACĄ DLA POLSKI KS. MOSIŃSKI WPISAŁ SIĘ W TĘ TRADYCJĘ, SKUTECZNIE JĄ KONTYNUUJĄC, ZWŁASZCZA NA NIWIE SPOŁECZNO - KULTURALNEJ 🇵🇱 W LATACH NALEŻAŁ DO TOWARZYSTWA NAUKOWEGO W TORUNIU, A OD ROKU 1905 BYŁ CZŁONKIEM STOWARZYSZENIA STRAŻ ' JAK JUŻ WCZEŚNIEJ PISAŁEM PRZEŁĘKIEM PRZEZ STU LECIA WŁADAŁY ZNANE POLSKIE RODZINY RYCERSKIE I SZLACHECKIE: ROŚCISZEWSKICH, BAGIŃSKICH, BALICKICH, BARTKOWSKICH I POMIANÓW ' GDY DZIEDZICEM ZOSTAŁ EWANGELIK RYMER, UFUNDOWAŁ ON W POROZUMIENIU Z KS. W. MOSIŃSKIM NOWY KOŚCIÓŁ PW. PRZEMIENIENIA PAŃSKIEGO, JAKO WOTUM DZIĘKCZYNNE ZA UZDROWIENIE CÓRKI MAGDY ' WYBUDOWANO GO W LATACH W MODNYM WÓWCZAS STYLU NEOGOTYCKIM, JAKO BUDOWLĘ CEGLANĄ NA PODMURÓWCE KAMIENNEJ ' WZOREM DLA BUDOWLI BYŁA BRYŁA KOŚCIOŁA PW. ŚW. WOJCIECHA W DZIAŁDOWIE ✊ HA 🇵🇱 KATOLICKI KOŚCIÓŁ PARAFIALNY W GR. LENSK POSIADAŁ DWA NIEZWYKŁE DZIEŁA SZTUKI I HISTORII: OŁTARZ GŁÓWNY I PŁYWAJĄCEGO ANIOŁA NA POŁUDNIOWEJ ŚCIANIE ' PROF. DR ANTON ULBRICHT OCENIŁ: '' DUCH ARTYSTYCZNY PRZENIKA SIEDZĄCE ANIELSKIE POSTACIE W GŁÓWNEJ OPOWIEŚCI OŁTARZA, KTÓRE ZDRADZAJĄ WIELKĄ UMIEJĘTNOŚĆ, W STRUKTURZE, RUCHACH I SZCZEGÓŁACH, ZWRACAJĄC UWAGĘ NA RUCHY RAMION, ZWŁASZCZA RĄK, I INNY WYRAZ UMYSŁU JAK WSZYSTKO POWINNO SŁUŻYĆ SENSUALIZACJI MYŚLI, UCZUĆ RELIGIJNYCH ... ” C.D.N......

Zagadka 😉 W którym roku przestal działać młyn ksiażęcy w Burkacie 🤔Dodam że młyn w Burkacie w pewnym okresie swojej żywotność pelnił rolę młyna prochowego 😉 1415 roku Wielki Mistrz krzyżacki Michał Kuchmeister zapisał młyn w Burkacie Ottonowi von Kikollowi 😉Według rejestru z 1593 roku młyn w Burkacie pracował zarobkiem 31 szelągów , 21 szelfi ziarna ' Pierwsze młyny wodne na ziemiach polskich pojawiły się w XII wieku, wraz ze sprowadzeniem z Francji, Nadrenii, Saksonii, Turyngii i Danii zakonu Cystersów, m. in. Jędrzejów 1153, Łekno 1153. Lubiąż 1163, Kołbacz 1173, Oliwa 1186, Sulejów ok. 1190 i wiele dalszych ' Najstarsze ślady młyna z XIII wieku odkryto we wsi Otalążka koło Grójca Mazowieckiego, na byłych terenach zakonu cysterskiego w Sulejowie ' Interesującym jest fakt, że najstarszy zabytek pisany, zawierający pierwsze znane zdanie w języku polskim, wiąże się z wyrobem mąki ' Przytoczone jest ono w spisanej po łacinie Księdze Henrykowskiej z 1270 roku i odtworzone fonetycznie brzmi: " Daj, ać ja pobruszę pomielę, a ty poczywaj " Są to słowa chłopa do swojej żony, mielącej ziarno w ręcznych żarnach ' Zdjecie przedstawia mlyn wodny

Massowów 😉

Dodatek do wsi Narzym czyli TAJEMNICE TAJEMNIC Narzym C-269 CYPEL !!! DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM 😉

...CZĘŚĆ XXV Grodzisko określane jako Zamczysko ' Działdowo i okolice - Historia nieznana ' Dziś rzadko kto już pamięta, że na końcu wsi na terenie byłego Państwowego Gospodarstwa Rolnego znajdowały się ruiny byłej osady krzyżackiej ' Już od najdawniejszych czasów pojawiały się tu grupy ludzkie łowców i zbieraczy ' Przybywały tu w poszukiwaniu lepszych terenów bytowania ' Dowodem na to są znaleziska w okolicy Brodowa, Kurek i Księżego Dworu ' Pierwsze badania archeologiczne zostały przeprowadzone na terenie Narzymia w latach 1903 i 1913 przez archeologów niemieckich, jednak zostały one przerwane wybuchem wojny ' Przez lata polscy badacze sugerowaliby w pierwszej kolejności zbadać całość tzw '' wzgórze zamkowe ” Jest to teren, na którym są zabudowania po byłym Państwowym Gospodarstwie Rolnym, park pod dworski oraz przylegający do niego od strony południowo -wschodniej cypel z ruinami budowli kamienno ziemnej nazywane później stanowiskiem badawczym ' Cypel położony jest w dolinie rzeczki Dwukółki, na południe od dawnych zabudowań dworskich w Narzymiu nad stawem obecnie zabagnioną łąką ' Jest to kolista wyspa kępa, o średnicy około 45 m, wyniesiona średnio o niecałe 2 m ponad otaczające mokradła ' Od strony północnej, na której ulokowano dwór, oddziela ją fosa o szerokości około 8 -10 m ' Od strony południowo - wschodniej, już w czasach współczesnych usypano groblę ' Kilka lat temu częściowo zlikwidowano pozostałości stawu po stronie wschodniej wyspy powstało tam dzikie wysypisko śmieci ' Od niepamiętnych czasów kamienie z tego gruzowiska były źródłem materiału budowlanego dla mieszkańców wsi ' W 1927 roku, dzierżawca domeny Feliks Janowski podczas budowy grobli stawów rybnych wywoził z opisanego wyżej miejsca kamienie i ziemię ' Podczas tych prac odnalezione zostały przedmioty, które Janowski przekazał Muzeum Mazurskiemu w Działdowie ' Dalsze dzieje tych okazów nie są znane, ponieważ zasoby Muzeum zostały utracone podczas II Wojny Światowej ' W latach 1927-1929 Emilia Sukertowa Biedrawina z uczniami Seminarium Nauczycielskiego wykonała kilka zdjęć tego obiektu ' W 1965 roku częściowe badania przeprowadzili archeolodzy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu W. Matuszewska Kola i A. Kola ' Wykonali oni wykop o wymiarach 1 x 2 m, w którym stwierdzili obecność mocno zniszczonych i przemieszanych warstw średniowiecznych i nowożytnych, zawierających gruz ceglany, kamienie, materiał ceramiczny oraz szczątki organiczne ' Z powodu dużej miąższości warstw nie osiągnięto calca ' Jeszcze w końcu lat siedemdziesiątych prof. E. Kowalczyk z Uniwersytetu Warszawskiego widziała tu pozostałości ceglanych stropów podpiwniczenia wiadomość ustna ' Stanowisko było i jest niszczone przez okolicznych mieszkańców, którzy wykorzystują tutejszy kamień jako materiał budowlany oraz okresowe wylewy Dwukółki ' Na zlecenie władz gminnych w 2002 roku, wybierano ziemię i gruz ze stanowiska w celu umocnienia przerwanej przez wodę grobli ' Geneza wsi, a także jej nazwa nie została dotychczas dostatecznie wyjaśniona ' Poza '' grodziskiem '' na wyspie we wsi znajdują się jeszcze dwa interesujące obiekty zabytkowe ' Ceglany kamienny kościół datowany na II połowę XIV wieku, oraz niewidoczne dziś na powierzchni pozostałości murowanego pieca cegielnianego ' Piec ten był badany przez archeologów niemieckich w 1913 roku ' Datowano go wówczas na XIV wieku i zasugerowano, że powstał w celu wybudowania kościoła i grodziska na wyspie ' Tajemnice Grodziska zostały ujawnione 2003 roku gdzie w miejscu byłych ruin osady średniowiecznej tzw. Grodziska Znaleziono ok. 2812 fragmentów naczyń ' Wstępnie naczynia te datować można na XIII, XIV i XV wiek ' W czasie tych badań odnaleziono łącznie 143 przedmioty żelazne min. 25 fragmentów będących prawdopodobnie pozostałościami dwóch naczyń 6 +15, 15 gwoździ, 2 haki, fragmenty 2 ogniw, dwa nożyki, 1 nit, fragment siekiery i 2 groty bełtów z tulejami ' Wykopane zostały również fragmenty kafli piecowych ' Przebadano ogółem 11 jednostek badawczych 10 wykopów i 7 odkrywek ' Znaleziono ok. 8358 fragmentów ceramiki naczyniowej oraz 123 przedmioty metalowe ' Zbiór kafli piecowych liczy 1399 sztuk ' Wykopano również 40 fragmentów wyrobów ze skóry prawdopodobnie fragmenty obuwia oraz kawałki szkła fragmenty kielichów i butelek ' Najciekawsze jest miejsce przykoscielne bo sam kosciół i cmentarz to wielkie tajemnice tajemnic skrywane przez wieki ! Sama Narzymski kosciółek to tajemnice płyt i tablic nagrobkowych gdzie pogrzebany został hrabia Hans v.d. Oelsnitz zmarły w roku 1817 a nad jego grobem na wewnętrznej ścianie umieszczona została tablica nagrobkowa z herbem hrabiego i napisem w języku niemieckim '' Nagrobek Hrabiego v.d. Oelsnitza spadkobiercy dóbr iłowskich urodzonego w dniu 20 maja 1764 , zmarłego w dniu 13 września 1817 ' z wierszem '' Jeżeli płynącą z serca wolą śmiertelnika jest pojednanie się z Bogiem to wolą Bożą jest, że płaczemy nad Twoimi prochami ''Niech uspokoi się nasz płacz,żyłeś po to,by dla Błogosławionej wieczności umrzeć '' Twoja osierocona żona i dzieci '' Czy znajdowały się tam jeszcze inne tablice tego już nie wiemy ' Wśród ludności wiejskiej krąży opowieść że znajdowały się tam liczne tablice zapewne właścicieli z rodu Bartnickich i Narzymskich herbu Dołęga władali Narzymiem w latach 1466 - 1585 z których wywodzi się mazowiecki senatorski ród Narzymskich ' Przy kościelny cmentarz i tablice z wnętrza kościoła zostały zdewastowane przez Polaków w roku 1945 w odwecie za lata niewoli i upokorzeń ludność polska zatarła ślady życia i kultury narodu niemieckiego ' Co do Grodziska to całe Grodzisko miało kształt stożkowy gdyż udało się zlokalizować fundamenty pierwotnej zabudowy i prawdopodobnie zabudowa była okrągłą wieżą ' Wieża była elementem która była wykorzystana do dalszej zabudowy i powiększeniu wyspy ' A same Grodzisko było siedzibą rycerską przekształconą pózniej w zamek lub w dwór ' Jej pierwszym właścicielem i budowniczym był najprawdopodobniej Menczel Menczelinus ,któremu nadano te ziemie w XV wieku ' Do dnia dzisiejszego zachował się dokument potwierdzenia tego nadania z 1371 roku ' WUOZ W Olsztynie '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM 😉

...CZĘŚĆ XXIV Wola Pruska czyli PURGAŁKI ✊Dokument założycielski Wolli zaginął, pierwsza wzmianka dokumentalna pochodzi z 1411 roku ' Pochodzenia nazwy Prugałki można tłumaczyć na wiele sposobów: fonetyczna pochodna słowa pól - ganki , po wyjściu z obszaru wielkich lasów ukazywał się obszar pól, ganek - przedsionek, przedpole ' Widok, ujrzenie, oczy -gałki po wyjściu z lasu pól 😉Dosłowna pisownia wskazuje na pochodzenie francuskie: Pierwszy człon wyrazu fr. Pur - ysta - przenośnie człowiek o bardzo surowych zasadach moralnych. pullus - łac. kurczątko itd... Końcówka wyrazu –gal, galo, galki w złożeniu Francja, francuski - od Galii dawnej Francji ' Zwrot wyrazu w konstrukcji składniowej przejęty z jęz. Francuskiego - łac. gallus - kogut, symbol Francji - gala - układy, skupiska ' Cytując E. Sukertową-Biedrawinę z jej, '' Przewodnika krajoznawczo -historycznego ” Purgałki były wsią szlachecką założoną w XVIII wieku ' Nazwa Purgałki jest staro - polska, oznacza ślizgawki ' Wyrabiano tam w dużej ilości płótna i chodniki -pasiaki ' '' Monografię wsi Purgałki '' opracowali w roku, 1930 słuchacze Seminarium Nauczycielskiego w Działdowie - E. Zakrzewski i Bolesław Świgoń ' Opracowanie to powstało na podstawie Kroniki Szkolnej prowadzonej przez nauczyciela miejscowej szkoły Antoniego Nehringa, oraz opowieści jednego z najstarszych w tamtym okresie mieszkańca Purgałek 86 -letniego Antoniego Szymańskiego : Pierwsze wzmianki o tym terenie z nazwą Wola Purgalska pochodzą z roki 1735 ' Założenie wsi Purgałki datuje się ok. roku 1820 ' Nastąpiło to na obszarze lasów o całkowitym areale ok. 3000 mórg magdeburskich należących do '' Dóbr Rycerskich Białuty '' Pewien obszar z tych posiadłości przeznaczono do wycinki, karczowania i sprzedaży ' Po wykarczowaniu zainteresowanego terenu osiadło tam 4 rolników: Rybka, Krajewski i 2 braci Falkusów ' To oni założyli pierwszą kolonię i w takim składzie zamieszkiwali przez ok. 50 lat ' Następnie gospodarz Rybka odsprzedał część gruntów Michałowi Jankowskiemu, który założył w Purgałkach 5 zagrodę ' Okło roku 1870 sąsiednia wieś Wola sprzedała część roli przy Purgałkach nowym 3 gospodarzom, którzy założyli nowe siedliska ' Okło roku 1895 powstają nowe zagrody, których właściciele wykupują ziemię od pobliskich wsi: Brodowa, Chorapia, Ilowa ' W okolicach Purgałek posiadała swoją rezydencję rodzina Gersdorffów, lecz brak jest jakichkolwiek informacji kiedy doszło do jej założenia ' Wiadomo, że Krzysztof Gersdorff odziedziczył w wieku 26 lat majątek po ojcu i jako rotmistrz od roku 1724 pełnił urząd starosty w Działdowie ' Krzysztof ma co najmniej jednego syna Carla Ferdynanda ur. w 1747 roku, który odziedziczył rezydencję w Purgałkach, oraz podobnie jak jego ojciec był zarządcą folwarków państwowych na naszym terenie dzierżawiąc majątki w Białutach i Narzymiu ' W roku 1899 powstała w Purgałkach szkoła jednoklasowa którą założył narzymski pastor August Horn ' Mieściła się w domu gospodarza tej wsi Friedrycha Rybki, a nauczycielem do roku 1902 był Ebert ' Pastor Horn powołał Stowarzyszenie Budowy Szkoły w skład którego weszli: Michael Rybka Rippka i Janke - gospodarze z Purgałek oraz gospodarze z Chorapia - Gustav Drupiewski i Johann Kuhlmann który był skarbnikiem stowarzyszenia ' W roku 1902 pobudowano w Purgałkach nowy budynek szkolny, na budowę którego gmina Purgałki zaciągnęła pożyczkę długoterminową w banku w Królewcu na sumę 6000 marek ' Budynek szkolny usytuowany na planie wydłużonego prostokąta wzniesiono z czerwonej, klinkierowej cegły posadowiony na fundamencie z kamienia ciosanego ' Dach o konstrukcji drewnianej dwuspadowej pokryty dachówką holenderską ' Przy szkole wzniesiono budynek gospodarczy, drwalik i ubikację ' W nowo wybudowanej szkole rząd niemiecki powołał nauczyciela niemieckiego Ottona Priczkulita pracującego do roku 1906, następnie nauczycielem był Fryderyk Kielch i jego żona z Olsztyna ' Po przekazaniu wsi Polsce w 1920 roku, nauczycielem zostaje Karol Wróbel z Soch 5 II 1921 roku, p. Tuschik zastepca inspektora szkolnego w Działdowie wręczył nominacje na kierownika szkoły Karolowi Małlkowi w przygranicznej wsi, Purgałkach,była to jego pierwsza praca na posadzie nauczyciela, który mieszkając w rodzinnym domu oddalonym o 3,5 km. Brodowie tak relacjonował swoje wspomnienia: '' Po udaniu się do Purgałek do sołtysa zwołałem naradę z udziałem przedstawicieli byłego dozoru szkolnego, wybraliśmy sprzątaczkę szkoły, zapewniliśmy sobie opał, zebraliśmy wspólnie 20 cztero - osobowych ławek szkolnych porozrzucanych po całej wsi ' Odszukaliśmy też jedną małą tablicę ścienną ' Na miejscu była jedna szafa, pożyczyliśmy stół i krzesło od sprzątaczki i tak skompletowaliśmy umeblowanie ' Sołtys ściągnął spisy dzieci szkolnych, należących do naszego obwodu: z Purgałek, Chorapia i Prusek ' Dzieci było 72, były wszystkie roczniki dzieci od 7 do 14 lat, przeważnie dzieci mazurskie ' Były 4 dzieci nie mazurskie: 4 - lo letnia dziewczynka z Prusek i 3 dzieci od 9 do 13 lat p. Ratajczaka, żandarma przygranicznego z Purgałek '' W szkole uległa zniszczeniu przez posterunek wojskowy kronika szkolna prowadzona przez byłego nauczyciela niemieckiego Kielcha oraz dokumenty dzienniki i księgi szkolne ' Na wiosnę znaleźli się ludzie którzy zaczęli buntować swoje dzieci, napisali skargę do inspektora szkolnego na nauczyciela, Karola Małłka że jest niedouczony, ewangelik i domagają się we wsi katolickiego nauczyciela ' W tej sprawie inspektor szkolny odpisał iż skarga złożona na nauczyciela w Purgałkach pozbawiona jest wszelkich podstaw prawnych, a do odpowiedzialności karnej winni być pociągnięci właśnie ci którzy złożyli fałszywe zeznania ' Po tym uspokoiło się w Purgałkach '' Początek tzw. akcji niemieckiej na tych terenach sięga drugiej połowy 1920 roku, kiedy to na skutek błędnych posunięć ówczesnych przedstawicieli władz polskich, ludność mazurska została odepchnięta od życia publicznego i nie dopuszczona do współrządzenia ' Obszar ziemi należący do mieszkańców tej wsi w roku 1930 to areał ok. 270 ha. Pogłowie inwentarza żywego w tym okresie to: 27 koni, ok. 70 szt. Bydła, ok. 180 gęsi, 250 kur, 150 kaczek i 90-100 świń ' Ludność 129 mieszkańców, z tego 25% wyznania ewangelickiego uczęszczający do kościoła w Narzymiu, pozostali mieszkańcy to katolicy należący do parafii Białuty ' Pomimo położenia wsi w sąsiedztwie rzeki Nidy i zasobności w obszary łąk ich właścicielami byli gospodarze z Janowa, Białut i Iłowa ' Kilku mieszkańców tej wsi dorabiało przy kopaniu torfu na miejscowych łąkach, gdzie eksploatowało się ten surowiec na dużą skalę, jak też uzysku opału z karp w lasach białuckich ' Stąd wywodzili się też pracownicy zatrudnieni przez Spółkę Wodną w Działdowie przy sezonowym czyszczeniu koryta rzeki oraz rowów melioracyjnych ' Po wybuchu wojny w 1914 roku, do Purgałek wkroczyli Rosjanie, wracając tam kilkakrotnie ' Spalili dom Wilhelma Waśniewskiego a przestraszeni mieszkańcy uciekali aż w okolice Dąbrówna ' Rosjanie zabrali z Purgałek Wilhelma Węcławskiego którego wywieźli na Sybir w okolice Irkucka gdzie ożenił się z rosjanką i powrócił do Purgałek ' W okresie międzywojennym w Purgałkach zamieszkiwały następujące rodziny: Jankowscy dwie rodziny, Janke, Krajewski, Borowski, Waśniewscy dwie rodziny, Świniarscy, Jaworowicz, Dropiewscy, Góralscy, Węcławscy, Falkus, Weis ' Jednym z przykładów stosunków polsko - niemieckich był przypadek : Żołnierz polski stacjonujący na posterunku granicznym w Purgałkach zastrzelił omyłkowo na granicy przy rzece Nidzie obywatela niemieckiego, starego Krajewskiego z Sarnowa ' Widząc że popełnił wielki błąd przeszedł przez rzekę i przeciągnął trupa na polska stronę, aby upozorować swą niewinność i uzyskać dowód, że miał do czynienia z przemytnikiem niemieckim ' Tymczasem stary Krajewski nie szmuglował, tylko oglądał trawę na swojej łące przylegającej do granicy i rzeki ' Chciał się przekonać czy ją można już kosić ' A żołnierz myślał, że Krajewski znajduje się po stronie polskiej, widocznie zdrzemnął się czy zagapił, celnie strzelając zabił go ' Sprawa stała się głośna, spowodowała wymianę not dyplomatycznych, zajęła się nią komisja międzypaństwowa, która stwierdziła pomyłkę żołnierza i zgon starca. jako nieszczęśliwy wypadek ' Trzeba było pochować trupa ' Pogrzeb odbył się na cmentarzu w Brodowie ' Byli krewni zabitego zza miedzy oraz dużo ludzi z naszej polskiej strony ' Chował go stary superintendent Barczewski ' Ceremonia pogrzebowa prowadzona była od początku do końca po polsku, a ważnym było to, że głoszący mowę pogrzebową wziął w obronę polskiego żołnierza ' Dowodził iż jest on niewinny, gdyż spełniał tylko swój obowiązek żołnierski i nie można mieć do niego żadnej pretensji ' '' Tak Bóg chciał '' zakończył mowę ' Barczewski pozostawał on w zażyłych stosunkach z katolickim proboszczem Doroszewskim ' O prawnych sankcjach tego incydentu źródła nie podają ' Po roku 1945 w Purgałkach zamieszkiwały następujące rodziny: Goliatowscy, Borowscy, Waśniewscy, Kochańscy, Kordalscy, Łukas, dwie rodzinyLipińskich, Bucholc, dwie rodziny Żuralskich, Jankowscy, Piaseccy '

DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM 😉

...CZĘŚĆ XXII Iłowo - Osada daw. Iłowo, niem. Illowo

1403 roku Piotr Bażyński von Baysen poprosił Konrada von Jungingena o dokument lokacyjny na 60 włók w Iłowie,przedstawiając wielkiemu mistrzowi dwa przywileje na dwa jedno nadanie ' Jednak majątek powstał z pewnością z 40 łanów zapisanych w 1371 roku,gdzie leżał drugi,który musiał obejmować 20 włók,tego dziś nie wiemy ' Możemy sie domyślać że polożony był między Białutami a Iłowem i liczył 20 włók dobra Sochy, jednak jeszcze w 1437 roku wymieniono go jako majątek na prwaie pruskim i dopiero pózniej należały po części do Iłowa, po części do Białut 😉

Część I Iłowo nazwa miejscowości jest pierwotna, występuje bowiem już w XIV wieku z pisownią Ilowo, a także Gilowo, Gylowo, ,Jiłowo🤔🤔🤔🤔 Jiłowo należy też interpretować jako nazwę topograficzną od wyrazu " ił ", gdyż takie podmokłe jest całe wzniesienie Mławskie ' Występuje również wywodzenie nazwy od nazwiska " Ił " Nazwa niemiecka wsi Illowo ' Miejscowość leży przy linii kolejowej nr 9 Warszawa - Gdańsk ' Od 1260 r. ziemia ta należała terytorialnie do zakonu krzyżackiego ' W 1403 roku właścicielem Iłowa był polski rycerz Piotr Bażyński ' Piotr Bażyński był sędzio ziemskim w Dąbrównie, i właściciela m.in. Elgnowa, brat Aleksandra, Gabriela i Ścibora ' Do ich dóbr należały w ok. roku 1450 m.in. Bażyny, Osiekowo, Kadyny, Gąsiorowo, Lubajny, Iłowo, Perklice, Pagórki, Ostrogóra czy Leszcz ' Wraz z sekularyzacją zakonu krzyżackiego w 1525 roku Iłowo stało się częścią protestanckich Prus Książęcych ' Z Iłowa pochodził ród Iłowskich, którzy władali majątkiem jeszcze w XVII wieku ' W 1602 roku Iłowo należało do Stanisława z Iłowa oraz jego żony Zofii z domu Zelskiej ' Kolejni właściciele Iłowa, Piotrowicze, posiadali również Kraszewo ' Stanowiąca od 1701 roku część Królestwa Prus wieś utraciła graniczne położenie wraz z II rozbiorem Rzeczypospolitej w 1793 roku ' Od 1807 roku przebiegała tu jednak ponownie granica Prus i Księstwa Warszawskiego, zaś od 1815 roku granica prusko - rosyjska ' Wracajc do omawianego zarysu to obszar Iłowa to teren płaski z nielicznymi pagórkami leżący na wysokości około 160 m, tylko Góra Dębowa sięga 177,4 m n.p.m. Podłoże piaszczysto - gliniaste ' Ponad 40% powierzchni w części południowo - zachodniej obszaru pokrywa zwarty las sosnowy 👍👍👍 Cały obszar położony na północ od Iłowa to teren odkryty o charakterze rolniczym ' Teren wsi Iłowo, położonej na obszarze Działdowszczyzny, zamieszkany był pierwotnie przez pruskie plemię Sasinów ' Co do kościoła to najbliższy kościół katolicki znajdował się w Narzymiu, tam zatem mieszkańcy Iłowa chodzili na nabożeństw ' Po sekularyzacji dóbr krzyżackich i wprowadzeniu luteranizmu jako religii państwowej w Prusach Książęcych, Iłowo liczące 46 włók zostało włączone do parafii ewangelicko - augsburskiej w Narzymiu ' W 1591 roku wśród studentów uniwersytetu w Królewcu odnotowano Alberta Iłowskiego " Mazovitę ", syna właściciela Iłowskiego majątku ' Na całej ziemi Działdowszczyzny właściciele Polacy ściągali do swych majątków również innych polskich rycerzy i szlachciców ' W 1602 roku polskimi szlachcicami w Iłowie byli Stanisław z Iłowa oraz jego żona Zofia z domu Zelska, krewny jej Wincenty Zelski był synem Stanisława, podczaszego Dobrzańskiego ' W tym czasie Iłowscy byli również właścicielami Soch ' Kolejni właściciele Iłowa, Piotrowicze, posiadali też Kraszewo ' W 1820 roku w Iłowie dziesięciu gospodarzy, podczas akcji uwłaszczeniowej, skorzystało z renty ' W końcu XIX wieku rozpoczęto w Iłowie, dla tamtejszych katolików, odprawiać nabożeństwa w prywatnym mieszkaniu ' Pierwsza taka msza św. została odprawiona w 1899 roku ' Potem nabożeństwa były odprawiane co 4 - 6 tygodni w niedziele, na przemian przez księży z Białut i Działdowa ' Od 1902 roku nabożeństwa odprawiali tylko księża z Białut a Iłowo należało do parafii katolickiej w Białutach ' W 1912 roku ewangelicko - unijna gmina Kościelna z Narzymia wybudowała w Iłowie Dom Modlitwy 👍👍👍Cała kaplica publiczna była budowlą murowaną i została wzniesiona ze składek parafian ' Na początku XX wieku w Iłowie mieszkało 416 osób, prawie wyłącznie Polacy 62,5% ewangelicy, 37,5% katolicy ' We wsi była stacja pocztowa, III klasy, szkoła ewangelicka, a w pobliżu wsi dwie gorzelnie ' W grudniu 1914 roku Rosjanie przejściowo zajęli Iłowo i spalili wielki zbiornik nafty, cały gmach stacyjny, urząd celny i pocztowy, połowę zabudowań stacji towarowej oraz trzy budynki kolejowe ' Decyzją traktatu wersalskiego z 1919 roku tereny Działdowszczyzny zostały włączone do odradzającej się Rzeczypospolitej ' Dnia 16 I 1920 roku 0 6°° rano ostatni oddział Grenzschutzu opuścił Iłowo ' Straż obywatelska i pożarna rozpoczęły prace związane z przyjęciem polskiego wojska ' Staraniem Ludwika Piotrowskiego z Janowa, członka Powiatowej Rady Ludowej, zaczęto przyozdabiać stację i wzniesiono bramy triumfalne ' O godz. 9 nadjechał od strony Mławy pociąg pancerny '' Wilk '' oddział wojska oraz delegat rządu polskiego inż. Stanisław Szepetys ' W imieniu rady gminnej przemówienie powitalne wygłosił Franciszek Krajewski, a chór pod batutą nauczyciela z Soch, Karola Wróbla, odśpiewał pieśń " Polska powstała z niewoli " Drugim mówcą był proboszcz z Białut ks. Józef Stock ' Odśpiewano '' Rotę " Wzruszenie było tak wielkie, że płakali wszyscy, podawano sobie bratnie dłonie i ściskano się, obrzucano oficerów i żołnierzy kwiatami 🤔🤔🤔Po uroczystym powitaniu większość wojska odjechała do Działdowa, a o 13°° przybyła do Iłowa żandarmeria krajowa i obejmowała poszczególne posterunki ' Wracając do kośćioła Iłowskiego to z inicjatywy proboszcza z Białut ks. Leona Sochaczewskiego w 1924 roku powołano Towarzystwo Budowy Kościoła w Iłowie ' Jego wodniczącym został ks. L. Sochaczewski, zastępcą przewodniczącego gospodarz z Kraszewa Kazimierz Lejmann, kasjerem zawiadowca stacji Iłowo Władysław Mania, a sekretarzem był Teodor Krajewski ' Projekt kościoła sporządził architekt Kwiatkowski z Urzędu Wojewódzkiego w Toruniu ' W celu zgromadzenia środków finansowych uzyskano m.in. zgodę na zorganizowanie kolekt w kościołach województwa warszawskiego w okresie 15 VI -15 IX 1926 roku ' Kościół został wybudowany w 1927 roku ' Jest to budowla murowana, trzynawowa, w stylu neobarokowym, na kamiennych fundamentach ' Wieża kwadratowa ' Prezbiterium zamknięte trójściennie ' W 1938 roku świątynia została otynkowana ' Kościół został poświęcony przez dziekana z Grążaw, ks. Władysława Tymeckiego, dnia 1 S V 1927 roku ' Kurację w Iłowie utworzył ks. biskup Stanisław Okoniewski z dniem 1 IV 1928 roku aktem z dnia 10 III 1928 roku, wyłączając ją z parafii Białuckiej ' Kościół parafialny konsekrował biskup Kazimierz Józef Kowalski w dniu odpustu 7 X 1953 roku ' W okresie międzywojennym do nowo powstałej parafii katolickiej w Iłowie należały następujące miejscowości 1928 roku Iłowo Dworzec, Stare Iłowo, Janowo i Dwukoły 2184 wiernych oraz Kraszewo 154 ' Na terenie parafii były dwie szkoły powszechne ' Pierwsza w Iłowie sześcioklasowa, uczyło się w niej 295 dzieci katolickich 1928 roku, a w 1937 roku na 516 uczniów ogółem było 485 katolików i 31 ewangelików ' Druga szkoła jednoklasowa była w Kraszewie w 1928 roku uczyło się w niej 50 dzieci katolickich ' W latach międzywojennych w Iłowie był pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego przy samej stacji, warsztaty kolejowe, parowozownia, elektrownia, tartak i gorzelnia 👍👍👍👍 Okupacja hitlerowska rozpoczęła się 2 IX 1939 roku od wkroczenia oddziałów niemieckich do Iłowa ' Niemcy Iłowscy jesienią 1939 roku zniszczyli krzyż dębowy przy drodze do Działdowa ' Po kilku dniach przystąpiono do aresztowań wytypowanych wcześniej Polaków tzw. .. '' Operacja Tannenberg " Opis na mojej stronie Maxs Pflaume Google + ' Co do Wikariusza kuracji ks. Leonard Knuth to został On aresztowany wraz z organistą Edmundem Berentem 9 IV 1940 roku ' Początkowo osadzono ich w obozie w Działdowie, a po czterech tygodniach przetransportowano do Sachsenhausen ' Dnia 14 XII 1940 roku ks. L. Knuth został przewieziony do Dachau nr obozowy 22794, gdzie doczekał wyzwolenia ' Po wojnie pracował jako kapelan w ośrodkach polskich za granicą ' Zginął w wypadku 13 VII 1977 roku w USA, w wieku 66 lat ' Co do Plebani to zostaje przejęta przez żandarmerię Niemiecka ' Jesienią 1940 roku władze okupacyjne zamykają kościół w Iłowie i urządzają w nim magazyn mebli rabowanych z okolcznych miast i wsi ' Zanim do tego doszło, żona organisty potajemnie wyniosła z kościoła monstrancję i srebrny, pozłacany kielich, które w swoich budynkach gospodarczych schowali Sikorscy, mieszkańcy Iłowa 👍👍👍👍👍👍 Po wojnie monstrancja i kielich wróciły do kościoła ' Z wyposażenia kościelnego zaginęły dwa kielichy srebrne, pozłacane, puszka pozłacana, sześć lichtarzy, dwa pacyfikały, taca posrebrzana, dzbanek do chrztu, dziesięć ornatów, osiem kap, cztery chorągwie ' Ks. kuratus T. Broniszewski przed wyjazdem ukrył swoje zbiory książkowe, zakopując je na cmentarzu, jednak po wojnie ich nie odnaleziono ' Zniszczeniu uległ również około 1000 woluminowy księgozbiór biblioteki parafialnej ' Zaginęły księgi metrykalne, ślubne i pogrzebowe za okres 1927-1945 ' Czas okupacji Niemieckiej dobiega końca kiedy to styczniu 1945 roku od wybuchu pocisków artyleryjskich został uszkodzony kościół parafialny ' Ucierpiała wieża, bok frontonu i dach ' Co do obozu hitlerowskiego w Iłowie w latach 1941-1945 to zapraszam też na moją stronę 👍 Najciekawszą osobą Iłowa był ks. Edmund Domański 1908 - 1984 urodził się w Rokitnie pow. Sarny na Wołyniu ' Po ukończeniu Gimnazjum Klasycznego Biskupiego w Płocku i sześcioletniego Seminarium Duchownego rozpoczął pracę jako kapłan w Diecezji Łuckiej obecnie Ukraina ' W latach 1935 - 1939 nauczał religii na Wołyniu, najpierw w Szkole Powszechnej we Włodzimierzu, następnie w Starej Hucie i Moczulance ' Po wojnie przybył do Polski i został zatrudniony jako administrator parafii Iłowo ' Tutaj w 1945 roku założył Gimnazjum Mechaniczno - Kolejowe, w którym pełnił obowiązki dyrektora i nauczyciela religii ' W 1947 roku został odwołany z funkcji dyrektora, opuścił Iłowo i został proboszczem parafii Sztutowo koło Sierpca, następnie w Rokiciu koło Płocka, wreszcie w Królewie ' Ks. Edmund Domański zmarł 21 IV 1984 roku w Płońsku ' Ks. Domański jako żarliwy patriota w czasie II wojny światowej oprócz działalności duszsterskiej współpracował z ruchem oporu przeciwko hitlerowskiemu najeźdźcy 👍👍👍👍👍🇵🇱️ W następstwie odniesionych ran utracił wzrok, stąd jego przynależność do Związku Niewidomych Żołnierzy i Inwalidów Wojennych ' Dla uczczenia pamięci i zasług imię ks. Edmunda Domańskiego nadano Zasadniczej Szkole Zawodowej w Iłowie ' Nadanie imienia z udziałem biskupa toruńskiego Andrzeja Suskiego odbyło się 17 V 1996 roku, w pięćdziesięciolecie tej szkoły ' W części II zcharakteryzuję kościół wraz z filmikiem ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱️

DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM 😉

...CZĘŚĆ XXIII

In diesem Jahre wurden dem Forster In Brodau czyli Chorap 😉

Chorap Chorab przysiółek wsi Purgałki w Polsce położona w województwie warmińsko - mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Iłowo - Osada ' Wieś Chorap została założona w XIX wieku ' Nazwa wywodzona jest od biblijnego Korabia, jak nazywano pierwszą na wzgórzu wzniesioną chatę nad basenem dawnego jeziora, które stworzyli w 1480 Krzyżacy wykorzystując mokradła i obfitość wód Nidy ' Budując tamę Kisińską, przyczynili się do powstania sztuczne jezioro, zwanego Miejskim bądź Młyńskim Stawem ' Powierzchnia wynosiła 21 włók ' Powstanie wsi nie posiada udokumentowanych źródeł ' W przeszłości w tym miejscu istniała już od roku 1777 leśniczówka zamieszkana przez leśniczego nadzorującego '' Las Brodowski '' Rewiru Narzym podlegającego Królewskim Lasom w Napiwodzie ' Pierwszym leśniczym był mieszkaniec Brodowa ' W 1820 roku znajdowało się tu jedno gospodarstwo należące do leśnictwa,zapewne więc wspomniana leśniczówka zamieszkana była prawdopodobnie przez 7 osób ' Okło 1840 na prawo od drogi prowadzącej do Prusek stała otoczona lasem stara leśniczówka ' Po wykarczowaniu okolicznego lasu, sprzedaży pozyskanego drewna, uzyskaną ziemię rząd pruski rozparcelował z nadzieją pozyskania osadników ' W związku, że na tę ziemię nie było chętnych, rząd aby zachęcić nabywców zrezygnował z jej opodatkowania ' Z chwilą napływu chętnych do zagospodarowania parceli nadeszła konieczność nadania jej nazwy ' W latach 1819 - 22 chłopi z Narzymia rozpoczęli osadnictwo na gruntach leśnych usytuowanych za Brodowem ' Była propozycja nazwy '' Freiland '' Wolna ziemia ' Tej nazwie sprzeciwił się Kilian mieszkaniec starej leśniczówki na górce ' W sądzie, czy na innym forum gdzie propozycję tej nazwy rozpatrywano miał zaprotestować i powiedzieć, że na taką nazwę '' jego stara '' bardzo by się rozgniewała ' Na pytanie co za stara odpowiedział, że jego stara chałupa co stoi samotnie na górce nad rozlewiskami Nidy, wielkością i wyglądem bardzo podobna do biblijnej łodzi Arki Noego '' Korabia '' Po przyznaniu tej nazwy Niemcy zniekształcili ją na Chorapp, Mazurzy zaś nazywali ją Chorapś ' Wczesne nazewnictwo miejscowości znajduje potwierdzenie w księgach rejestrowych parafii ewangelickiej Narzym AP Olsztyn sygn.1336/2 Zeuf Register bei Narzymschen Kirche ' W rejestrze tym wieś Chorap zapisywano na początku jako Korabch ' Kiedy pierwsze domy remontowano w czasach późniejszych odkryto na kaflach piecowych wyrytą datę rok 1847, co zbiega się z okresem osuszenia sięgającego tych okolic Stawu Kisińskiego ' Mimo to w spisie miejscowości powiatu nidzickiego kreis Neidenburg z 1848 roku, uwzgledniającego nawet dwuzagrodowe folwarki, wieś jeszcze nie występuje, podobnie jak w roku 1861 ' Mogła byc jednakże zaliczana do Brodowa ' Inaczej nazwę tej wsi interpretuje Fritz Gause w '' Geschichte des Amtesder Stad Soldau Marburg/Lachn 1958, s. 25.powtórzył go Max Meyhofer w '' Die Landgemeiden Des Kreises Neidenburg/Ostpreusen, Landshut 1969, s.54. Dowodzą oni, że nazwa ta powstała: '' In diesem Jahre wurden dem Forster In Brodau - einige Scheffelplatze zugesprochen, die den Flurnamen Chrapp fuhrten ' Wnioskować by można, że wymieniony '' scheffelplatze '',to działka ziemi, należąca do leśnictwa, a nadawana w formie tzw. '' deputatu '' pracownikom leśnym ' Te informacje potwierdzały by dane z 1750 roku, kiedy to pracownikom leśnym Rewiru Narzymskiego przydzielano służbowe grunty do upraw prywatnych, a ziemia ta znajdowała się na obszarze łąk nad rozlewiskami rzeki Działdówki ' Ten obszar nadanych działek mógł zawierać nazwę, od której przyjęto nazwę leśniczówki, a następnie samej wsi '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Post powstał dzięki Polni Polskiej z Essen 👍 CZĘŚĆ XX Sraczki czyli Mansfeld Abbał von Kischinen Mansfeldy 😉

DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM 😉

21 lutego 1374 roku,na mocy którygo wielki mistrz Winrych von Kniprode przekazał w pokaznym nadaniu 100 łanów w ziemni sasińskiej czterem braciom : Menzlowi,Henkemu,Gunterowi i Hansowi dóbr w okolicy Narzymia 😉 Ngłówek dokumentu,w którym zapisano Narzimsky zarazu implikuje nam obszar klucza dóbr w okolicy Narzymia z jakim należy idenfikować nadanie ' Wspomniany w dokumencie Menzel najpewniej jest tą samą osobą,która otrzymała nadanie 40 łanów 25 marca 1371 roku,zaś okolice należały do niego już co najmniej od 1350 roku ' Jak wspomniano przy opisie granic wsi Kisiny znajdujemy informację o dobrach Menczils,czyli dzisiejszych Mansfeld 😉 Mansfeldy Mansfeld jako folwark powstały w II połowie XIX wieku, razem z dworem i parkiem ' Mansfeld wieś leży przy drodze wojewódzkiej 544 ' Po prawej stronie tej drogi między Kisinami a Iłowem, w pobliżu szlaku kolejowego Warszawa - Gdańsk E - 65 ' Niewielkie sołectwo na północnym skraju gminy Iłowo - Osada, od 2004 roku, w parafii Narzym,do tego czasu przynależała do parafii św. Wojciecha w Działdowie ' Przeprowadzone w Prusach około roku1862 reformy agrarne doprowadziły do uwłaszczenia na gruntach gminy wiejskiej Kisiny graniczącymi z gruntami gminy Narzym kilku robotników folwarcznych, którzy osiedlając się stworzyli w tej okolicy siedlisko w postaci kilku rozrzuconych zagród noszących do roku 1879 urzędową nazwę Kisinen Abbau Ausbauhofe tzn. Kisiny Wybudowania 😉 Ciekawostką jest, że Mansfeldy kiedyś nazywano Sraczki - wieś o dziwnie brzmiącej współcześnie nazwie ' Siedlisko o nazwie Sraczki została zmieniona jeszcze przed pierwszą wojną światową i już jej nie przywrócono ' Powodem było ubóstwo i bieda osiadłych tam od niedawna robotników folwarcznych ' Nie posiadali jakiegokolwiek inwentarza, a wyznacznikiem zasobności gospodarstwa w tamtym czasie była właśnie wielkość pryzmy '' gnoju '' leżącej na podwórku ' Śmiejąc się, że mieszkańcy siedliska będą zmuszeni sami nawozić swoje pola, czyli '' załatwiać się za stodołą '' nazywano tą obsesyjną nazwą wieś Sraczki ' Niezaradność osadników doprowadziła do porzucania przez nich ziemi i sprzedaży jej bogatszym właścicielom majątków, do których potem najczęściej przechodzili na służbę ' Pierwszym, który wykupił grunty w Sraczkach był posiadacz majątku w Kurkach A. Wach, osadzając tam swego kuzyna E. Wacha ' Właśnie on z żoną Emmą z domu Petzel z Wirzbowa, otrzymując prawo do stałego pobytu w Prusach byli największymi gospodarzami w Sraczkach ' W okresie 1874 - 79 większa część gruntów znalazła się prawdopodobnie na zasadzie wykupu od Wacha, w posiadaniu Constantina Rossera Foshe ' Od roku 1879 w dokumentach urzędowych wymienia się jego nazwisko jako posiadacza majątku ziemskiego w Mansfeldach,obowiązującej do chwili obecnej nazwie wsi ' Na początku używano pisowni o brzmieniu '' Mansfeld Abbał von Kischinen, ale co było rzeczywistym powodem tej nazwy trudno dociec, w potocznym tłumaczeniu można wywnioskować jako ''chłopskie pole '' Około 1905 roku, doszło do zmiany właścicieli, prowadzony wspólnie, odziedziczony przez synów Roberta i Augusta Rosserów majątek wszedł w nieznanych okolicznościach w posiadanie Rudolfa Wintera i Juliusza Radke ' W okresie 1918 - 1945 Mansfeldy to duży majątek ziemski w posiadaniu Rudolfa Wintera ' Posiadłość Winterów to ok. 120 ha. ziemi, okazały, drewniany dwór przy wjeździe do majątku, murowane budynki inwentarskie, zaplecze gospodarcze, 2 duże stodoły i czworaki dla służby ' Prowadzono w nim dużą hodowlę bydła i pokazową uprawę roli, zaprzeczając ubóstwu pierwszych osadników na tym terenie ' Rodzina Winterów uciekła przed wkraczającą Armią Czerwoną, szczęśliwie docierając do Niemiec ' Drewniany dwór został spalony w styczniu 1945 roku ' Pozostały majątek po Winterach władze polskie przejęły mocą dekretu o reformie rolnej ' Ocalałe z pożogi wojennej zabudowania rozebrano bądź rozszabrowano z polecenia i przyzwolenia pełnomocnika ds. reformy rolnej w Działdowie ' Uzyskany materiał budowlany stał się '' wianem '' od nowej władzy dla osiadających się na gruntach podworskich nowych osadniczych rodzin z Nowego Zielunia k/ Bryńska ' Okres powojenny Mansfeld to wieś rolnicza z wzorowo prowadzonymi małymi gospodarstwami kilku rolników ' Obecnie ich następcy zaniechali, tak jak w większości tej okolicy, pracy na roli zajmując się pracą w innych sektorach gospodarki ' Miejscowość ta może poszczycić się zabytkiem przyrodniczo - historycznym w postaci ok. 100 m. alei 32 drzew ' W skład ok.130 letniego drzewostanu wchodzą: 29 lipy drobnolistne i 3 klony polne ' Aleja w Mansfeldach, jako pomnik przyrody zamyka dawny park dworski od zachodu '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

CZĘŚĆ XIX WOLI - WOLLA - GRENZDAMM, BIALUTY - BIALUTTEN, NAPIERKI - NAPIERKEN - WETZHAUSEN 😉 ZANIM RUSZYMY ŚLADAMI ZAPOMIANEJ HISTORII PO KOLEJNYCH WSIACH NASZEGO POWIATU, TO CHCIAŁBYM W TYM OBSZERNYM POSCIE PRZYBLIŻYĆ WAM TROSZKĘ HISTORIĘ PACZKOWSKICH CZY NARZYMSKICH 😉 CAŁY OBSZAR WOLLA I NAPIERKEN, POŁOŻONE BEZPOŚREDNIO PRZY GRANICY Z POLSKĄ, SĄ TYPOWYM PRZYKŁADEM PODZIAŁU PRUS WSCHODNICH PO PIERWSZEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ ' W 1874 ROKU, UTWORZONO POWIAT BIAŁUTEŃSKI ZE WSIAMI : BIAŁUTTEN, DZWIERZNIA, KROKOWO - KROKAU, NAPIERKI - NAPIERKEN I WOLI - WOLLA ORAZ DZIELNICE MAJĄTKOWE BIAŁUTTEN I GRABOWO ' W TRAKCIE TRAKTATU WERSALSKIEGO Z 1919 ROKU, DZIELNICA BIAŁUTTEN ZOSTAŁA PODZIELONA MIĘDZY POLSKĘ A CESARSTWO NIEMIECKIE ' WOLLA I NAPIERKEN PRZYPADŁY DO NIEMIEC, A BIAŁUTTEN DO POLSKI ' WRACAJĄC DO SZLACHETNYCH PANÓW 😉 PACZKOWSKI BYŁ POLSKIM SZLACHCICEM, KTÓRY POPRZEZ MAŁŻEŃSTWO Z ANNĄ SYBILLĄ, CÓRKĄ ALEKSANDRA KOSTKI, WSZEDŁ W POSIADANIE JEDNEJ WSI W STAROSTWIE DZIAŁDOWSKIM ' OSKARŻANO GO O NAJGORSZE WYSTĘPKI, PRZEDE WSZYSTKIM GWAŁTY POPEŁNIANE NA PODDANKACH I ZNĘCANIE SIĘ NAD MAŁŻONKĄ I.T.D...... PACZKOWSKI CZY NARZYMSCY, KTÓRZY W POSIADANIE DÓBR ZIEMSKICH NARZYM I BIALLUTEN ORAZ KILKU POMNIEJSZYCH WSI WESZLI JUŻ W 1540 ROKU, I NA CZĘŚCI Z NICH UTRZYMYWALI SIĘ AŻ DO ROKU 1700 ROKU ' PRZEDSTAWIANI SĄ W LITERATURZE NIE TYLKO JAKO ŹLI GOSPODARZE, PROWADZĄCY RABUNKOWĄ GOSPODARKĘ, ALE I ŹLI SĄSIEDZI, DOPUSZCZAJĄCY SIĘ GWAŁTÓW I RABUNKÓW ' CIĘŻCY DLA SWOICH PODDANYCH, KTÓRZY RATOWALI SIĘ NAJCZĘŚCIEJ UCIECZKĄ, MIELI PRÓBOWAĆ SIŁĄ WPROWADZAĆ KATOLICYZM W SWYCH POSIADŁOŚCIACH PRUSKICH I TAKIM TEŻ UCZYNIĆ KOŚCIÓŁ LUTERAŃSKI W BIALLUTEN ' STAWIAJĄCY OPÓR PASTOR ZOSTAŁ PODOBNO W 1562 ROKU, ZAMORDOWANY ' Z UPŁYWEM CZASU MAJĄTEK NARZYMSKICH, DZIELONY W KOLEJNYCH POKOLENIACH, ULEGŁ ROZDROBNIENIU, A POPRZEZ MAŁŻEŃSTWA DOSTAWAŁ SIĘ W RĘCE PODDANYCH ELEKTORSKICH ' DO 1690 ROKU, W ICH RĘKACH POZOSTAWAŁY JEDYNIE BIALLUTEN, KTÓRE MIAŁA ODZIEDZICZYĆ PO ŚMIERCI JANA JEGO MAŁŻONKA ANNA KATARZYNA VON DER GOLTZ ' NIE CHCIELI DO TEGO DOPUŚCIĆ JEJ PASIERBOWIE ADAM, STANISŁAW I WŁADYSŁAW NARZYMSCY ' PRZEZ DZIESIĘĆ LAT TOCZONO SPÓR, NIE ZANIECHANO ZAJAZDÓW, A KOMPROMIS, NA MOCY KTÓREGO ANNA KATARZYNA POZOSTAŁA PRZY MAJĄTKU W ZAMIAN ZA 800 TALARÓW REKOMPENSATY, ZAWARTO W 1700 ROKU 😉

WRACAJĄC DO OBSZARU KTÓRY WAM PRZEDSTAWIAM, TO JUŻ W 1938 ROKU, NAZWĘ MIEJSCOWOŚCI WOLLA ZMIENIONO NA GRENZDAMM , NAPIERKEN IN WETZHAUSEN ' ZAGINIONY ZOSTAŁ DOKUMENT ZAŁOŻYCIELSKI WOLLI, PIERWSZA WZMIANKA DOKUMENTALNA POCHODZI Z 1411 ROKU ' PODCZAS PIERWSZEJ WOJNY ŚWIATOWEJ ZNACZNA CZĘŚĆ SPŁONĘŁA ' W KOLEJNYM REFERENDUM 100 GŁOSUJĄCYCH GŁOSOWAŁO ZA NIEMCAMI, 2 ZA POLSKĄ ' DZIECI UCZĘSZCZAŁY DO SZKOŁY W KROKAU ' POD KONIEC ERY NIEMIECKIEJ MIESZKAŁO 157 MIESZKAŃCÓW ' KIEDY WOLLA ZOSTAŁA PODBITA PRZEZ ARMIĘ CZERWONĄ, KILKA DOMÓW ZOSTAŁO ZNISZCZONYCH PRZEZ POŻAR ' ISTNIEJĄCY WIATRAK I DWA DOMY CELNE ZOSTAŁY ROZEBRANE, DREWNO SPALONE, A CEGŁY, A TAKŻE ZNISZCZONE DOMY, ZABRANE DO WARSZAWY DO ODBUDOWY '

BIAŁUTTEN , PO RAZ PIERWSZY UDOKUMENTOWANY W 1470 ROKU ' BYŁ POLSKĄ WSIĄ OD WERSALU JAKO BIAŁUTY ' JESZCZE PRZED REFORMACJĄ ISTNIAŁ JUŻ KOŚCIÓŁ, KTÓRY W OKRESIE POREFORMACYJNYM SŁUŻYŁ CZĘŚCI PROTESTANCKIEJ I CZĘŚCI WIARY KATOLICKIEJ JAKO DOM BOŻY, ALE OSTATECZNIE POZOSTAŁ KATOLICKIM ' TYLKO WŁAŚCICIEL ZIEMSKI ALFRED FERDINAND OEHLRICH, PRODUCENT OLEJU MINERALNEGO Z RYGI - BAKU, ZBUDOWAŁ KOŚCIÓŁ PROTESTANCKI W 1905 ROKU ' DODAM TUTAJ JESZCZE, ŻE NA POCZĄTKU XVIII WIEKU,NAWIEDZIŁA LUDNOŚĆ PRUS WSCHODNICH STRASZNA WIELKA ZARAZA KTÓRA ZNALAZŁA SWOJĄ PIERWSZĄ OFIARĘ W BIALUTTEN ' ZARAZA ROZPRZESTRZENIAJĄCA SIĘ Z POŁUDNIOWEJ POLSKI DOTARŁA DO WARSZAWY W 1707 ROKU, A NASTĘPNIE ZBLIŻAŁA SIĘ CORAZ BARDZIEJ DO GRANICY WSCHODNIEJ PRUS ' WŁADZE NAKAZAŁY PODRÓŻNYM Z POLSKI PRZEBYWAĆ PRZEZ DŁUGI CZAS W KWARANTANNIE, ZANIM POZWOLONO IM NA WJAZD DO KRAJU, ICH BAGAŻ ZOSTAŁ ZDEZYNFEKOWANY, A POLSKA GRANICA ZOSTAŁA CAŁKOWICIE ZAMKNIĘTA ' TO NIE POMOGŁO ! W SIERPNIU 1708 ROKU, GRANICA W SOLDAU ZOSTAŁA PRZEKROCZONA, A WIEŚ BIAŁUTTEN ZOSTAŁA ZARAŻONA ZARAZĄ ' PRAWIE CAŁA POPULACJA WSI WYMARŁA W CIĄGU MIESIĄCA '

MIEJSCE, W KTÓRYM NAPIERKEN OTRZYMAŁ FESTIWALE RĘCZNE TO 27 LUTEGO 1484 ROKU ' A W 1938 ROKU ZOSTAŁO PRZEMIANOWANE NA WETZHAUSEN, PONIEWAŻ WIELKI MISTRZ MARTIN TRUCHSESS VON WETZHAUSEN PODPISAŁ TĘ KARTĘ ' W REFERENDUM PO I WOJNIE ŚWIATOWEJ WIĘKSZA LICZBA MIESZKAŃCÓW GŁOSOWAŁA NA POLSKĘ: 202 GŁOSUJĄCYCH NA NIEMCY, 51 NA POLSKĘ, CHOCIAŻ PASTOR STOCK Z BIAŁUTTEN NAJWYRAŹNIEJ BARDZO PROMOWAŁ NOWY KRAJ SĄSIADUJĄCY ' STARY DOM SZKOLNY ZOSTAŁ ZASTĄPIONY W 1887 ROKU,J EDNYM BUDYNKIEM NOWEJ KLASY ' GDY LICZBA UCZNIÓW GWAŁTOWNIE WZROSŁA, UTWORZONO DRUGĄ KLASĘ, KTÓRA JEDNAK OTRZYMAŁA WŁASNĄ KLASĘ DOPIERO W 1910ROKU ' POPRZEZ DODANIE KOLEJNYCH BUDYNKÓW ' W 1923 ROKU, DO OBSZARU SZKOLNEGO DODANO TRZECIĄ KLASĘ ' NA SZCZĘŚCIE KRONIKA SZKOLNA , KTÓRĄ STWORZYŁ STARSZY NAUCZYCIEL SINSKE W 1938 ROKU, ZOSTAŁA URATOWANA ' I ZNAJDUJE SIĘ OBECNIE W ARCHIWUM WSPÓLNOTY POWIATU NEIDENBURG '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

CZĘŚĆ XVII '' KLEIN BORAWSKEN CZYLI BRODOWO 😉 DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM 😉

W ROKU 1371 NADAJE WIELKI MISTRZ WINRYK V.KNIPRODE MIECZYSŁAWOWI MANTZEL I JEGO SPADKOBIERCOM W ZIEMI SASKIEJ ZA DZIAŁDÓWKĄ 40 WŁ.CHEŁMIŃSKICH Z OBOWIĄZKIEM JEDNEJ SŁUŻBY W LEKKIEJ ZBROI ' GRANICA ZACZYNA SIĘ OD DZIAŁDÓWKI,GDZIE TEŻ JEST POCZĄTEK GRANICY PANA KROKOWSKIEGO KROCOFSKY DO DÓBR BIAŁUTY BAYLUTHI, POTEM WZDŁUŻ GRANICY MAZOWIECKIEJ OKOŁO GRANIC ADAMA KULAWEGO SINKENDE ADAM I PANÓW Z PROSZKOWIC I WZDŁUŻ GRANICY BRODOWSKICH DO NIDY 😉 TAK WIĘC DO DÓBR WILDENAUÓW NALEŻAŁA TAKŻE WIEŚ BRODWO,WPSOMNIANA PO RAZ PIERWSZY W 1371 ROKU, A W 1399 ROKU HANS VON WIILDENAU NADAJE MACIEJOWI I JEGO SPADKOBIERCOM 4 WŁÓKI DÓBR SOŁTYSICH W SWOJEJ WSI BRODOWO ' PRAWDOPODOBNIE TO ON ZAŁOŻYŁ TĘ LICZĄCĄ 40 WŁÓK WIEŚ I POSIADAŁ JĄ JUŻ W 1371 ROKU ' SPEKULUJĄC GDYBY BRODOWO WCHODZIŁO W SKŁAD OWYCH 100 WŁÓK Z 1374 ROKU,HANS VON WILDENAU MUSIAŁBY PRZYWŁASZCZYĆ SOBIE UDZIAŁ JEDNEGO ZE SWYCH BRACI ' JEDNAK WILDENAUOWIE,TAKŻE WEDŁUG WYKAZU DANIN Z BRODWA , POSIADALI PONATTO 140 WŁÓK WYMIENIONYCH W LATACH 1371 - 1374 ' W 1429 ROKU,NIKOLAS VON WILDENAU PRZEKAZAŁ BRODOWO ZAKONOWI W ZAMIAN ZA 60 - WŁÓKOWĄ KRZYŻACKĄ WIEŚ CZYNSZOWĄ WYSOKA, A DO TEGO ODDAŁ 20 WŁÓK ZW SWOJEJ WSI KRASZEWO, KTÓRĄ WIĘC ZAŁOŻYLI ZAPEWNE TAKŻE WILDENAUOWIE ' TAK JAK WCZEŚNIEJ PISAŁEM WIEŚ POWSTAŁA W RAMACH KOLONIZACJI POŁUDNIOWYCH TERENÓW PAŃSTWA ZAKONU KRZYŻACKIEGO ' PO RAZ PIERWSZY WZMIANKOWANA JEST W ŹRÓDŁACH Z ROKU 1371 ' Z KOLEI W 1399 ROKU STANOWIŁA CZĘŚĆ WŁOŚCI HANUSZA Z KOZŁOWA, KTÓRY ZAŁOŻYŁ TU WIEŚ CZYNSZOWĄ NA 40 ŁANACH ' PIERWSZYM SOŁTYSEM BRODOWA BYŁ NIEJAKI MIKOŁAJ ' W XV WIEKU BRODOWO PRZESZŁO W RĘCE MIKOŁAJA WILDENAUA, KTÓRY W 1429 ROKU ODSTĄPIŁ WIEŚ WIELKIEMU MISTRZOWI PAWŁOWI VON RUSDORFOWI W ZAMIAN ZA WIEŚ WYSOKA I DODATKOWE 20 ŁANÓW POD KRASZEWEM ' W PÓŻNIEJSZYCH LATACH ROZMIAR MAJĄTKÓW ZIEMSKICH WILDENAUÓW MOŻNA JUŻ USTALIĆ NA PODSTAWIE KOLEJNYCH AKTÓW SPRZEDAŻY I PODZIAŁÓW DZIEDZICZNYCH ' W 1423 ROKU NIKOLAUS, JEDEN ZE SYNÓW PHILIPPA VON WILDENAUA, OTRZYMAŁ OD SWEJ MATKI KATHARINY DOBRA WILDENAU CZYLI NARZYM ' BRODOWO,KRASZEWO I SUNKAU, Z KTÓRYCH JAK WSPOMNIANO W 1429 ROKU PRZEKAZAŁ ZAKONOWI KRZYŻACKIEMU BRODOWO I 20 WŁÓK Z KRASZEWA ' XVII WIEKU TUTEJSZY MAJĄTEK NALEŻAŁ DO MACIEJA CHORĄŻEGO ' BRODOWO WCHODZIŁO W SKŁAD PARAFII EWANGELICKIEJ W NARZYMIU ' SZKOŁĘ WE WSI ZAŁOŻONO W PIERWSZEJ POŁOWIE XVIII WIEKU ' W 1919 ROKU NA MOCY TRAKTATU WERSALSKIEGO WIEŚ PRZYZNANA ZOSTAŁA RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ ' W 1939 ROKU ZNALAZŁA SIĘ POD OKUPACJĄ NIEMIECKĄ ' MOGIŁA WOJENNA DO POMNIKA PRZYMOCOWANA TABLICA O TREŚCI: '' NAUCZYCIEL W BRODOWIE • W LATACH 1912-1914 • KREWNY • AUGUSTYNY MAŁŁEK • Z D. BRAUN MARENSKI • Z SARNOWA '' ŻOŁNIERZ POLEGŁ POD NIEDANOWEM ' WEDŁUG DEHNENA NA MIEJSCOWYM CMENTARZU EWANGELICKIM POCHOWANYCH JEST 3 ŻOŁNIERZY NIEMIECKICH Z 18 PUŁKU PIECHOTY,MUSK. KNOBEL, MUSK. MARTIN, 1 NIEZNANY, ORAZ 1 NIEZNANY ŻOŁNIERZ ROSYJSKI ' PLACÓWKA STRAŻY CELNEJ '' BRODOWO '' JEDNOSTKA ORGANIZACYJNA STRAŻY CELNEJ PEŁNIĄCA W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM SŁUŻBĘ OCHRONNĄ NA GRANICY POLSKO-NIEMIECKIEJ ' NA WNIOSEK MINISTERSTWA SKARBU, UCHWAŁĄ Z 10 MARCA 1920 ROKU, POWOŁANO DO ŻYCIA STRAŻ CELNĄ ' OD POŁOWY 1921 ROKU JEDNOSTKI STRAŻY CELNEJ ROZPOCZĘŁY PRZEJMOWANIE ODCINKÓW GRANICY OD PODODDZIAŁÓW BATALIONÓW CELNYCH ' PROCES TWORZENIA STRAŻY CELNEJ TRWAŁ DO KOŃCA 1922 ROKU ' PLACÓWKA STRAŻY CELNEJ '' BRODOWO '' WESZŁA W PODPORZĄDKOWANIE KOMISARIATU STRAŻY CELNEJ '' DZIAŁDOWO '' Z INSPEKTORATU SC '' DZIAŁDOWO '' W DRUGIEJ POŁOWIE 1927 ROKU PRZYSTĄPIONO DO GRUNTOWNEJ REORGANIZACJI STRAŻY CELNEJ ' W PRAKTYCE SKUTKOWAŁO TO ROZWIĄZANIEM TEJ FORMACJI GRANICZNEJ. OCHRONĘ GRANICY PÓŁNOCNEJ, ZACHODNIEJ I POŁUDNIOWEJ GRANICY PAŃSTWA PRZEJĘŁA POWOŁANA Z DNIEM 2 KWIETNIA 1928 ROKU STRAŻ GRANICZNA ' W STRUKTURACH NOWO POWSTAŁEJ FORMACJI NIE ODTWORZONO PLACÓWKI '' BRODOWO '' STANOWISKOSTARSZY STRAŻNIKANDRZEJ KLUZIAK (2427) BYŁ W 1926 '

Obsada personalna placówki w 1926

• starszy strażnik Andrzej Kluziak (2427)

• strażnik Jan Bukowski (2367)

• strażnik Wojciech Adamski (2322)

• strażnik Michał Frąszczak (2913)

• strażnik Marceli Fagas (2914)

GRZEGORZ PFLAUME ŚLIWECZKA 🇵🇱

CZĘŚĆ XV KURKI W DOLINIE WKRY 😉 '' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊PIERWSZA WZMIANKA O WSI KURKI KURKAU, KURKOWO POCHODZI Z 1350 ROKU 😉 ZWIEŚ NAD RZEKĄ WKRA - MIEJSCOWOŚĆ KURKI POŁUDNIOWEJ CZĘŚCI GMINY DZIAŁDOWO, JEST JEDNĄ Z WIĘKSZYCH, CO DO LICZBY LUDNOŚCI, MIEJSCOWOŚCIĄ NA TERENIE GMINY ' POWIERZCHNIA SOŁECTWA WYNOSI 910,98 HA, CO STANOWI 3,34 % OBSZARU GMINY DZIAŁDOWO ' DAWNA NAZWA WSI BRZMIAŁA '' KURKOWO '' LUB '' KURKOWY '' ISTNIAŁA JUŻ W 1350 ROKU ' NAZWA WSI WYWODZI SIĘ OD PRUSKIEGO BOGA PŁODÓW ROLNYCH KURKA ' KRZYŻACY W 1353 ROKU ZAŁOŻYLI WIEŚ DAMNICKĄ ' ISTNIEJĄCY KOŚCIÓŁ ZOSTAŁ ZBURZONY W CZASIE WOJEN JAGIEŁŁOWYCH ' W 1583 ROKU ZAKON KRZYŻACKI ZAŁOŻYŁ WIEŚ CZYNSZOWĄ NA 60 WŁÓKACH NADAJĄC SOŁECTWO JANOWI ' ŹRÓDŁA HISTORYCZNE PODAJĄ, ŻE W XVI WIEKU WIEŚ ZAMIESZKIWALI POLACY ' W XVII WIEKU WŁAŚCICIELAMI MAJĄTKU BYLI BARTKOWSCY ' NA ZIEMIACH KURKÓW ODKOPANO GRÓB SKRZYNKOWY, WYDOBYTO PRZYPADKOWO URNY ' W OKOLICY KUREK ODNALEZIONO CMENTARZYSKO POCHODZĄCE Z III I IV WIEKU N.E., KTÓRE MOŻE ŚWIADCZYĆ O POBYCIE LUDÓW KULTURY '' WIELBARSKIEJ '' TJ. WSCHODNIO - POMORSKO - MAZOWIECKIEJ ' ZAŁOŻENIE SZKOŁY WE WSI PRZYPADA NA POCZĄTEK XVII WIEKU, DO 1742 ROKU POWSTAWAŁY TZW. '' SZKOŁY KRÓLEWSKIE '', LEKCJE ODBYWAŁY SIĘ W JĘZYKU POLSKIM ' W ROKU 1875 ZOSTAŁ WYKOŃCZONY NOWY BUDYNEK SZKOŁY ' SZKOŁA MIAŁA WÓWCZAS DWIE KLASY I PONAD 80 UCZNIÓW ' W TYM CZASIE NAUCZYCIELEM BYŁ JAN CZUDNOWSKI 1884 ROKU ' W TYM OKRESIE WIELU MIESZKAŃCÓW EMIGROWAŁO DO AMERYKI ' W 1891 ROKU ZAŁOŻONO WE WSI MLECZARNIĘ ' NA TERENIE WSI ZNAJDUJĄ SIĘ OBIEKTY ZABYTKOWE: BUDYNEK SZKOŁY PODSTAWOWEJ - OBECNIE ŚWIETLICA - NR EWID. 59, DZIAŁKA NR 20 ' BUDYNEK Z 1875 ROKU, MUROWANY Z CZERWONEJ CEGŁY, DACH KRYTY ETERNITEM, OBECNIE WYMIENIONE POKRYCIE DACHU NA BLACHODACHÓWKĘ ' CMENTARZ EWANGELICKI - OBIEKT O POWIERZCHNI 0,4 HA STANOWI WŁASNOŚĆ PARAFII EWANGELICKIEJ ' POŁOŻONY ZA WSIĄ ' W REJESTRZE FIGURUJE JAKO TEREN ZIELONY NIEUŻYTKI ' OSTATNI POCHÓWEK W LATACH 1943 - 45 ' OBECNIE TEREN POROŚNIĘTY ZIELENIĄ ' WIDOCZNE ŚLADY PO NAGROBKACH ' CMENTARZ EWANGELICKI - OBIEKT O POWIERZCHNI 0,14 HA STANOWI WŁASNOŚĆ PARAFII EWANGELICKIEJ ' POŁOŻONY W ŚRODKU WSI ' W REJESTRZE FIGURUJE JAKO TEREN ZIELONY NIEUŻYTKI ' OBIEKT NIECZYNNY ' OSTATNI POCHÓWEK MIAŁ MIEJSCE PONAD 70 LAT TEMU ' BRAK ŚLADÓW PO NAGROBKACH ' WE WSI KURKI NIE SPOSÓB OPRZEĆ SIĘ STARYM CHATOM DREWNIANYM TAK RZADKO WYSTĘPUJĄCYM NA TERENIE NASZEJ GMINY DZIAŁDOWO ' KWATERA WOJENNA ZLOKALIZOWANA NA CMENTARZU PARAFIALNYM W CENTRUM WSI, NIEDALEKO BUDYNKU DAWNEJ SZKOŁY ' POCHOWANYCH JEST TU 7 ŻOŁNIERZY ARMII NIEMIECKIEJ,W TYM 4 NIEZNANYCH Z 6. ÜBERPLANM. LANDW. INF. BATL. IV. A.K. ALTENBURG I 1 NIEZNANY BEZ OKREŚLONEGO PRZYDZIAŁU WOJSKOWEGO I 4 NIEZNANYCH ŻOŁNIERZY ARMII ROSYJSKIEJ POLEGŁYCH W LISTOPADZIE 1914 ROKU '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

25 STYCZNIA 1371 ROKU, NA OBSZARZE WCZEŚNIEJ ISTNIEJĄCEJ WSI PAWLIN ZAŁOŻONO ZAKRZEWO 👍 CZĘŚĆ XV PAWLIN NAD NIDĄ CZYLI ZAKRZEWO 😉 '' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊W 1405 ROKU, KOMTUR OSTRÓDZKI FRYDERYK VON ZOLLERN NADAŁ 15 MORGÓW ZIEMI, POŁOŻONEJ NAD DZIAŁDÓWKĄ OD ZAKRZEWA AŻ DO GRANIC WSI GNOJNO I GRUSZKA, HANUSZOWI Z KOZŁOWA 😉ZAKRZEWO NIEM. POLNISCH SAKRAU, OD 3 LUTEGO 1890 ROKU, PRZEMIANOWANY NA KÖNIGSHAGEN, WYSTĘPUJE TAKŻE POD NAZWAMI PAWLIN, PAULIN, SACKRSZEH AN DER DZIALDOWKE, SACKERAW W 1409 ROKU, WIEŚ W POLSCE POŁOŻONA W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM, W POWIECIE DZIAŁDOWSKIM, W GMINIE DZIAŁDOWO ' WIEŚ LOKOWANA W 1371ROKU, KIEDY TO WIELKI MISTRZ WINRYCH VON KNIPRODE NADAŁ PIOTROWI I NIKOSZOWI 12 WŁÓK NA PRAWIE CHEŁMIŃSKIM ORAZ MARCINKOWI I MAĆKOWI PO 12 WŁÓK NA PRAWIE CHEŁMIŃSKIM W PAWLINIE ' W TYM SAMYM ROKU POMIARY WYKAZAŁY 8 WŁÓK NADWYŻKI ' ZIEMIĘ TĘ PODZIELONO MIĘDZY PIOTRA, NIKOSZA I MARCINKA ' W KOLEJNYM PRZYWILEJU WIEŚ FIGURUJE JUŻ POD NAZWĄ ZAKRZEWO ' W POCZĄTKACH XV WIEKU W ZAKRZEWIE MIESZKAŁA LUDNOŚĆ POLSKA ' W XVII WIEKU, WE WSI MIESZKAŁY RODZINY REJTANÓW, PIELGRZYMSKICH I PRZYCISZEWSKICH ' W DOBIE REFORMACJI ZACZĘTO ZAKŁADAĆ SZKOŁY WE WSIACH ' W 1717 ROKU, WPROWADZONO OBOWIĄZKOWE NAUCZANIE DZIECI OD SZÓSTEGO ROKU ŻYCIA ' ZA NAUKĘ DZIECI UBOGICH PŁACIŁA GMINA, A DZIECI SŁUŻBY - CHLEBODAWCY ' SZKÓŁ BYŁO MAŁO, DLATEGO PRZYSTĄPIONO DO ORGANIZOWANIA NOWYCH SZKÓŁ WIEJSKICH ' DO 1742 ROKU. W WIELU WSIACH POWSTAŁY TZW. SZKOŁY KRÓLEWSKIE MIĘDZY INNYMI W ZAKRZEWIE '

Szkołę we wsi założono w pierwszej połowie XVIII wieku ' Zakrzewo należało do tych wsi na Działdowszczyźnie, które najbardziej ucierpiały w wyniku działań wojennych w 1914 roku '

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1857 roku - 104 osoby

• 1933 roku - 256 osób

• 1939 roku - 278 osób

• Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Działdowie ' Cmentarz ewangelicki o powierzchni 0,5 ha, położony na skraju wsi, we wschodniej części obok szkoły,obręb Zakrzewo, działka nr 111 ' Zachowane relikty nagrobków, na skraju szpaler lip ' Ostatnie pochówki miały miejsce w latach 1942 - 1945 roku ' Układ cmentarza nieczytelny, nagrobki zdewastowane '

CZĘŚĆ II RAWTKEWYCZ CZYLI RUTKOWICE ✊

'' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊ RUTKOWICE WIEŚ W POLSCE POŁOŻONA W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO - MAZURSKIM, W POWIECIE DZIAŁDOWSKIM, W GMINIE PŁOŚNICA ' PIERWSZA WZMIANKA POCHODZI Z 1497 ROKU KIEDY TO WIELKI MISTRZ KRZYŻACKI JAN VON TIEFFEN, POTWIERDZA, ŻE ÓWCZESNY WÓJT DZIAŁDOWSKI JERZY BRUCHSES SPRZEDAŁ 40 WŁÓK W RUTKOWICACH CZTEREM BRACIOM, KTÓRZY PÓŹNIEJ PRZYJĘLI NAZWISKO RUTKOWSCY HERBU POBÓG ' TO TYLE WSPÓLCZEŚNIE ' A TAK BYŁO ! PIERWSZA WZMIANKA HISTORYCZNA O WSI RUTKOWICE W NIEKTÓRYCH DOKUMENTACH TO RAWTKEWYCZ I POCHODZI Z 1497 ROKU, KIEDY TO JAN VON TIEFFEN, WIELKI MISTRZ KRZYACKI 1489 -1497, POTWIERDZA, ŻE JERZY TRUCHSES ÓWCZESNY WÓJT DZIAŁDOWSKI Z LAT 1493 -1505, SPRZEDAŁ 40 WŁÓK W RUTKOWICACH, GRANICZACYCH Z WIELKA TURZA, PRIOMA I SKURPIEM, BRACIOM JANOWI JANN, PIOTROWI, NIEMIERZY NIEMIRSZ, WOJTKOWI I PAWŁOWI ' W DOKUMENTACH WSPOMINA SIE TEŻ O BARTNIKACH POSIADAJACYCH BARCIE W LESIE MIEDZY RUTKOWICAMI A PŁOSNICA ' BARTNICY MIELI POZOSTAC PRZY WŁADZY ZAKONU ' NA DOBRACH TYCH CIĄŻYŁ OBOWIAZEK „ SŁUŻBY NA OGIERZE I W PANCERZU ” BRACIA MIELI POCHODZIC Z GOSZCZYNA W POLSCE ' RYCERZE CI UŻYWALI HERBU POBÓG I PRZYJELI NAZWISKO RUTKOWSCY HERBU POBÓG ' W 1542 ROKU RUTKOWICE MIAŁY TYLKO POLSKA LUDNOSC ' W PÓZNIEJSZYCH LATACH WIES RÓWNIEŻ ZACHOWAŁA POLSKI CHARAKTER ' W 1635 ROKU DZIEDZICZYLI TU NADAL RUTKOWSCY ' JEDEN Z RUTKOWSKICH, JAKUB RUTKOWSKI, BYŁ NOTOWANY JUŻ W KONCU XVI WIEKU JAKO STUDENT ALBERTINUM, CZYLI UNIWERSYTETU W KRÓLEWCU ' POSIADŁOŚCI MIELI TEŻ: DŁUGOKECCY, GOCZEWSCY, I PIATKOWSCY ' W KONCU XVIII WIEKU POWSTAŁA TU SZKOŁA WIEJSKA ' W DOKUMENCIE Z 1889 ROKU MOŻNA PRZECZYTAC, ŻE RUTKOWICE TO WIES NA POLSKO - PRUSKICH MAZURACH, POWIAT NIBORSKI CZYLI NIDZICKI, W OKOLICY PAGÓRKOWATEJ, O 1 MILE NA PŁN - ZACH. OD DZIAŁDOWA, PARAFIA KATOLICKA W WIELKIM ŁECKU, EWANGELICKA W PŁOSNICY, O 1 MILE NA PÓŁNOC OD GRANICY KRÓLESTWA POLSKIEGO ' WIES LICZYŁA WTEDY 37 DOMÓW I 182 MIESZKANCÓW, A OBSZAR WSI WYNOSIŁ 248 HA ' W 1921 ROKU NOTOWANO TU 18 DOMÓW I 176 MIESZKANCÓW ' WIEKSZOSC Z NICH, BO 92 OSOBY PODAŁO WIARE KATOLICKA, 83 EWANGELICKA, 1 INNA ' POD WZGLEDEM NARODOWOSCIOWYM 111 OSÓB PODAŁO NARODOWOSC POLSKA, 65 NIEMIECKA ' KSIEGA ADRESOWA Z 1929 ROKU PODAJE, ŻE WŁASCICIELEM ZIEMSKIM W TEJ WSI BYŁ WALTER BAYER 880 HA ' DZIAŁAŁA TU GORZELNIA NALEŻACA DO BAYERA ' SKLEP POSIADAŁ J. RUDA, A KOWALEM BYŁ J. SEDZICKI ' I I II WOJNA SWIATOWA RÓWNIEŻ NIE OMINEŁA TERENÓW RUTKOWIC ' NIE MA JEDNAK DOKŁADNYCH INFORMACJI O LOSACH MIEJSCOWEJ LUDNOSCI W CZASIE DZIAŁAN WOJENNYCH ' PO II WOJNIE SWIATOWEJ WIES RUTKOWICE NALEZAŁA DO UTWORZONEGO W STYCZNIU 1945 ROKU POWIATU DZIAŁDOWSKIEGO, KTÓRY ZOSTAŁ WŁACZONY DO WOJEWÓDZTWA WARSZAWSKIEGO ' W SKŁAD POWIATU WCHODZIŁY DWA MIASTA DZIAŁDOWO I LIDZBARK WELSKI, ORAZ OSIEM GMIN WIEJSKICH: DZIAŁDOWO, FILICE, IŁOWO, KIEŁPINY, LIDZBARK WELSKI, PŁOSNICA, RYBNO I ŻABINY ' POWIAT DZIAŁDOWSKI ZAJMOWAŁ WÓWCZAS POWIERZCHNIE 834 KM ' OD 6 LIPCA 1950 ROKU RUTKOWICE, JAK I CAŁY POWIAT, ZOSTAŁY WŁACZONE DO WOJEWÓDZTWA OLSZTYNSKIEGO ' DNIA L CZERWCA 1975 ROKU W WYNIKU KOLEJNEJ REFORMY ADMINISTRACYJNEJ KRAJU ZLIKWIDOWANO POWIATY JAKO JEDNOSTKI ADMINISTRACYJNE ' RÓWNOCZESNIE ZWIEKSZONO LICZBE WOJEWÓDZTW DO 49 ' RUTKOWICE WŁACZONO DO NOWEGO WOJEWÓDZTWA CIECHANOWSKIEGO ' NATOMIAST OD 1 STYCZNIA 1999 ROKU WIES NALEŻY DO NOWOPOWSTAŁEGO WOJEWÓDZTWA WARMINSKO - MAZURSKIEGO ' NIEDALEKO OD RUTKOWIC ZNAJDUJE SIE CMENTARZYSKO KURHANOWE Z PRZEŁOMU I ERY W. P.N.E. - II W. N.E., KTÓRE ZOSTAŁO WPISANE W 1949 ROKU DO REJESTRU ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH ' 53°17'32.8"N 20°03'43.2"E ZNAJDZIEMY TUTAJ 5 KURHANÓW, OCZYWIŚCIE MOCNO ZNISZCZONYCH ALE WIDOCZNYCH ' DLA TYCH CO NIE MOGĄ TO PROONUJE JE ZOBACZYĆ NA STARYCH MAPACH GDZIE SĄ DOBRZE OZNAKOWANE ' W ODDALI ZNAJDUJE SIĘ CMENTARZ WOJENNY ' USYTUOWANY 2 KILOMETRY NA PÓŁNOCNY - WSCHÓD OD RUTKOWIC, NIEDALEKO OD DROGI DO TURZY WIELKIEJ ' W OPRACOWANIU DEHNENA OKREŚLANY JAKO RUTTKOWITZ, KRIEGERFRIEDHOF BEI THIENDORF ' ZAŁOŻONY NA PLANIE ZBLIŻONYM DO PROSTOKĄTA, Z CENTRALNIE UMIEJSCOWIONYM POMNIKIEM DO KTÓREGO PROWADZI ŻWIROWA ALEJKA ' OTOCZONY NISKIM WAŁEM ZIEMNYM ' POCHOWANO TU 187 ŻOŁNIERZY ARMII NIEMIECKIEJ,W TYM 20 NIEZNANYCH Z INF. R. 44, 3 Z GREN. R. 4, 8 Z INF. R. 45, 4 Z LANDW. INF. R. 2, 13 Z LANDW. INF. R. 9 ORAZ 17 BEZ OKREŚLONEGO PRZYDZIAŁU WOJSKOWEGO, ORAZ 175 ŻOŁNIERZY ARMII ROSYJSKIEJ POLEGŁYCH 27 SIERPNIA 1914 ROKU ' STAN ZACHOWANIA DOSTATECZNY ' POMNIK ODNOWIONY, UKŁAD MOGIŁ CAŁKOWICIE ZATARTY ' NA TERENIE SOŁECTWA POŁOŻONY JEST TEŻ ZESPÓŁ PODWORSKI Z PRZEŁOMU XIX/XX WIEKU, DO KTÓREGO NALEZĄ: PAŁAC DWORSKI MUROWANY Z OK. 1870 ROKU ' GORZELNIA MUROWANA – 1872 - 74 ROKU ' 2 BUDYNKI GOSPODARCZE Z KAMIENIA I CEGŁY Z PRZEŁOMU XIX/XX WIEKU, BUDYNEK GOSPODARCZY Z KAMIENIA I CEGŁY Z POCZATKU XX WIEKU, BUDYNEK GOSPODARCZY MUROWANY Z PIERWSZEGO CWIERCWIECZA XX WIEKU PARK Z DRUGIEJ POŁOWY XIX WIEKU ' WE WSI JEST RÓWNIEŻ ZABYTKOWA SZKOŁA Z KAMIENIA I CEGŁY Z POCZATKU XX WIEKU OBJETA OCHRONA KONSERWATORSKA ' CO DO RUTKOWSCY HERBU POBÓG TO POLSKI RÓD SZLACHECKI BIORĄCY NAZWISKO OD WSI RUTKOWICE ' RUTKOWSCY HERBU POBÓG WYWODZĄ SIĘ OD GOSZCZYŃSKICH Z GOSZCZYNA HERBU POBÓG ' PONIEWAŻ BRACIOM GOSZCZYŃSKIM SPRZYKRZYŁO SIĘ TRUDNE ŻYCIE W SĄSIEDZTWIE KRZYŻAKÓW, ZAKUPILI MIEJSCOWOŚĆ RUTKOWICE, OD KTÓREJ PRZYJĘLI SWE NAZWISKO ' PO JAKIMŚ CZASIE ROZDZIELILI SIĘ NA LINIE GŁÓWNE: PRUSKĄ I KORONNĄ I, POBOCZNĄ, WIELKOPOLSKĄ ' OPRÓCZ RUTKOWIC BYLI W POSIADANIU M.IN. DÓBR PODLESIE KOŚCIELNE, ŁAWICA, SZPETAL, KULINO, SKÓRZNO, KROJCZYN, KREMPA, CHEŁMICA, TUCHORZA, PRĘCZKI, ADAMOWO, SADLINEK, SZCZEPANKI, JAGUSZEWICE, PIECEWO, PŁOWĘŻKA I PIOTRKOWICE '

Rutkowscy skoligaceni byli z wieloma znacznymi rodami m. in.: Wołłowiczami, Skarbkami, Czapskimi, Zielińskimi herbu Świnka, Prażmowskimi herbu Belina, Sokolnickimi czy Mycielskimi '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

CMENTARZ ŻYDOWSKI W DZIAŁDOWIE😉

'' ŚLADAMI PRZESZŁOŚCI NA TROPACH TAJEMNIC '' ✊ W czasach pierwszej i drugiej wojny światowej po lewej stronie tego cmentarza byli chowani żołnierze niemieccy, prawa zaś strona była " żydowska " Ostatni pochówek osoby pochodzenia żydowskiego Minny Pieck, miał miejsce w maju 1939 roku ' W latach drugiej wojny światowej na cmentarzu odbywały pochówki również innych osób innych narodowości ' W drugiej połowie lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku ekshumowano lewą część cmentarza ' Szczątki przeniesiono na cmentarz komunalny " Cmentarz żydowski w Działdowie został założony najprawdopodobniej w II połowie XIX wieku,być może po 1864 roku, na południe od miasta, przy ówczesnej Polnej Drodze Feldweg, dzisiaj ul. Polna ' Powierzchnia cmentarza (0,40 ha) stanowiła regularny czworokąt z centralnie położoną aleją ' W 1911 roku, na obrzeżu nekropolii,od strony dzisiejszej ul. Sienkiewicza wzniesiono dom przedpogrzebowy o wymiarach 7,2 m x 6,4 m, według projektu działdowskich architektów Wiesnera i Josepha ' Został on zniszczony najprawdopodobniej w czasie II wojny światowej ' W archiwach miejskich pojawiają się wzmianki o Żydach, byli to jednak na ogół przyjezdni kupcy ' Wiadomo, że w średniowieczu w mieście istniało przedsiębiorstwo, sprzedające nadwyżki wełny nie wymienionemu z nazwiska Żydowi ' Z lat 1683-87 zachowały się wzmianki o Żydach z Ciechanowa, Mławy, Kowla, Pińska, Żółkwi, Różana i Zamościa, którzy opłacali w mieście tzw. cło żydowskie "Judenzoll " W osiemnastym wieku wzmiankowany jest żydowski neofita, chłopiec o imieniu Christian ' W 1791 roku, z prośbą o zgodę na osiedlenie się w mieście wystąpił żydowski dostawca armii pruskiej, Jakob Itzig ' Po protestach miejscowych kupców, obawiających się konkurencji ze strony Żydów, podanie Itziga odrzucono ' Podobna sytuacja miała miejsce w 1806 roku, kiedy to w Działdowie próbował prowadzić działalność gospodarczą Salomon Natan Mejer z Bieżunia ' Jego wniosek o przyznanie koncesji na handel został przez władze miejskie oddalony ' Stan ten uległ zmianie dopiero na początku XIX wieku ' W dniu 11 marca 1812 roku wydano edykt, który zezwalał Żydom na stałe osadnictwo w Prusach oraz zrównywał ich w prawach z innymi obywatelami ' W 1816 roku w Działdowie osiedlił się Szymon Mejer z Dąbrówna,w języku niemieckim: Gilgenburg ' W ślad za nim do miasta napłynęli inni Żydzi, pochodzący między innymi z poznańskiego ' W 1847 roku w Działdowie powstała gmina wyznaniowa, licząca wówczas " 50 głów ", a w 1862 roku - 109 członków ' Początkowo działdowscy wyznawcy judaizmu odprawiali modły w jednej z izb na terenie miasta ' W 1865 roku w tym celu wynajęto na dziesięć lat kaplicę na zamku, a w 1874 roku wzniesiono synagogę ' Podobnie jak w innych miastach, również w Działdowie Żydzi odgrywali istotną rolę w miejscowej gospodarce ' Trudnili się handlem alkoholem, tekstyliami, szkłem, porcelaną, zbożem ' Członkowie społeczności żydowskiej należeli do najbogatszych mieszkańców miasta ' Niektórzy z nich - jak Samuel i Isidor Buetow - zasiadali w radzie miejskiej ' Niewiele wiemy o historii Żydów w Działdowie na przełomie XIX i XX wieku 🤔🤔🤔🤔 Można przypuszczać, że trudne warunki gospodarcze, pierwsza wojna światowa oraz późniejsze zmiany administracyjne w tej części Europy zmusiły większość z nich do emigracji. Wielu działdowskich Żydów uważało się za obywateli niemieckich ' To przywiązanie spowodowało, że po powstaniu odrodzonego państwa polskiego w 1919 roku, większość z nich zdecydowała się na wyjazd ' Zdarzały się jednak wyjątki, do których należała rodzina Pieck'ów, utrzymujące rozliczne przyjaźnie także z Polakami ' Znany jest też przypadek małżeństwa mieszanego ' Dwa lata przed wybuchem drugiej wojny światowej w mieście żyło już tylko siedemnaście osób pochodzenia żydowskiego ' W 1939 roku, wartość cmentarza szanowano na 3 000 zł. Ostatni znany pochówek odbył się w 1941 roku, grzebano tutaj zmarłych i zamordowanych w obozie w Działdowie ' W 1947 roku, dokonano ekshumacji ofiar okupacji niemieckiej pogrzebanych na terenie cmentarza ' Nekropolia została zdewastowana podczas okupacji niemieckiej w czasach II wojny światowej oraz po wyzwoleniu ' Do dziś na powierzchni 0,3 ha zachowały się jedynie 3 nagrobki, z których najstarszy pochodzi z 1868 roku, oraz ok. 30 ledwo widocznych mogił ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Skoro napisałem troszkę o cegłach i dachówkach, to teraz o Chatach Mazurskich 😉

Śladami przeszłości na Tropach tajemnic Działdowo ' Chaty Mazurskie 🤔🤔🤔Mazury nie posiadają zbyt wielu zabytków architektury murowanej, są natomiast bogate w budownictwo drewniane,przede wszystkim drewniane chałupy z różnorodnymi gankami ' Budownictwo mazurskie jest świetnie zachowane ' Istnieje wiele wsi o harmonijnej zabudowie drewnianej ' Dotyczy to szczególnie biednych terenów, omijanych przez turystów ' Drewno aż po XX wiek było najpopularniejszym materiałem budulcowym z prostych powodów, było dostępne i łatwo poddawało się obróbce ' Powstawały więc drewniane budynki mieszkalne, przemysłowe i obiekty sakralne ' Wśród zabytków drewnianych wymienić można, kościoły, cerkwie, przydrożne kapliczki, chałupy, drewniane zabudowania gospodarskie, karczmy, leśniczówki ' Ze względu na przeważające wpływy zamieszkujących niegdyś Warmię społeczności wyróżnia się architekturę Warmii południowej oraz Warmii północnej ' Budownictwo południowej Warmii nieznacznie różni się od budownictwa mazurskiego ' Na południowej Warmii, tak samo jak na Mazurach budowano chałupy drewniane na ogół jednak większe niż mazurskie, gdyż Warmia posiada żyźniejsze ziemie, była więc bogatsza niż Mazury ' Domy na Warmii południowej cechują się zazwyczaj większą prostotą niż na Mazurach wschodnich, do rzadkości należą np. podcienia szczytowe, narożne czy też ganki ' Zupełnie inaczej wyglądają domy Warmii północnej ' W okolicach Pieniężna i Ornety przeważała ludność wywodząca się z Niemieckich osadników z okolic Lubeki i ze Śląska ' Domy budowane przez nich nie przypominały w niczym domów z Prus Południowych ' Były to rozległe budynki o skomplikowanym nieraz kształcie ' Często kilka technik stosowano do wykonania jednego budynku itd....Czasami przejeżdzając lub odpoczywając w naszej karainie zwrócmy uwagę na elementy ozdobne chat drewnianych,postaram się Was nakierować na godne uwagi takie jak np. Pazdur - zdobiona pionowa deska biegnąca od szczytu dachu i wzmacniająca dwie szczytówki ' Wcześniej była to solidna belka, która pełniła funkcję konstrukcyjną i zdobniczą, a jej rzeźbiona część wystawała nawet do kilkudziesięciu cm ponad szczyt dachu ' Z czasem pazdur stał się zdobieniem charakterystycznym tylko dla terenu Warmii i Mazur ' Ozdoby szczytowe - Deskowanie w " jodełkę " deski ułożone parami po obu stronach pazdura w sposób równoległy do krokwi ' Podział szczytu na dwie poziome części, górny trójkąt i dolny trapez ' W obu częściach można było dowolnie zmieniać deskowanie,pionowe, poziome, skośne, w kwadraty lub w " jodełkę " Ozdabianie ścian zewnętrznych ' W budownictwie drewnianym na Warmii i Mazurach nie tynkowano i nie malowano ścian zewnętrznych, pozostawiając widoczną strukturę drewna ' Wyjątek stanowiły domy stawiane w konstrukcji szachulcowej, których ściany były tynkowane i malowane jednolicie wapnem lub glinką ' Ozdoby drzwi i okien ' Drzwi wejściowe,jako wizytówka domu najczęściej były masywne, mogły być proste, skromne bez elementów zdobniczych w kolorze pociemniałego drewna albo malowane, np. w kolorze ciemnej zieleni ' Drzwi mogły być również ozdobione owalnymi odrzwiami wypełnionymi m.in. skośnym deskowaniem oraz rzeźbionym elementem dekoracyjnym na środku ' Okna poza rzeźbionymi i malowanymi okiennicami jedną z częściej spotykanych form zdobienia okien było listwowanie ram wokół okien ' Listwy te miały różnorodne kształty np. faliste lub ząbkowane ' HA 🇵🇱

'' Działdowo i okolice - Historia nieznana '' Witam serdecznie i zarazem zapraszam na cylkl poświęcony naszym wsiom znajdujących sie w naszym powiecie działdowskim ✊

SKURPIE NIEM. SKURPIEN 😉 WIEŚ SOŁECKA POŁOŻONA W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO–MAZURSKIM, W POWIECIE DZIAŁDOWSKIM, W GMINIE PŁOŚNICA ' WIEŚ NA POGRANICZU POJEZIERZA MAZURSKIEGO I NIZINY MAZOWIECKIEJ, 7 KM NA PÓŁNOCNY ZACHÓD OD DZIAŁDOWA I 19 KM NA WSCHÓD OD LIDZBARKA, NA ZACHÓD OD DROGI WOJEWÓDZKIEJ NR 542 ' WIEŚ POWSTAŁA W RAMACH KOLONIZACJI POŁUDNIOWYCH TERENÓW PAŃSTWA ZAKONU KRZYŻACKIEGO ' W 1480 ROKU LUDWIK ZE SŁUPU OTRZYMAŁ OD ZAKONU 10 ŁANÓW W SKURPIACH NA PRAWIE MAGDEBURSKIM ' W 1550 ROKU KSIĄŻĘ ALBRECHT HOHENZOLLERN NADAŁ TU DZIEDZICZNE SOŁECTWO BRACIOM: MAĆKOWI, HANUSZOWI I ANDRZEJOWI WILAMOWSKIM - DOKUMENT TEN ZACHOWAŁ SIĘ W RODZINIE WILAMOWSKICH W SKURPIU AŻ DO 1945 ROKU ' SKURPIE NALEŻAŁY DO PARAFII EWANGELICKIEJ W BURKACIE ' WIEŚ SKURPIE PRAWDOPODOBNIE NAZWANA OD PRUZZENA ZWANA SKORPE I POWSTAŁA PRAWDOPODOBNIE W 1350 ROKU JAKO SĄSIEDNI BORCHERSDORF , CZYLI BURKAT ALE NAMACALNE ZOSTAŁO UTRACONE ' W ROKU 1397 WSPOMNIANO O GOSPODARSTWIE SKURPIEN Z 80 - 90 KOPYTAMI , KTÓRE ZOSTAŁO KUPIONE W ROKU 1400 PRZEZ NIEMIECKICH RYCERZY I PRZEKSZTAŁCONA W WIEŚ INTERESU ' W CZASACH RELIGIJNYCH TOWARY BYŁY ZWYKLE PRZEPISYWANE TYLKO DO ISTNIEJĄCEJ WIOSKI ' W 1480 ROKU, OKOLICZNE MIEJSCOWOŚCI BORCHERSDORF I NIOSTOJA NALEŻĄ DO LUDWIGA VON STARKENBURGA I USTALONA PRAWNIE NA PRAWIE MAGDEBURSKIM, Z 10 KOPYT ZIEMI, KTÓRA WCZEŚNIEJ NALEŻAŁA DO SKURPIA ' PODCZAS SWOJEJ KADENCJI OD 1397 DO 1407 KUPIŁ JĄ KOMTURA KRZYŻAKÓW HANSA SCHONFELDTA Z OSTERODE , PRAWDOPODOBNIE ZE WZGLĘDÓW EKONOMICZNYCH, POSIADŁOŚĆ SKURPIEN ZA 1 163 MAREK ' JAK WIADOMO PRACA I ODSETKI CHŁOPÓW W TAMTYM CZASIE STANOWIŁY WAŻNE ŹRÓDŁO DOCHODU DLA ZAKONU ' SKURPIEN POJAWIA SIĘ PO RAZ PIERWSZY W REJESTRZE URZĘDU SOLDAU JAKO WIEŚ ZAINTERESOWANIA W 1437 ROKU ' PRZEZ WOJNĘ Z POLSKĄ ZAKON ZNACZNIE STRACIŁ NA SILE EKONOMICZNEJ I MUSIAŁ SPRZEDAĆ WIOSKI ZAINTERESOWAŃ ' W 1497 ROKU, SĄSIEDNIA WIEŚ RUTTKOWITZ ZMIENIŁA WŁAŚCICIELA ' W TYM KONTEKŚCIE NA NOWO ZDEFINIOWANO GRANICE GMINNE DO MIEJSCA SKURPIEN ' 1529 ZOSTAŁ USTANOWIONY W HOHENDORFIE NOWYM AMTSVORWERK Z FARMĄ OWIEC, KTÓRA ISTNIAŁA DO 1610 ROKU ' NA CAŁYM TERENIE SKURPIA A TAKŻE WYSOKA ROLNICY WYKONYWLI STRZYŻENIA OWIEC I ZAJMOWALI SIE HODOWLĄ ' W 1526 ROKU OFICJALNIE KAPITAN MELCHIOR VON RECHENBERG, ZARZĄDAŁ OTRZYMANIA SOLDAU JAKO ZASTAW DLA ŻYCIA, PONIEWAŻ KSIĄŻĘ ALBRECHT NIE MOŻE ZAPŁACIĆ SWOICH DŁUGÓW ' JAK NAM WIADOMO KSIĄŻE ALBRECHT ROZTRWANIAŁ CAŁY MAJĄTEK W GRACH HAZARDOWYCH ' PO JEGO ŚMIERCI W 1540 SOLDAU WRÓCIŁO W POSIADANIE KSIĘCIA Z DZIELNICAMI W TYM JEGO WŁASNOŚĆ SKURPIEN ' LICZBY DOTYCZĄCE WIELKOŚCI SKURPIEN SĄ RÓŻNE ' ZAKUP W 1400 ROKU, JEST WYKAZANE Z 90 KOPYTAMI W REJESTRZE PROCENTOWEJ 1437 80 ' 1552 ZOSTAŁO ZAJĘTE NA 92 ​​KOPYT, A GDY ROLNICY NARZEKALI, ŻE ICH KOPYTA SĄ ZBYT MAŁE, TO AMTSHAUPTMANN PONOWNIE ZARZĄDZIŁ BADANE W 1555 ROKU, I OKAZAŁO SIĘ ŻE WIEŚ BYŁA TYLKO 70 KOPYT ' W POWTÓRZONYM BADANIU W 1567 ROKU, ZNALEZIONO TYLKO 63 ½ KOPYTA, ALE NADAL LICZYŁO SIĘ TO JAKO 66, PONIEWAŻ 31 ROLNIKÓW MIAŁO DWA KOPYTA, A SCHULZ Z CZTEREMA KOPYTAMI MIESZKAŁ W WIOSCE ' KIEDY GEODETA SCHILLER ZE SKURPIEN W 1608 PONOWNIE ZMIERZYŁ, OKAZAŁO SIĘ TYLKO 58 KOPYT, TAK ŻE WIOSKA MUSIAŁA ZDOBYĆ BRAKUJĄCE 8 KOPYT Z NADMIARU BORCHERSDORF CZYLI BURKAT ' DONOSZONO RÓWNIEŻ, ŻE KRUGERS ZE SKURPIEN DO 1552 ROKU SŁUŻYŁ WŁASNYM PIWEM ' ZA TO PRAWO ZAPŁACIŁ 2 PUNKTY PROCENTOWE PLUS 3 ZNAKI ZA DWA KOPYTA ZIEMI DO BIURA SOLDAU ' OD 1552 ROKU, PODAWANO TYLKO PIWO, PO CZYM ODSETKI ZMNIEJSZONO DO 4 PUNKTÓW ' DO 1551 ROKU SKURPIEN, PODOBNIE JAK INNE WIOSKI, MUSIAŁ DOSTARCZAĆ ZBOŻE DO URZĘDU: Z KAŻDEGO PŁUGA, OKOŁO 2 KOPYT USUNIĘTO BUSZEL ŻYTA I BUSZEL PSZENICY ' W 1551 ROKU TEN OBOWIĄZEK ZOSTAŁ ZNIESIONY ' W LATACH 1609/10, W SKURPIEN I SCHARWERK, KTÓRE WCZEŚNIEJ BYŁO OPŁACANE W VORWERK HOHENDORF, ZNIESIONO, A WIEŚ PRZESZŁA NA WYSOKIE STOPY PROCENTOWE ' CIĘŻKIE CIOSY NA WIEŚ SKURPIEN SPADŁY KIEDY TO CIĘŻKIE PLAGI I ZARAZY BYDŁA 1602/03, NAWIEDZIŁA DZIAŁDOWSZCZYZNĘ, A KONIEC NIEURODZAJU NASTĄPIŁ W LATACH 1606-09, KTÓRE BYŁY SPOWODOWANE GŁÓWNIE PRZEZ GRAD, A TAKŻE NAJAZD TATARSKI ' PODCZAS NAJAZDU TATARSKIEGO, CAŁY GŁÓWNY URZĄD ZOSTAŁ W NEIDENBURG ZDEWASTOWANY ' WIELE SZLACHCICÓW ZOSTAŁO UPROWADZONYCH W NIEWOLĘ ' SOLDAU POSZEDŁ Z DYMEM I PŁOMIENIAMI WRAZ Z OKOLICZNYMI WSIAMI, W TYM SKURPIEN ZOSTAŁY ZNISZCZONE ! HA 🇵🇱

Część I '' Śladami przeszłości na tropach tajemnic ✊ Tropem historii Działdowskich Młynów 😉 Młyn zbożowy był największy i najważniejszy ✊ Miał osiem kół 👍 W nim mełło się ziarno na potrzeby gospodarcze przede wszystkim zamku, ale również zboże mieszczan i chłopów ✊ Z uwagi na zapewnienie odpowiednich dochodów, mieszkańców wsi przypisano wręcz do określonych młynów ' Chłopi musieli oddawać garniec mlewa Metze tzn. 1/16 każdego szefląga oraz uiszczali zapłaty tzn. mlewnego zarówno młynarzowi jak i urzędowi ' Wykształcił się z tego stały przymus mlewa 👍😉 Jeszcze w 1775 roku przydzielonych do młyna zamkowego było poza działdowskim mieszczaństwem oraz miejskim garnizonem 2207 osadników wiejskich z czego 393 ze wsi szlacheckich i 1814 z wiosek królewskich ' Przymus ten zniesiono dopiero w 1808 roku ' Jak wynikało z rachunków urzędowych zarówno Krzyżacy jak i urzędy książęce wiedzieli co robią ' Młyn był bowiem najbardziej dochodowym przedsięwzięciem gospodarczym, przynosząc niejednokrotnie więcej dochodu niż cały folwark książęcy w Księżym Dworze, mimo, że jego utrzymanie wraz z utrzymaniem w stałej sprawności śluz sporo kosztowało ' Jak długo stał przy Woli zamkowej pierwszy młyn, nie wiadomo, nie wiadomo też jak często odbudowywano młyn w czasach krzyżackich ' Spalił się lub rozpadł na pewno przed 1550 rokiem, ponieważ tego roku książę Albrecht nakazał odbudować go 👍 W 1565 roku zakupiono w Toruniu za 81,5 grzywnych cztery wrocławskie kamienie młyńskie ' 10 lat później zainstalowano nowe koła młyńskie ' W 1588 roku zużywając 35 700 cegieł zbudowano obok starego młyna nowy młyn zbożowy, a w 1594 roku w obydwu tych młynach zainstalowano po 2 nowe koła wodne ' Ponownie kamienie młyńskie zakupiono w Toruniu w 1616 roku ' W tym też roku stwierdzono, że stary młyn miał 5 a nowy młyn 3 koła ' W okresie gdy kapitanem i dzierżawcą urzędu książęcego był polski pułkownik Reinhold von Rosen 1636 - 1660 młyn zamkowy spłonął, szybko go jednak odbudowano ' Nowy wyposażony był w 8 kół ' Przy tym młynie w 1683 roku stanęła nowa '' ściana wodna '' Zużyto na nią 12 300 cegieł ' Już w 1717 roku na nowo pobudowana została wielka śluza ' Dokonał tego przybyły z Morąga młynarz zamkowy Strickell 👍 Pożar z 1733 roku, który ogarnął całe miasto wg F. Gausego ominął młyn zbożowy ' Nie ominął jednak stojącego naprzeciwko niego tartaku, który już w roku 1735 został odbudowany ' Tartak poruszany przez te same koła był pod opieką tego samego młynarza ' W 1736 roku wszystkie młyny oddano w dzierżawę dziedziczną, a pierwszym dziedzicznym dzierżawcą młynów został Heinrich Gotfried Rost ' Po jego śmierci w 1752 roku dzierżawcą została wdowa po nim, aż do czasu gdy w 1754 roku, przejął młyn za kaucją 1000 talarów jej zięć Christoph Schultz z Dąbrówna ' W 1763 roku przekazał go swojemu synowi Friedrichowi ' HA 🇵🇱

Część XIII Na rubieżach granicy Prus Wschodnich czyli Niechłonin i Andrzej Franciszek Zamoyski herbu Jelita 😉 '' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊ Nazwę wsi Niechłonin w średniowieczu pisano różnie: Nyechlanczkye, Nyechlanino, Nyechalino oraz Nyechlamino ' Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pojawiają się w 1447 roku, gdy Jan Sarnowski,syna Adama z Sarnowa zabezpieczył swojej żonie Barbarze 200 grzywien na wsiach Nyechlanczkye i Sarnowo ' W połowie XV wieku pewne prawa do wsi zyskali: Mikołaj Zieliński z Grzebska, Mikołaj Radzanowski i Mikołaj z Szapska ' W 1480 roku właścicielem wsi był Mikołaj Sarnowski syn Jana, który podzielił się w tymże roku swoimi dobrami z synami ' Właścicielem Niechłonina został Zygmunt Sarnowski ' Sarnowscy wkrótce wymarli i nie zostało po nich wiele śladów ' Dobra sarnowskie wraz z Niechłoniniem, Gruszką, Jabłonowem i Zalesiem przeszły na rodzinę Świnków Zielińskich ' Z końcem XV wieku Świnkowie Zielińscy przekazali swoje dobra w tej okolicy Skórom, a ci Sieprskim ' W XVI wieku nazwę zapisywano jako Niechlanin, w 1578 roku liczyła ona 15 włók ziemi,7 zagrodników z ziemią, 7 zagrodników bez ziemi, 1 kowala i 3 rzemieślników ' Była to najbardziej rozwinięta gospodarczo wioska w tej parafii ' Co ciekawe Niechłonin, Jabłononowo, Gruszka i Zalesie, leżały tuż przy granicy z Prusami ' Był to, więc teren leżący na rubieżach, na prowincji państwa ' Z natury rzeczy takie okolice były często zacofane i biedne ' Jednak dane ze spisu pokazują w tej okolicy bardzo duże, dobrze zagospodarowane wioski, były one większe niż większość wsi w głębi województwa płockiego ' Mieszkańcy raczej utrzymywali się tylko z rolnictwa ' Opracowania historyczne nie pokazują, aby przez te tereny przebiegały jakiekolwiek szlaki, co mogło usprawniać handel z terenami państwa zakonnego i później Prusami Książęcymi ' W XVII wieku właścicielami dóbr sarnowskich byli Kretkowscy, od nich to, w końcu XVII wieku trafiły te dobra w ręce Tomasza Działyńskiego ' Tomasz Działyński wydał swoją córkę Annę za syna Marcina Zamoyskiego - Michała Zdzisława Zamoyskiego ' Jego ojciec był IV ordynatem zamoyskim, właścicielem wielkiej fortuny ' Anna Działyńska w posagu otrzymała dobra sarnowskie i bieżuńskie ' W 1714 roku, po śmierci Działyńskiego, te dobra przejął Michał Zdzisław Zamoyski ' Mówiono, że jest '' ograniczonego umysłu '' okazał się jednak dobrym gospodarzem ' Lata młode spędził na nauce i podróżach ' Jego brat Tomasz Józef,przejął ordynację, a on prowadził dosyć ubogi żywot ' Dopiero po małżeństwie z bogatą Anną Działyńską poprawiła się jego sytuacja materialna ' Okazał się dobrym gospodarzem majątku, który otrzymał w posagu ' Dochował się też licznych dzieci ' Po śmierci Działyńskiej 1719 roku, w roku 1723 ożenił się powtórnie z Elżbietą Wiśniowiecką i zyskał spory majątek na Ukrainie ' Po śmierci brata zgodnie ze statutem ordynacji został szóstym ordynatem zamoyskim ' Był bardzo religijnym człowiekiem, oddającym się dewocji ' Był hojny dla kościołów i biedaków ' Zmarł w 1735 roku w Zamościu pozostawiając liczne dzieci i był ojcem aż trzech ordynatów ' Dobra sarnowskie już w 1733 roku przejął syn Michała Zdzisława, Andrzej Zamoyski ' Ten pan z panów, jeden z najzamożniejszych ludzi w Rzeczypospolitej spędzał czas na odwiedzanie swoich wsi i na rozmowach z chłopami, wnikał w sprawy prywatne i gromadzkie, uczył samorządu, sprawdzał postęp gospodarczy i.t.d..... Był opatrznością swoich chłopów ' Współcześni nie szczędzili mu pochwał ' Był wielkim reformatorem, dobrym gospodarzem i mężem stanu ' Jako najmłodszy syn Michała Zdzisława Zamoyskiego i Anny Działyńskiej nie mógł liczyć w młodości na wielki majątek i wykształcenie ' Jednak miał szczęście, zyskał gruntowne wykształcenie i zwiedził Europę ' Początkowo poświęcił się karierze wojskowej ' Kupił sobie stopień pułkownika, który później sprzedał za 4 tysiące talarów ' Przez 12 lat był pułkownikiem, ale nigdy nie '' wąchał prochu '' W 1742 roku jego macocha zapisała mu połowę swoich dóbr, otrzymał też spory majątek po zmarłym bracie Tomaszu Antonim ' Miał tytuł wojewody inowrocławskiego ' W 1761 roku został marszałkiem Trybunału Koronnego gdzie zyskał miano nieprzekupnego sędziego, co było rzadkością w tych czasach ' On jako pierwszy w Polsce zaczął propagować samorząd gminny oraz płacenie czynszu zamiast pańszczyzny ' W 1764 roku poparł Stanisława Augusta Poniatowskiego i został kanclerzem wielkim koronnym ' Należał do głównych polskich reformatorów ' Na mocy porozumień z bratem Jakubem w 1777 roku został X ordynatem zamoyskim ' Utrzymywał bliskie kontakty z dworem wiedeńskim ' Uzyskał od cesarza tytuł hrabiowski ' Sprzyjał Sejmowi Wielkiemu i ofiarował 200 tysięcy zł na cele państwowe, dał też 600 sztuk broni wojsku polskiemu w 1791 roku ' Zmarł 10 II 1792 roku ' Był jednym z największych ordynatów zamoyskich i wielką postacią ówczesnej Polski ' Niechłonin należał do dóbr sarnowskich i również do parafii sarnowskiej ' Znajdowała się tu kościół filialny parafii Sarnowo ' W 1775 roku przeprowadzono wizytacje parafii sarnowskiej i filii w Niechłoninie ' Czytając kroniki kościelne można znaleźć wiele informacji na temat tych okolic ' Tak opisano miejscowych parafian ' '' W tej parafii jest ludzi tak kondycji szlacheckiej i kmieckiej do spowiedzi i komunii wielkanocnej tysiąc siedmdziesiąt i ośm, czynili i uczynili wszyscy zadosyć zawsze obligacji kościelnej tego roku oprócz P. Filipa Kowalewskiego, który z nałożnicą swoją przez dwie lecie nie spowiadał się, a gdy był przypozwany o onąż i zadość nieuczynienie, wyprowadził się z tej parafii '' Ówczesny opis kościoła w Niechłoninie brzmi: Kościół filialny jest we wsi Niechłoninie drewniany formą zwyczajną, dużym chórem i małym, zakrystią za wielkim ołtarzem, pobudowany przez śp. JWImćP Kazimierza Rudzieńskiego z Dłutowa wojewodę mazowieckiego roku pańskiego 1757roku ' Erekcji nie ma, niekonsekrowany tylko benedykowany.......Ten kościół pod tytułem Wszystkich Św. zostaje, na których to święto odprawuje się nabożeństwo ' Podczas zaś nabożeństwa nie znajdują się ekscesa ' Przy kościele w Niechłoninie była plebania ' W tamtych czasach istniał zwyczaj kolatorstwa ' Miejscowy dziedzic miał prawo wyznaczania plebana i zasiadania w eksponowanym miejscu w kościele ' W zamian miał on obowiązek wspomagać plebana i parafie' Proboszcz sarnowski jednak żalił się: ....... głodną by trzeba śmiercią umierać, gdyby nie dobrodzieje i krewni mnie nie wspomogli, taka nieludzkość była, nawet i tarcicy nie chciał mi pożyczyć, której mi brakowało ' Chodziło tu nie o Zamoyskiego, ale o dziedziców Dłutowa, którzy byli kolatorami miejscowej parafii ' Do uposażenia kościoła w Niechłoninie należało pole zwane Skonieczkiem w kierunku Gruszki między '' miedzami chłopa zwanego Rychcik ' W tymże samym polu pod Borkiem Niechłońskim między miedzami Jana Gezka, z drugiej Mateusza Panka '' W okolicach Niechłonina notowano też pola plebańskie w pobliżu ról chłopskich: Ludwika, Zbytka, Klepadły, Talarka i Gezka ' Niechłonin należał do dóbr sarnowskich i wraz z ich sprzedażą, również zmieniał się właściciel tej wsi ' Potomkowie Andrzeja Zamoyskiego wyprzedali dobra bieżuńskie i sarnowskie ' Na początku XIX wieku właścicielem dóbr sarnowskich została rodzina Krępskich herbu Ostoja ' Dziedziczył tu Jacenty Krępski podpułkownik wojsk polskich i prezes Towarzystwa KredytowegoZiemskiego w Płocku ' Dane z Tabelli miast i wsi Królestwa Polskiego 1827 przekazują '' Niechłonin, obwód mławski, powiat mławski, 34 domy i 250 mieszkańców '' Po 1864 roku utworzono gminę Niechłonin skupiającą sąsiednie miejscowości ' Ówczesne gminy ustrojem i nazewnictwem ,wójt, sekretarz, sołtys, były podobne do obecnych ' W czasie uwłaszczenia powstało tu 70 gospodarstw rolnych na 1 583 morgach ziemi ' Była to bardzo duża miejscowość ' Do dóbr sarnowskich należał odtąd tylko niewielki folwark ' Wioska została opisana w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego z 1886 roku ' Czytamy w nim, iż była to wieś w powiecie mławskim, gmina Niechłonin, parafia Sarnowo ' Posiada kościół filialny drewniany, szkołę początkową, gorzelnie z produkcją roczną na 20 000 rubli, karczmę ' Ma 62 domy, 552 mieszkańców, 2 159 mórg ziemi gruntu dobrego, 16 mórgnieużytków, w tem 1 583 mórg ziemi włościańskiej ' W 1921 roku w Niechłoninie notowano 124 domy mieszkalne i 837 mieszkańców ' Wszyscy byli Polakami i katolikami ' W okresie międzywojennym w Niechłoninie było dwóch kowali: B. Pasikowski i K.Piekarski. Nabiałem handlował J. Domozych. Sklepy spożywcze należały do L. Filaszkiewicza, G. Hoffmana, J. Ludwiczaka, J. Wojciechowskiego i Cz. Kubińskiego. Stolarstwem trudnili się: S.Kłosowski i J. Wójcik ' Były również dwa wiatraki: E. Frejnika i W. Chojnackiego jeden z nich zaznaczono na ówczesnej mapie ' Sklep z winem i wódką prowadził S. Komorowski '

Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Część XII Gnojno i dawny zameczek 😉 '' DZIAŁDOWO I OKOLICE - HISTORIA NIEZNANA '' WITAM SERDECZNIE I ZARAZEM ZAPRASZAM NA CYLKL POŚWIĘCONY NASZYM WSIOM ZNAJDUJĄCYCH SIE W NASZYM POWIECIE DZIAŁDOWSKIM ✊Pomysł na nazwę wsi został, według źródeł historycznych, zaczerpnięty od nazwiska jednego z rycerzy Władysława Jagiełły, którego godność '' Gnoiński '' kojarzyła się z odwagą i wieloma zasługami w orężu władcy ' Rycerz '' Gnoiński '' otrzymał w nagrodę za wierną służbę u boku Jagiełły kilka łanów ziemi, na której zbudował własną osadę i zagospodarował ją wraz ze swoją rodziną ' Osada z biegiem czasu rozrastała się pomimo licznych najazdów wrogów a także różnych klęsk żywiołowych, jedną z nich była klęska suszy, która dotknęła ludność na przełomie 1339-1340 ' Gnojno było wsią szlachecką, która otrzymała przywilej lokacyjny w 1334 roku, nadany przez Kazimierza Wielkiego ' W 1574 roku, rycerz Gnoiński z Gnojna wystąpił przed sądem z wspomnianym przywilejem lokacyjnym by udowodnić swe prawa w sporze z sąsiednimi wsiami ' Ziemie te były świadkami wędrówek wojsk krzyżackich, rosyjskich a potem niemieckich ' W latach pierwszej wojny światowej zamieszkiwał miejscowość jeden z przedstawicieli ówczesnej szlachty o nazwisku '' Sznajder '' Wybudował on wielki pałac w stylu późnego romantyzmu, którego znikome pozostałości możemy jeszcze zaobserwować dziś ' Szlachcic zatrudniał okoliczną ludność do prac rolnych, gdyż posiadał bardzo duże połacie ziemi ' Pałac był miejscem licznych zjazdów wyższych warstw ludności, a przede wszystkim oazą zabaw i uczt ' Pałac stanowił również budowlę obronną przed najazdami wojsk nieprzyjaciela, gdyż własną strukturą architektoniczną przypominał dobrze zabezpieczony zamek ' W okresie drugiej wojny światowej pałac uległ zniszczeniu wraz z otaczającymi go budynkami ' Cechy charakterystyczne pałacu to: · wysokie i grube mury zewnętrzne, które otaczały budowlę z każdej strony, z małą liczbą wejść '

· wejścia wzmocnione, a często rozbudowane · otwory okienne na zewnątrz murów małe i wysoko umieszczone, · na zewnątrz pałacu przeszkody terenowe · mury zakończone blankami · w linii murów baszty ' Po wyzwoleniu majątek został rozparcelowany ' Pozostała część tak zwana '' resztówka '' stanowiła własność Wydziału Oświaty Urzędu Wojewódzkiego w Ciechanowie ' Obecnie na jego miejscu znajduje się była szkoła podstawowa ' Sad wraz ze stawem, który otacza szkołę jest jedyną pozostałością z tamtego okresu ' Zabudowa miejscowości Gnojno ma charakter typowo zagrodowy, domy zlokalizowane są wzdłuż drogi powiatowej nr 1363 N Działdowo - Księży Dwór - Prusinowo - Petrykozy ' W miejscowości znajduje się zabytkowy, nr rejestru 282/81 park podworski o kształcie zbliżonym do kwadratu ' Ukształtowanie obiektu w obecnych granicach należy zakładać na lata 1919 - 1929 ' Głównymi drzewami parku są: lipy, klony, jesiony, graby, brzozy w wieku około 60 - 80 lat ' Po wschodniej stronie znajdują się dwa stawy połączone kanałem ' Park zachowany jest dobrze, posiada ciekawy drzewostan, ale nie posiada wyraźnej funkcji, jaką ma pełnić ' Wśród wielu budynków, które znajdują się w miejscowości, ze względu na swój wiek wyróżnia się remiza strażacka powstała na przełomie lat 40 - 50 XX wieku ' Służyła ona jako miejsce składowania ekwipunku strażackiego oraz pomieszczenie, w którym odbywały się wszelkie uroczystości populacji wiejskiej typu: wesela, biesiady ' Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

' Działdowo miasteczko z historią na kartach pocztowych

'' Zaiste, Bóg jest nieskończenie cierpliwy '' Na ziemiach Prusów !!! Działdowianie mało wiedzą, że nasz Kościół pw. Świętego Wojciecha w Działdowie, to nie tylko historia ale to wiedza nt. patronażu Świętego Wojciecha, który urodził się w roku 956 - zm. 23 kwietnia 997 ' To biskup, męczennik,apostoł Prusów, którego Kościół w Polsce uznaje za jednego ze swoich głównych patronów ' To historia książęcego rodu czeskich Sławnikowiców, spokrewnionego przez Dąbrówkę z dynastią Piastów ' 23 kwietnia 997 wyruszył w swą ostatnią podróż misyjną do pogańskich Prus gdzie po 5 dniach w okolicy pruskiego grodu granicznego Chollin na południowych brzegach jeziora Drużno, obecnie wieś Święty Gaj niedaleko dzisiejszego Pasłęka dochodzi do walki ' Odpoczywających po mszy odprawionej Świętym Gaju na polu ramowym Święty Wojciech zostaje zaskoczony,przez siedmiu strażników prowadzonych przez kapłana, niejakiego Sicco ' W potyczce Wojciech zostaje uderzony toporem lub włócznią w serce, zabity przez kapłana, który według żywotów miał wcześniej stracić w walkach z Polakami brata ' Ciału odcięto głowę i nabito na pal wyrazem hańby ' Jego towarzyszy oszczędzono i odesłano do Polski ' Głowę z pala zdjął potajemnie i przewiózł do Gniezna nieznany Pomorzanin ' Wkrótce potem Chrobry wykupił resztę ciała Wojciecha na wagę srebra i rozkazał pochować w Gnieźnie ' Do jego grobu w 1000 roku pielgrzymował Otton III ' W czasie jego wizyty w Gnieźnie założono metropolię arcybiskupią, której Wojciech został patronem, a jego brat bł. bp Radzim Gaudenty OSB stanął na czele ' Według tradycji św. Wojciech miał być autorem pieśni Bogurodzica, co mimo iż nie znajduje potwierdzenia w materiałach źródłowych ' Przez katolików jest uznawany również za patrona Czech, Prus, czasem także Węgier ' Święty patronuje również wielu kościołom i parafiom ' W ikonografii chrześcijańskiej święty przedstawiany jest w stroju biskupa, w paliuszu, z pastorałem 'Jego atrybuty to księga, czasem przypominająca śmierć odcięta głowa niesiona w ręce ' Jego atrybuty to także orzeł, wiosło oraz włócznie, od których zginą ' Na terenach Sambii gdzie poprzez Gdańsk, przeprowadził masowy chrzest i rozkazał wycięcie świętego dębu, łodzią, osłaniani przez 30 wojów Chrobrego, Wojciech razem z przyrodnim bratem Radzimem oraz prezbitrem Boguszą Benedyktem dotarli do ziemi Prusów, najprawdopodobniej w okolicach Truso koło dzisiejszego Elbląga Tenkitten w Sambii za czeli prowadzić działalność misyjną,która nie spotkała się z przychylnym przyjęciem ' Misjonarze nie znali nawet języka Prusów ' W czasie pobytu na jednej z wysp nadbrzeżnych doszło do spotkania z pruskimi rybakami, którzy próbowali się z nimi porozumieć ' Gdy obcy nie potrafili powiedzieć nic zrozumiałego jeden z Prusów uderzył Wojciecha wiosłem w plecy ' Wkrótce z pomocą jednego z pruskich możnych dostali się na teren osady ' Jako goście podlegali ochronie swego gospodarza i dzięki jego pozycji 17 kwietnia stanęli przed pruskim wiecem, na którym Wojciech z pomocą tłumacza przemawiał, objaśniając zasady chrześcijaństwa ' Głosił tak '' Z pochodzenia jestem Słowianinem ' Nazywam się Adalbert, z powołania zakonnik, niegdyś wyświęcony na biskupa, teraz z obowiązku jestem waszym apostołem ' Przyczyną naszej tu podróży jest wasze zbawienie, abyście porzuciwszy głuche i nieme bałwany,uznali Stwórcę naszego, który jest jedynym Bogiem i poza którym nie ma innego boga, abyście, wierząc w imię Jego, mieli życie i zasłużyli na zażywanie w nagrodę niebiańskich rozkoszy w wiecznych przybytkach '' Jednak nie udało się to, bo napięta sytuacja pogranicza, walki między Słowianami a Prusami, a także być może napięcia między rodzącą się warstwą możnowładczą a dawniejszą formą władzy wiecowej spowodowały, że zgromadzenie nakazało im opuszczenie ziem Prusów ' W Odpowiedzi od Prusów otrzymali '' Nas i cały ten kraj na którego krańcach my mieszkamy, obowiązuje wspólne prawo i jeden sposób życia, wy zaś, którzy rządzicie się innym i nieznanym prawem, jeśli tej nocy nie pójdziecie, jutro zostaniecie ścięci ''

Wszelkie prawa zabronione bez zgody właściciela HA 🇵🇱

Śladami przeszłości na tropach tajemnic 🇵🇱 Prioma wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego ' Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach historycznych w 1437 roku jako własność Działdowa ' Obejmowała ona wówczas 20 łanów ziemi ' Wieś, powiat niborski, na wzgórzu, 5 kilometrów na północ od granicy Królestwa Polskiego, po lewej stronie traktu bitego z Działdowa do Lidzbarku,stacja pocztowa, telegraf i kolej żelazna Działdowo, 8 kilometrów na wschód odległa ' Prioma istniała już w 1437 roku ' Według językoznawców pierwotna nazwa brzmiała Priom i pochodziła od starosłowiańskiego słowa, które oznaczało miejsce gdzie pobierano opłaty, myto ✊Prioma pierwotnie stanowiła własność miasta Działdowa, które powstało w pierwszej połowie XIV wieku,zapewne również wtedy założono tę miejscowość ' Wioska zorganizowana była na prawie magdeburskim ' W końcu XV wieku sołtysem był tu niejaki Stanko 🤔 Mieszkańcy płacili ustalony czynsz na rzecz Działdowa, wioska liczyła 20 włók ' Prioma należała do Działdowa do roku 1544 ' Wtedy to mieszczanie zamienili się z władzami państwowymi, oddali wieś i otrzymali las ' Przez następne wieki wieś zamieszkiwali głównie Niemcy i oni też byli właścicielami ziemskimi ' Po zakończeniu pierwszej wojny światowej Prioma znalazła się w niepodległej Polsce 🇵🇱 Stało się to na mocy 28 artykułu Traktatu Wersalskiego podpisanego 28 VI 1918 roku ' W 1921 roku w miejscowości Pryoma tak pisano nazwę wsi na początku XX wieku ' Notowano 40 domów i 296 mieszkańców, wśród nich było 79 katolików i 217 ewangelików, 95 osób podało narodowość polską, a 201 niemiecką ' Przed II wojną światową właścicielami ziemskimi byli tu: Fryderyk Plewka 52 ha,Jan Rodzanowski 76 ha, Józef Rychcik 98 ha i Berta Zdunek 69 ha ' Działał tu zakład kowalski L. Blatenbergera i zakład krawiecki A. Montowskiego, murarzami byli: J. Bartkowski i F. Brzozowski, szewstwem trudnił się F. Dunajec ' Działał również zajazd F. Loewesteina ' II wojna światowa również nie ominęła terenów Priomy ' Nie ma jednak żadnych dokładnych informacji o losach miejscowej ludności w czasie działań wojennych ' Po II wojnie światowej wieś należała do utworzonego w styczniu 1945 roku powiatu działdowskiego, który został włączony do województwa warszawskiego ' W skład powiatu wchodziły dwa miasta Działdowo i Lidzbark Welski, oraz osiem gmin wiejskich: Działdowo, Filice, Iłowo, Kiełpiny, Lidzbark Welski, Płośnica,Rybno i Żabiny Powiat działdowski zajmował wówczas powierzchnię 834 km² ' Głównym zabytkiem w Priomie jest budynek dawnej szkoły podstawowej, wybudowany około roku 1900 ' Parterowy budynek z cegły ceramicznej, na fundamentach z kamienia polnego odwuspadowym dachu pokrytym dachówką ceramiczną typu '' holenderka '' to przykład tradycyjnej zabudowy charakterystycznej dla tego region ' HA 🇵🇱

Nie było chętnych rowerem po dawnym jeziorze kisińskim 🙁więc zdecydowanie obrałem kierunek do Zagrzewa 🚴‍♀️🚴‍♀️🚴‍♀️ 53°19'30.38'' N 20°29'22.52'' E ✊🚴‍♀️ Zagrzewo Sagsse, Sagchse, niem. Sagsau ✊🚴‍♀️🇵🇱 Śladami przeszłości na tropach tajemnic 🇵🇱 Wieś musiała istnieć już przed 1412 rokiem, w którym poniosła szkody z powodu wojen polsko - krzyżackich ] Nieznana jest dokładna data lokacji oraz etymologia nazwy miejscowości ' W 1483 roku, Marcin Truchses nadał Mikołajowi Drużbicowi wieś Zagrzewo z 40 włókami na prawie magdeburskim ' Wśród podanych włók znalazły się 4 sołeckie ' Nowy właściciel otrzymał także pozwolenie na połowy ryb w jeziorze Sienno na potrzeby własne ' Został zobowiązany również do służby wojskowej na koniu i w pancerzu ' W 1537 roku, właścicielem wsi został Jakub z Zagrzewia ' W 1614 roku, Stefan Zadorski - sekretarz królewski kupił w Zagrzewiu 15 włók ' W 1632 roku, uzyskał we wsi 20 włók Bartłomiej Miecznikowski podkomorzy ziemi płockiej od Jerzego Wilhelma ' W 1666 roku, miejscowość zamieszkiwali Czapkowscy i Radzymińscy ' W 1717 roku, po raz pierwszy wymieniono majątek szlachecki, którego właścicielem była wdowa po generale Małachowskim ' W latach 80. i 90. XVIII wieku, dochodziło do częstych zmian właścicieli we wsi i dobrach ' W 1817 roku, było tu 67 mieszkańców ' W 1858 roku, wieś obejmowała 2980 mórg ziemi ' W okresie plebiscytów w 1920 roku, 13 osób z tej miejscowości opowiedziało się za Polską ' Nie zachowała się informacja o kształcie zabudowy wiejskiej ' Dwór we wsi, park i bogate zaplecze gospodarcze przetrwały czasy w dobrym stanie 🤔🤔🤔 Do 1945 roku posiadłość należała do rodziny Franckenstein, obejmującej własność gruntów o powierzchni 830 ha i gorzelnię ' Imponujący dwór z eliptyczną werandą w stylu neobarokowym z odpowiednimi zdobieniami został zbudowany na początku XX wieku ' Na parterze i na poddaszu znajdują się okrągłe okna łukowe✊ Park został również stworzony na początku 20 wieku ' zgodnie z planami Ernsta Larassa, syna znanego architekta ogrodniczego Johanna Larassa, który w dużej mierze zachował się w tym stanie i ze swoimi bogatymi gatunkowo drzewami ' Szczególnie piękny klon uważany jest za pomnik przyrody ' Nieruchomość jest teraz własnością prywatną ' Cmentarz wojenny 😢😢😢Usytuowany około 400 m na północ od wsi, wśród polnej kępy drzew ' Na mogile głaz narzutowy z wykutym napisem:

'' 26 RUSSEN • VOM INF. REGT. • 93 U. 99 • FIELEN • ENDE AUG. 1914 • BEI SAGSAU • IN DER SCHLACHT • VON • TANNENBERG '' Pochowano tu 26 żołnierzy armii rosyjskiej, poległych 30 sierpnia 1914 roku ' Stan zachowania w stanie szczątkowym ' HA 🇵🇱

Grzybiny️ to wieś w Polsce w województwie warmińsko - mazurskim w powiecie działdowiskim ' Jeśli ktokolwiek posiada zdjęcia miło by było o dodanie i opis 👌 Śladami przeszłości na Tropach tajemnic 🇵🇱️ 53°22′37″N 20°03′31″E Grzybiny Groß - Grieben położone są w Gminie Wiejskiej Działdowo zlokalizowanej na pograniczu Garbu Lubawskiego i wzniesień Mławskich. Gmina wiejska Działdowo sąsiaduje z gminą miejską Działdowo, gminą wiejską Płośnica, Rybno, Iłowo – Osadą oraz jedną z gmin powiatu Nidzica – gminą Kozłowo Tereny gminy znajdują się w obrębie mazurskiej dzielnicy klimatycznej,a klimat tu jest stosunkowo zmienny ze względu na ścieranie się przeciwstawnych mas powietrza ' Zgodnie z zapisami na kartach historii, dnia 15 sierpnia 1321 roku mistrz krajowy dzierzgoński, Fryderyk von Wildenberg, nadał rycerzom z ziemi chełmińskiej 1440 włók,leżących w pobliżu zamku Dąbrowieńskiego ziemi nadał: Piotrowi, Henemanowi i jego bratu Konradowi ' Rycerze ci założyli wsie Leszcz, Wądzyn, Grzybiny ' Na owych 1440 włókach powstały Grzybiny ' Miasta i szlachta pruska utworzyły w 1440 roku Związek Pruski: była to konfederacja miast i szlachty przeciwko Zakonowi ' W komturstwie ostródzkim członkami Związku Pruskiego był Jurga z Grzybin ' Inne zapisy historyczne donoszą, iż Grzybiny założono w XIV wieku przez Bażyńskich ' Wszystkie te zapisy potwierdzają jedno, a mianowicie, iż powstanie Grzybin datuje się na XIV wiek ' Istnienie Grzybin Groß Grieben sięga 1308 roku ' Właścicielem był Konrad von Griffen ' W 1579 roku majątek w części związany był z folwarkiem, reszta podzielona między chłopów, był karczmarz,

młynarz, kowal, 6 zagrodników i ksiądz. Istniał katolicki kościół, który po 1525 roku przejęty został przez luteran, później rozebrany ' W rejonie wioski działała również niewielka mennica założona jeszcze w XV wieku ' W 1861 roku majątek w Grzybinach i Grzybinkach obejmował 21 i 5 domów ' Znaczny rozwój majątku nastąpił XIX/XX wieku wieś stanowiła kolonię mieszkaniową ' W XVII i XVIII wieku majątek Grzybiny był w posiadaniu rodziny von Gersdorf ' Po roku 1920 majątek pozostał po stronie niemieckiej, a właścicielami majątku byli Hellowie ' W miejscowości Grzybiny zabudowa skupiona jest wokół jeziora, z czego większość budynków zlokalizowana jest po północno - zachodniej stronie jeziora ' Układ miejscowości oparty jest na skupieniu wokół zbiornika wodnego zwartej zabudowy ' Na początku wsi, wzdłuż drogi, stoi budynek, w którym mieści się Publiczna Szkoła Podstawowa ' Przez wieś wokół jeziora przebiega droga łącząca jeden koniec wsi z drugimi ' W przeważającej większości budynki mieszkalne znajdujące się po północno - zachodniej stronie jeziora usytuowane

są kalenicą do drogi i jeziora ' Park o powierzchni 3,5 ha jest pozostałością dawnego parku przypałacowego '

Obecny park poddworski założony w XIX wieku ma nieregularny kształt określony warunkami terenu ' W założeniu dworskim pałac z otoczeniem usytuowano na południowo - wschodnim brzegu jeziora Grzybiny ' Od strony południowo - wschodniej teren dworski sięgał do drogi przelotowej łączącej najbliższe majątki: Grzybinki i Brzeźno ' Zabudowania wiejskie znajdowały się po drugiej stronie jeziora ' Po obu stronach pałacu zlokalizowane były zabudowania gospodarcze ' Za pałacem rozciągał się park z układem tarasów połączonych półkoliście poprowadzonymi dróżkami z placykami wypoczynkowymi i widokowymi ' Największy górny taras parkowy wykorzystany był rekreacyjnie, znajdował się tu kort tenisowy ' Natomiast w zachodniej części parku był cmentarz rodzinny właścicieli majątku ' Po wojnie założenie dworskie nie uległo zmianom, jednakże park utracił dawną świetność, ale jego kompozycja nie zmieniła się ' Na terenie Grzybin w latach siedemdziesiątych XX wieku powstała kopalnia piasku, której dawne wyrobiska powstałe po jej zamknięciu zostały zalane i zarybione ' Tradycją stały się organizowane, co roku na jeziorze w Grzybinach zawody wędkarskie o Puchar Wójta Gminy Działdowo ' HA 🇵🇱️ Na terenie wsi znajdują się następujące obiekty zabytkowe powiązane

z historią wsi:

I. Zespół podworski, który tworzą:

1. Budynek gospodarczy pochodzący z II połowy XIX wieku ' Stanowi on część zespołu podworskiego ' Murowany z czerwonej cegły, otynkowany ' Dach kryty

papą ' ️ Budynek gorzelni, którego historia sięga przełomu XIX/XX wieku ; Budynek murowany z czerwonej cegły, dach kryty papą, stan techniczny dobry ' Stanowi

on ciekawą formę architektoniczną i historyczną ' Park krajobrazowy 👌Park o powierzchni 3,5 ha jest pozostałością dawnego parku przypałacowego ' Obecny park poddworski założony w XIX wieku ma nieregularny kształt określony

warunkami terenu ' W założeniu dworskim pałac z otoczeniem usytuowano na południowo - wschodnim brzegu jeziora Grzybiny ' Od strony południowo - wschodniej teren dworski sięgał do drogi przelotowej łączącej najbliższe

majątki: Grzybinki i Brzeźno ' Zabudowania wiejskie znajdowały się po drugiej stronie jeziora ' Po obu stronach pałacu zlokalizowane były zabudowania gospodarcze ' Za pałacem rozciągał się park z układem tarasów połączonych

półkoliście poprowadzonymi dróżkami z placykami wypoczynkowymi i widokowymi ' Największy górny taras parkowy wykorzystany był rekreacyjnie, znajdował się tu kort tenisowy ' Natomiast w zachodniej części parku był

cmentarz rodzinny właścicieli majątku ' Po wojnie założenie dworskie nie uległo zmianom, jednakże park utracił dawną świetność, ale jego kompozycja nie zmieniła się ' Brzeg jeziora jest gęsto porośnięty drzewami i krzewami ' Budynek Szkoły Podstawowej ' Budynek pochodzący z 1900 roku, murowany z czerwonej cegły, dach kryty dachówką ceramiczną. Stan techniczny budynku bardzo dobry ' Najwcześniejsze udokumentowane wzmianki o szkole pochodzą z 1946 roku '

W 1999 roku budynek został rozbudowany i zmodernizowany, jednak zachowano zabytkowe elementy architektury, które dodają placówce niepowtarzalnego uroku ' Prosta, ale ciekawa forma architektoniczna, utrzymana w należytych

proporcjach ' Budynek wartościowy pod względem historycznym '

Część I ✊ Wieś Grzybiny i poligon Jankowice 😉Śladami historii na tropach tajemnic 🇵🇱 Jak już niektórzy czytali post związany z historią wsi Grzybiny, a tych co nie czytali, odsyłam do przeczytania postu, który znajduje się w dalszych opowiadań, o różnych miejscowościach naszego powiatu, na stronie Działdowo miasteczko z historią 👍Jaka to historia🤔🤔🤔 Praktyczne to historia zapomniana i prawdopodobne jest tak, że mieszkańcy Grzybin i nie tylko nic nie wiedzą 🤔🤔🤔🤔Post jest związany z grupami które obsadziły posterunki na działdowskim odcinku granicznym 😉😉😉 Na obszarze linii granicznej w roku 1921 stacjonowały oddziały vis-a-vis 9.kompania Grenzachutz,8 kompania Schutzpolizei,7,kompania Wachtabteilung oraz na odcinku Krasnołąki II Grupa Hundertchaft Wachtabateilung gdzie tyranizowno Polaków zamieszkujących po niemieckiej stronie odcinka linii granicznej Wądzyń - Groszki przez nie zidentyfikowane bandy oraz przeprowadzaniu w odległości 200 m. od granicy ćwiczeń polowych przez oddziały w sile około 200 ludzi ' Dalej nie będę się tu rozpisywał i od razu przejdę do do tematu wsi Grzybin 😉 Ośrodkiem skupiającym w swym centrum działalności organizacji niemieckich na pograniczu z Działdowszczyzną był majątek gen.rezerwy Herberta Hella w Gross Grieben czyli Grzybiny ' Prawie w każdą niedzielę odbywały się tam,pod kierownictwem właściciela,gry wojenne,w których brali udział wszyscy oficerowie rezerwy czyli właściciele okolicznych majątków ziemskich ' W czasie ćwiczeń występowali oni w mundurach wojskowych ' Generał H.Hell w piwnicy spichrza przechowywał karabiny,lekkie karabiny maszynowe i amunicję,które rozdzielał na czas ćwiczeń pomiędzy uczestników ' Poligon urządzony był na placu obok Jankowic ' Zbudowano tam rowy strzelecki,mury,punkty oporu,stanowiska osłonowe i szturmowe leje granatów ' Organizowano tam również zajęcia nocne przy świetle reflektora pochodzącego z majątku Gilgenburg ' Każda kompania ćwiczebna wyposażona była w karabiny wzór 98 oraz w jeden lub dwa lkm ' Generał H. Hell posiadał dwa feldtanks,do figuracji ognia artylerii używano chorągiewek ' Dowódca okręgu gen.Hell wszystkich zobowiązywanych do ćwiczeń obciążał karą 5 marek za nieusprawiedliwioną obecność ' Wyszkoleni członkowie Wehrwolfu wcieleni byli do Stahlhelmu,Wehrwolf zaś uzupełniano m.in. z Biamarkbundu,Jugendwehru i innych związków strzeleckich ' Na terenie Wielkich i małych Grzybin znajdowała się jedna kompania Stahlhelmu 150 ludzi,którą dowodził rządca z majątku Grzybin - Radecki ' Na początku 1923 roku kompania otrzymała jednolite umundurowanie:stalowe hełmy,pasy główne i kurtki wojskowe ' Oprócz ćwiczeń,wspólnych z innymi oddziałami gen.Hella kompania ta przeprowadzała strzelania ćwiczebne na strzelnicy w okolicach Ruszkowa,a broń miała zmagazynowaną w składnicy w Wielkich Grzybinach ' Do obwodu kierowanego przez gne.Hella należało również Dąbrówno ' Znajdowała się tam jedna kompania Stahlhelmu 150 ludzi oraz Jungsturm ' Oddziały młodzieżowe wyposażone były w drewniane karabiny i ćwiczyły raz w miesiącu ' Według oceny polskich służb wywiadowczych wyszkolenie ćwiczących grup,podległych gen,H.Hellowi,w marszu i zajęciach polowych wynosiło 90 % Jednym słowem działalność H.Hella była wysoko oceniana ' C.d.n. Grzegorz Pflaume Śliweczka 🇵🇱

Historię wsi Wysoka zacznę od epizodu z dnia 3.07.1410 lipca 1410 roku kiedy to część wojsk krzyżackich pod wodzą wielkiego marszałka Fryderyka Wallenrode zajęła pozycje między Działdowem i Lidzbarkiem ✊ Na wieść o pochodzie Jagiełły pod Kurzętnik, wszystkie wojska stacjonujące na terenie Działdowszczyzny także tam ruszyły ' Cały teren przygraniczny od Działdowa do Brodnicy pozostał bez obrony, jeżeli nie policzymy garstki żołnierzy jacy pozostali na zamku w Działdowie 🤔 Miasto opuścili również niemieccy mieszczanie ' Po odwrocie spod Kurzętnika wojska polskie i litewskie skierowały się ku Działdowu by stanąć obozem koło wsi Wysoka 👍 Tu na wzgórzu zwanym Łysa Góra ustawiono namiot królewski ' Cała armia rozlokowała się w widłach dopływów Nidy - Działdówki tj. rzeczek Wysoka Wiseko i Pierławka ✊ Miejsce musiało być gościnne, a woda czysta i w wystarczającej ilości skoro wojsko stacjonowało tu prawie trzy dni nabierając sił do ostatecznej rozgrywki i bitwy po wsze czasy zwanej Bitwą na Dwóch Polach ✊Wysoka nazwa wsi pochodzi od pobliskiego strumyka zwanego w dawnej histografi Wiseko 👍 Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego ' Założona została w 1372 roku na 60 łanach i jako jedna z nielicznych na Działdowszczyźnie została zasiedlona osadnikami niemieckimi 🤬🤬🤬10 lipca 1410 roku pod Wysoką rozbiła obóz armia króla Władysława Jagiełły, która zatrzymała się tu na trzy dni przed wyruszeniem pod Grunwald ' W połowie XV wieku dobra w Wysokiej znalazły się w rękach Mikołaja Wildenau z Kozłowa, a następnie właścicielem został Jan Głuchowski, który nadał sześć łanów na prawie chełmińskim sołtysowi Wawrzyńcowi 👍Jedno jest pewne Jagiełło nie był postacią zapomnianą na ziemni Działdowskiej✊bo jak już wiadomo, nawet drukujący po niemiecku '' Mazur '' Harry Schumann ogłosił kilka legend związanych z '' wielką wojną '' Tradycje grunwaldzkie, przechowywane były przez ludność mazurską👍Powstanie wielu wiosek sięgało odległych czasów !!! Niektóre mazowieckie rodziny rozsiadły się po wioskach i '' wybudowaniach '' , przechowując z dumą stare przywileje na pergaminie ✊Tak np. rodzina Burskich h. Jastrzębiec w Pierławce posiadała '' Kronikę rodzinną '' od XIV czy XV wieku, która, niestety, spłonęła w czasie pożaru wsi w 1922 roku 🤬🤬🤬W 1923 roku, na łamach '' Gazety Mazurskiej '' wydawanej dla Mazurów działdowskich, '' Legendy mazurskie '', związane były z bitwą pod Grunwaldem ✊✊✊ Chodziło o to,żeby przekazać je młodemu pokoleniu, ażeby utrwalić je na piśmie 👍Odbitkę półarkuszową w 3.000 egz. przerzucono przez '' zieloną granicę '' czyli '' za kordon '' jak to się wówczas w Polsce mówiło i pisało o ziemiach mazurskiej i warmińskiej, gdzie nadspodziewanie rozeszły się błyskawicznie ✊ Na łamach '' Gazety Mazurskiej '' w okresie od 20 IV 1924 do 15 III 1925 wydrukowano skrót '' Krzyżaków '' Henryka Sienkiewicza ' Pierwsza część skrótu nosiła tytuł '' Krzyżacy '' , druga '' Bitwa pod Tannenbergiem '' Dokonano odbitki, liczące po 4 arkusze szwabachą, które również przerzucono na teren Mazowsza Pruskiego 👍 Ten skrót '' Krzyżaków '' wzbudził duże zainteresowanie wśród czytelników mazurskich, łatwy do przechowania, uniknął konfiskaty ze strony żandarmów i nacjonalistów pruskich ' Mazurom obca była jednak nazwa Grunwald 🤔🤔🤔 oni znali '' Tannenberg '' tam bowiem, jak ich w szkołach uczono, że 15 lipca 1410 roku wielki mistrz Ulryk v. Jungingen '' w walce o niemiecki obyczaj i niemieckie prawo zginął śmiercią bohaterską '' Na żadnej mapie nazwa '' Grunwald '' nie została utrwalona, bowiem właściwa nazwa wsi brzmiała '' Gruenfelde '' !!! A historia kamieni Jagiełowych to historia dziś zapomniana 🤬🤬🤬 Przykładem jest Głaz, którego użyto dla uczczenia pamięci Jungingena,

leżał w niewielkim lasku, na nim odpoczywał król po straszliwej

bitwie, a u jego stóp składano zdobyte krzyżackie sztandary 👍 Lasek ten jeszcze wówczas w 1923 roku, nazywano Laskiem Jagielłowym, a głaz '' Kamieniem Jagielłowym '' Jagiellostein 👌 Zrozumiałe, że nazwa ta drażniła germanizatorów, że postanowili raz na zawsze '' wyplenić '' tę nazwę i wdeptać w ziemię dawne tradycje Jagiełłowe 🤬🤬🤬Użyli tego monolitu w 1901 roku, jako pomnik dla wielkiego mistrza,umieścili nazwisko bohatera niemieckiego 🤬 Ale tradycja nie zupełnie

jednak wygasła 👍W Działdowie, podobnie jak w innych miasteczkach zachodniomazurskich, piekarze długo jeszcze po pamiętnej wojnie wypiekali bułki - figurki ze słodkiego ciasta, nazwane '' Jagiełło '' Walecznych Mazurów przezywano '' Jagiełkam '' , do naszych czasów przetrwały rodziny Jagiełków i Jagiełłów ✊✊✊Według opowiadania starszego cechu krawców, Lewandowskiego, cechowi dumni byli z tego, że z dawien dawna używali korony nad nożycami na pieczęci 👍 Według wieści przekazywanej z pokolenia na pokolenie miał król Jagiełło, dążący pod Grunwald, nadać cechowi przywilej ✊I tak we wsi '' Wysoka '' Mazurzy mówili '' w Wysoce ' , jak '' w Roztoce '' , '' w Przytoce '' na wzgórzu ustawiony był namiot królewski, tam spędził Jagiełło i jego Rada trzy doby ✊ Wody było w bród, gdyż dwa strumienie, Wysoka i Pierławka, przepływające w pobliżu, obfitowały w nią 👍Stamtąd armia Jagiełłowa podążyła na północ ' Wzgórze, na którym był ustawiony namiot królewski, otrzymało nazwę Królewskiej Góry ✊✊✊ Czy dziś ktoś pamięta to 🤬🤬🤔🤔🤔Nazwa ta przetrwała do przyłączenia Działdowszczyzny do Polski 👍 W starożytnych osiedlach, Skurpie i Burkat pokazywano ,kierunek: wynioślejszymi polami wojska Jagiełłowe ciągnęły ławą w stronę Uzdowa, zastrzegano, że szosa wybudowana w drugiej połowie XIX wieku, ciągnie się wzdłuż dawnych mokradeł o których historycy nic nie wiedz🤔🤔🤔 Przewodnikami armii byli dwaj '' miejscowi ludzie '' nazwiska, które podał Długosz: Trojana z Krasnegostawu i Jan a z Grunwaldu poszły w zapomnienie🤬🤬🤬🤬HA 🇵🇱

W '' Cieniu krzyża " Śladami przeszłości na tropach tajemnic Mieszkając w Działdowie skąd przemierzam nasz powiat i nie tylko,trudno nie dostrzec dystynktywnej cechy tutejszego pejzażu gęstości za krzyżowania Krzyże wśród łanów przestronnych to głos Boga miłośnie a radośnie Krzyże i kapliczki na wzgórku, na dróg skrzyżowania to drogowskaz najpewniejszy a pokrzepiający Krzyż na wsi skraju to odpocznienie i codzienne oparcie wśród strudzenia nieskończonego..... No cóż by tu pisać Druga wojna światowa oraz następująca po niej programowa laicyzacja doprowadziły do zniknięcia z mazurskiej z Polskiej przestrzeni ogromnej liczby obiektów tak kruchej i ulotnej formy plenerowej sztuki sakralnej, jaką stanowią kapliczki i Krzyże Żyjemy w nowych czasach ale Krzyże zostały wciąż te sameniektóre stoją od kilkuset lat jako najważniejsze świadectwo naszego regioniu, naszego narodowego charakteru Dlaczego niektóre Krzyże i kapliczki stoją do dnia dzisiejszego Bo dawni przodkowie tych ziem po prostu na krzyżu zbudowali swój byt narodowy W chwili upadku naród stracił tylko państwo, sam zaś przetrwał, ponieważ mocno uchwycił się drzewa, na którym zawisło zbawienie świata ! Jednym słowem do dziś trwa, bo w krajobrazie naszej małej i dużej Ojczyzny wciąż tkwią Krzyże przydrożne, Krzyże na roztajach dróg, Krzyże i kapliczki pośród łąk Nasz powiat Działdowski to tylko skrawek gdzie pejzaż krzyży i kapliczek to jak anteny, którymi łaska Boża z nieba ku ziemi spływa niby grom po piorunochronie To sieć nadprzyrodzonej łączności, im więcej odbiorników, tym lepsza transmisjakażdy nowy krzyż lub kapliczka poprawia jakość połączenia Pamiętajcie ! Kiedy staniecie przed krzyżem lub kapliczką przydrożną w zadumie pomyślcie że to właśnie ten cień, który na naszą mazurska krainę rzuca ów las drzew przenajszlachetniejszy i zgodnie z Boża logiką rozjaśnia ją Światłością Świata Wiecie dlaczego Krzyże i kapliczki tkwią w naszym pejzażu Powiem Wam Bo naród własną piersią zasłaniał, gdy wróg bezwzględny chciał je z horyzontu powyrywać, i w miejsce obalonych z uporwm stawiał nowe ' Grzegorz Pflaume Śliweczka